Spółka osobowa jest odrębnym względem wspólników podatnikiem podatku VAT. Spółka osobowa nie jest zatem transparentna podatkowo – inaczej niż na gruncie podatku dochodowego. W kontekście tych informacji należy zastanowić się, w jaki sposób rozliczyć nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym istniejącą na dzień, w którym nastąpiła likwidacja spółki osobowej.
Likwidacja spółki osobowej a obowiązki w zakresie podatku VAT
Okoliczność likwidacji spółki osobowej może się wiązać z koniecznością rozliczenia podatku VAT. Jak bowiem wynika z treści art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej.
Opodatkowanie dotyczy tych towarów, w stosunku do których przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. W takim przypadku podatnik (spółka) jest zobowiązana sporządzić spis z natury towarów na dzień rozwiązania spółki. Podatnicy są obowiązani złożyć informację o dokonanym spisie z natury, o ustalonej na jego podstawie wartości towarów i o kwocie podatku należnego nie później niż w dniu złożenia deklaracji podatkowej składanej za okres obejmujący dzień rozwiązania spółki. Natomiast obowiązek podatkowy powstaje w dniu rozwiązania spółki.
Przykładowo, jeżeli spółka jawna zostanie zlikwidowana 18 lipca, to spis z natury oraz rozliczenie podatku VAT od towarów pozostających w spółce na dzień likwidacji (w stosunku do których dokonano odliczenia podatku naliczonego) następuje w terminie do 25 sierpnia.
W tym miejscu warto też wskazać na zwolnienie podatkowe określone w art. 14 ust. 7 ustawy o VAT, gdzie czytamy, że dostawa towarów dokonywana przez byłych wspólników spółek, której przedmiotem są towary objęte spisem z natury, podlega zwolnieniu od podatku przez okres 12 miesięcy od dnia likwidacji pod warunkiem rozliczenia podatku od towarów objętych spisem z natury.
Likwidacja spółki osobowej a nadwyżka podatku naliczonego nad należnym
Trzeba zaznaczyć, że może wystąpić sytuacja, w której na dzień likwidacji spółki osobowej będzie istnieć jedynie nadwyżka podatku naliczonego nad należnym. W takim przypadku opodatkowanie w ramach remanentu likwidacyjnego nie występuje, ale konieczne jest ustalenie, w jaki sposób taka nadwyżka powinna zostać rozdysponowana.
Otóż w myśl art. 14 ust. 9a ustawy o VAT osobom fizycznym, które były wspólnikami spółek, przysługuje prawo zwrotu różnicy podatku wykazanego w deklaracji podatkowej za okres, w którym odpowiednio spółka była podatnikiem zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny. W myśl art. 14 ust. 9b ustawy o VAT w przypadku byłych wspólników zwrotu różnicy podatku dokonuje się na podstawie złożonej deklaracji podatkowej oraz złożonych nie później niż w dniu złożenia tej deklaracji:
- umowy spółki, aktualnej na dzień rozwiązania spółki;
- wykazu rachunków bankowych byłych wspólników w banku mającym siedzibę na terytorium kraju lub ich rachunków w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której są członkami, na które ma być dokonany zwrot różnicy podatku.
Zwrotu różnicy podatku dokonuje się w terminie 60 dni, licząc od dnia złożenia rozliczenia:
- w proporcjach wynikających z prawa do udziału w zysku określonego w umowie spółki; jeżeli ze złożonej umowy nie wynikają te udziały w zysku, przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku są równe;
- na rachunki byłych wspólników.
Wykreślenie z rejestru będące skutkiem rozwiązania spółki osobowej nie pozbawia nabytego prawa do zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, które istniało w dacie rozwiązania spółki. Prawo do zwrotu dotyczy różnicy podatku nie tylko za ostatni okres rozliczeniowy (w którym sporządzony był remanent likwidacyjny), ale także za każdy inny poprzedni okres rozliczeniowy. Tak też uznał WSA w Poznaniu w wyroku z 27 października 2009 roku (I SA/Po 630/09).
Przykład 1.
4-osobowa spółka jawna, w której każdy ze wspólników posiada równe udziały, została zlikwidowana 18 lipca. Na dzień likwidacji spółka miała nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym w kwocie 10 000 zł. W jaki sposób organ podatkowy powinien postąpić z istniejącą nadwyżką?
Jeżeli na dzień złożenia deklaracji VAT za ostatni okres rozliczeniowy, tj. na 25 sierpnia, wspólnicy wraz z deklaracją złożą umowę spółki oraz wykaz rachunków bankowych, to organ podatkowy dokona proporcjonalnego zwrotu nadwyżki każdemu z byłych wspólników w kwocie po 2500 zł. Zwrot podatku nastąpi w terminie 60 dni, licząc od dnia złożenia deklaracji.
Jak wskazał Dyrektor IS w Bydgoszczy w interpretacji z 20 lutego 2012 roku (nr ITPP1/443-364/12/MN), po likwidacji spółki komandytowej przysługuje zwrot podatku od towarów i usług jej byłym wspólnikom przy założeniu, że przysługiwałby on spółce komandytowej, gdyby nie uległa ona likwidacji. Pomimo utraty bytu prawnego spółki komandytowej, jej byli wspólnicy mają prawo do zwrotu różnicy podatku naliczonego nad należnym za okres rozliczeniowy, w którym spółka ta była czynnym podatnikiem podatku VAT. Prawo to ze względu na formalną likwidację spółki komandytowej realizowane będzie przez byłych wspólników tej spółki.
Na koniec dodajmy też, że w przypadku gdy byli wspólnicy nie dostarczą odpowiednich dokumentów, kwota nadwyżki podatku naliczonego nad należnym składana jest do depozytu organu podatkowego. Kwota zwrotu różnicy podatku złożona w depozycie nie podlega oprocentowaniu.
Czy organ podatkowy może weryfikować prawo do zwrotu podatku naliczonego?
Organy podatkowe zostały wyposażone w uprawnienia do weryfikowania zasadności zwrotu podatku naliczonego nad należnym. W stosunku do podmiotów mających status podatników takie działania nie budzą większych wątpliwości.
Inaczej jest natomiast w przypadku gdy mówimy o zwrocie podatku dokonanym w związku z działalnością gospodarczą prowadzoną przez podmiot likwidowany. Pojawia się pytanie, czy i w tym zakresie organy podatkowe mogą dokonywać czynności weryfikacyjnych.
Odpowiedź na tak postawione pytanie znajduje się w art. 14 ust. 9f ustawy o VAT, gdzie podano, że jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego zweryfikowania, złożenie do depozytu kwoty zwrotu różnicy podatku następuje po zakończeniu weryfikacji rozliczenia podatnika dokonywanej w ramach czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego.
Oczywiście postanowienie przedłużające termin zwrotu nie może być dowolnie uzasadnione. Organ podatkowy powinien wskazać powody odmowy dokonania zwrotu i przedstawić istniejące w tym przedmiocie wątpliwości. Podatnik w tym zakresie powinien otrzymać jasną informację, z czego wynika powód zakwestionowania zasadności zwrotu podatku. Brak wystarczającego uzasadnienia narusza ogólne zasady postępowania, w tym zasadę zaufania obywatela do organów podatkowych.
W przypadku osób, w stosunku do których naczelnik urzędu skarbowego przedłużył termin zwrotu, i przeprowadzone przez organ czynności wykażą zasadność zwrotu, urząd skarbowy wypłaca im należną kwotę wraz z odsetkami w wysokości odpowiadającej opłacie prolongacyjnej stosowanej w przypadku odroczenia płatności podatku lub jego rozłożenia na raty.
Mając powyższe na uwadze, należy zatem stwierdzić, że istniejąca na dzień likwidacji spółki osobowej nadwyżka podatku naliczonego nad należnym podlega procedurze zwrotu na rzecz byłych wspólników. W tym zakresie wspólnicy muszą dostarczyć umowę spółki oraz wykaz rachunków bankowych, na które ma być dokonany zwrot.
