Ustawa o VAT przewiduje nowy obowiązek polegający na konieczności prowadzenia ewidencji odbiorców płatności i płatności transgranicznych. W poniższym artykule prezentujemy zakres podmiotowy oraz przedmiotowy tego obowiązku ze szczególnym wskazaniem, jakich konkretnie podatników dotyczy ewidencja odbiorców płatności.
Ewidencja odbiorców płatności - zakres podmiotowy
Jak wynika z treści art. 110b ust. 1 ustawy o VAT, dostawca usług płatniczych jest obowiązany prowadzić ewidencję odbiorców płatności i płatności transgranicznych w odniesieniu do świadczonych usług płatniczych, w postaci elektronicznej, za każdy kwartał, jeżeli w ciągu kwartału świadczy usługi płatnicze odpowiadające ponad 25 płatnościom transgranicznym na rzecz tego samego odbiorcy płatności.
Zgodnie z art. 110a pkt 3 ustawy o VAT dostawca usług płatniczych to podmiot, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1-6 i 9 Ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 roku o usługach płatniczych. Oznacza to, że obowiązek prowadzenia wspomnianej ewidencji dotyczy wyłącznie:
- banków krajowych;
- oddziałów banków zagranicznych;
- instytucji kredytowych;
- instytucji pieniądza elektronicznego i oddziałów instytucji pieniądza elektronicznego – w przypadku gdy oddział znajduje się w państwie członkowskim, a siedziba takiej EMI znajduje się poza państwem członkowskim, o ile usługi płatnicze świadczone przez oddział są związane z wydawaniem pieniądza elektronicznego;
- oddziałów podmiotów świadczących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim, zgodnie z prawem tego państwa, pocztowe usługi płatnicze, uprawnionych zgodnie z prawem tego państwa do świadczenia usług płatniczych oraz Poczty Polskiej SA w zakresie, w jakim odrębne przepisy upoważniają ją do świadczenia usług płatniczych;
- instytucji płatniczych;
- spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych oraz Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w zakresie, w jakim odrębne przepisy uprawniają je do świadczenia usług płatniczych.
Ewidencja odbiorców płatności - zakres przedmiotowy
Obowiązek obejmuje ewidencjonowanie w zakresie usług płatniczych, którymi – zgodnie z art. 110a pkt 11 ustawy o VAT – są usługi wymienione w art. 3 ust. 1 pkt 2-6 Ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 roku o usługach płatniczych, tj.:
- wykonywanie transakcji płatniczych, w tym transfer środków pieniężnych na rachunek płatniczy u dostawcy usług płatniczych użytkownika lub u innego dostawcy;
- przez wykonywanie usług polecenia zapłaty, w tym jednorazowych poleceń zapłaty;
- przy użyciu karty płatniczej lub podobnego instrumentu płatniczego;
- przez wykonywanie usług polecenia przelewu, w tym stałych zleceń;
- wykonywanie transakcji płatniczych wymienionych powyżej w ciężar środków pieniężnych udostępnionych użytkownikowi z tytułu kredytu;
- wydawanie instrumentów płatniczych;
- umożliwianie akceptowania instrumentów płatniczych oraz wykonywanie transakcji płatniczych, zainicjowanych instrumentem płatniczym płatnika przez akceptanta lub za jego pośrednictwem, polegających w szczególności na obsłudze autoryzacji, przesyłaniu do wydawcy instrumentu płatniczego lub systemów płatności zleceń płatniczych płatnika lub akceptanta, mających na celu przekazanie akceptantowi należnych mu środków, z wyłączeniem czynności polegających na rozliczaniu i rozrachunku tych transakcji w ramach systemu płatności;
- świadczenie usługi przekazu pieniężnego.
Płatność uznaje się za płatność transgraniczną, jeżeli płatnik znajduje się na terytorium jednego państwa członkowskiego, a odbiorca płatności na terytorium innego państwa członkowskiego albo na terytorium państwa trzeciego. Natomiast odbiorca płatności oznacza osobę fizyczną, osobę prawną oraz jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, będącą odbiorcą środków pieniężnych stanowiących przedmiot transakcji płatniczej.
Przechowywanie oraz udostępnianie ewidencji
Dostawcy usług płatniczych przechowują ewidencję, o której mowa w art. 110b ust. 1, w postaci elektronicznej, przez okres 3 lat od zakończenia roku podatkowego, w którym nastąpiła płatność (art. 110d ustawy o VAT). Natomiast zgodnie z art. 110e ustawy o VAT ewidencja jest udostępniana przez dostawcę usług płatniczych:
- państwu członkowskiemu pochodzenia dostawcy usług płatniczych, a w przypadku gdy dostawca usług płatniczych świadczy te usługi w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie pochodzenia – przyjmującemu państwu członkowskiemu;
- Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej – w przypadku dostawców usług płatniczych, dla których państwem członkowskim pochodzenia lub przyjmującym państwem członkowskim jest Rzeczpospolita Polska.
W tym miejscu warto wyjaśnić, jaka była idea oraz cel wprowadzenia wskazanych przepisów. Przede wszystkim chodziło o zapewnienie organom podatkowym narzędzia do zwalczania przypadków unikania opodatkowania VAT w zakresie handlu elektronicznego. Dzięki ww. ewidencji, która jest udostępniana Szefowi KAS, organy podatkowe mogą identyfikować podmioty niezarejestrowane i nierozliczające podatku, które działają w warunkach prowadzenia działalności gospodarczej.
Jeżeli chodzi o zakres ewidencji oraz określenie, jakie dane powinny się w niej znajdować, to kwestia ta jest regulowana w art. 110c ustawy o VAT, gdzie czytamy, że ewidencja zawiera:
- BIC lub inny kod identyfikacyjny, który jednoznacznie identyfikuje dostawcę usług płatniczych;
- imię i nazwisko lub nazwę odbiorcy płatności zgodnie z danymi posiadanymi przez dostawcę usług płatniczych;
- numer, za którego pomocą odbiorca płatności jest zidentyfikowany na potrzeby podatku lub podatku od wartości dodanej lub inny numer, za którego pomocą odbiorca płatności jest zidentyfikowany dla celów podatkowych, jeżeli jest dostępny;
- IBAN, a jeżeli IBAN nie jest dostępny – inny identyfikator, który jednoznacznie identyfikuje odbiorcę płatności oraz podaje jego lokalizację;
- w przypadku gdy odbiorca płatności otrzymuje środki pieniężne, nie mając rachunku płatniczego – BIC lub inny kod identyfikacyjny, który jednoznacznie identyfikuje dostawcę usług płatniczych działającego w imieniu odbiorcy płatności oraz podaje jego lokalizację;
- adres odbiorcy płatności, jeżeli jest dostępny, zgodnie z danymi posiadanymi przez dostawcę usług płatniczych;
- następujące dane dotyczące płatności transgranicznych oraz zwrotów płatności zidentyfikowanych jako odnoszące się do płatności transgranicznych:
- datę i godzinę dokonania płatności lub zwrotu płatności,
- kwotę i walutę płatności lub zwrotu płatności,
- odpowiednio państwo członkowskie pochodzenia płatności otrzymanej przez odbiorcę płatności albo otrzymanej w imieniu odbiorcy płatności, albo państwo członkowskie przeznaczenia zwrotu płatności oraz informacje wykorzystane odpowiednio do określenia miejsca pochodzenia, przeznaczenia albo zwrotu płatności, zgodnie z art. 110b ust. 3,
- informacje inne niż wymienione w lit. a-c, które jednoznacznie identyfikują płatność,
- w przypadku gdy płatność jest inicjowana w punkcie handlowo-usługowym akceptanta – informację o fizycznej obecności płatnika przy inicjowaniu tej płatności.
W konsekwencji należy stwierdzić, że obowiązek prowadzenia ewidencji odbiorców płatności i płatności transgranicznych ma na celu identyfikowanie podatników, którzy nie rozliczają podatku VAT w zakresie prowadzonego handlu elektronicznego. Zakres podmiotowy przedstawionych przepisów dotyczy jednak tylko dostawców usług płatniczych wskazanych w ustawie i tylko te podmioty są zobligowane do kwartalnego raportowania.
