Metoda kasowa na gruncie podatku VAT wiąże się ze szczególnym momentem powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek ten zostaje powiązany z datą otrzymania zapłaty, co z kolei może rodzić wątpliwości, w jaki sposób ustalić ten moment w zakresie korzystania z usługi faktoringu. Sprawdzamy, jaki związek ma faktoring a metoda kasowa VAT!
Na czym polega faktoring?
Aby lepiej zrozumieć istotę problemu, w pierwszej kolejności wyjaśnijmy zasady działania umowy faktoringu.
Umowa faktoringu jest oparta na zasadzie swobody umów i zalicza się do tzw. umów nienazwanych, które nie są wprost opisane w Kodeksie cywilnym, ale łączą w sobie elementy innych umów np. cesji wierzytelności.
Co do zasady faktoring polega na tym, że faktorant przenosi na faktora wierzytelność (cesja wierzytelności), a faktor zobowiązuje się zapłacić faktorantowi jej wartość nominalną pomniejszoną o dyskonto uwzględniające wynagrodzenie faktora oraz świadczyć na jego rzecz dodatkowe usługi.
Podkreślenia wymaga fakt, że skutkiem, jaki wywołuje umowa faktoringu, jest zmiana osoby wierzyciela.
Mając powyższe na uwadze, należy wskazać, że faktorant w celu uzyskania finansowania zbywa wierzytelność na rzecz faktora i w ten sposób uzyskuje środki finansowe często jeszcze przed upływem terminu płatności wierzytelności.
Faktorantem będzie przedsiębiorca, natomiast rolę faktora może pełnić np. bank. W ramach zawartej umowy bank zobowiązuje się do stałego nabywania wierzytelności przysługujących przedsiębiorcy (z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług na rzecz kontrahentów). Bank nabywa wierzytelności od przedsiębiorcy i wypłaca z tego tytułu wynagrodzenie. Natomiast przedsiębiorca uzyskuje pewność otrzymania środków finansowych bez ryzyka niewypłacalności dłużnika i dochodzenia wierzytelności na drodze sądowej.
Pozostając w tematyce samej umowy faktoringu, wskażmy, że na gruncie podatku VAT będzie to czynność odpłatnego świadczenia usługi. Przy czym należy wskazać, że ustawa o podatku od towarów i usług nie uzależnia opodatkowania usług faktoringu od rodzaju umowy zawartej pomiędzy stronami, co oznacza, że każdy typ faktoringu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jako odpłatne świadczenie usług w myśl art. 8 ust. 1 ustawy.
Dodatkowo zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT zwalnia się od podatku usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług.
Jak stanowi art. 43 ust. 15 ustawy, zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 37-41, nie mają zastosowania do:
- czynności ściągania długów, w tym faktoringu;
- usług doradztwa;
- usług w zakresie leasingu.
Z powyższego wynika zatem, że usługi dotyczące długów co do zasady korzystają ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie cyt. wyżej art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy. Jednakże w odniesieniu do usług, o których mowa w art. 43 ust. 15 ustawy, tj. m.in. w odniesieniu do usług ściągania długów, w tym faktoringu, nie stosuje się zwolnienia od podatku.
Usługa faktoringu podlega zatem opodatkowaniu 23% stawką podatku VAT.
Metoda kasowa na gruncie podatku VAT
Reguła ogólna wyrażona w art. 19a ust. 1 ustawy o VAT podaje, że obowiązek podatkowy powstaje w dacie dokonania dostawy lub w dacie wykonania usługi. Zasadniczo zatem dla powstania obowiązku podatkowego w VAT nie ma znaczenia, kiedy sprzedawca otrzyma należne wynagrodzenie.
Od tej reguły ogólnej przewidziano wyjątek wynikający z treści art. 21 ust. 1 ustawy o VAT. W przepisie tym wskazano, że mały podatnik może wybrać metodę rozliczeń polegającą na tym, że obowiązek podatkowy w odniesieniu do dokonywanych przez niego dostaw towarów i świadczenia usług powstaje:
- z dniem otrzymania całości lub części zapłaty – w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny;
- z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż 180 dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi – w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podmiotu innego niż wymieniony w pkt 1
– po uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika urzędu skarbowego w terminie do końca miesiąca poprzedzającego okres, za który będzie stosował tę metodę, zwaną dalej „metodą kasową”; otrzymanie zapłaty w części powoduje powstanie obowiązku podatkowego w tej części.
Przypomnijmy, że mały podatnik to podatnik VAT:
- u którego wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000 euro;
- prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzającego funduszami inwestycyjnymi, zarządzającego alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, będącego agentem, zleceniobiorcą lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu – jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 45 000 euro
– przy czym przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się według średniego kursu
euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł (art. 2 pkt 25 ustawy o VAT).
Faktoring a metoda kasowa na gruncie podatku VAT
W świetle powyższych wyjaśnień pojawił się problem, w którym momencie powstaje obowiązek podatkowy w przypadku metody kasowej, gdy przedsiębiorca korzysta z usługi faktoringu. Czy taki obowiązek powstaje w dacie otrzymania wynagrodzenia przez faktora (bank), czy też może w dacie zapłaty przez kontrahenta, na którego rzecz została wykonana usługa lub dostarczono towar?
W interpretacji Dyrektora KIS z 26 kwietnia 2018 roku (nr 0115-KDIT1-1.4012.140.2018.1.DM) czytamy, że obowiązek podatkowy u małego podatnika rozliczającego się metoda kasową z tytułu sprzedaży dokonanej na rzecz kontrahenta – podatnika VAT czynnego, w przypadku przejęcia przez faktora wierzytelności z niej wynikającej na mocy umowy faktoringu i otrzymania na jej podstawie środków pieniężnych (zapłaty), powstaje zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług z dniem otrzymania zapłaty.
Nie można uznać, że obowiązek podatkowy z ww. tytułu powstaje w momencie zapłaty należności przez kontrahenta na konto firmowe przedsiębiorcy.
Przykład 1.
Mały podatnik stosujący metodę kasową dokonał dostawy towaru na rzecz przedsiębiorcy w czerwcu 2023 roku. Na podstawie zawartej z bankiem umowy faktoringu bank odkupił wierzytelność podatnik i w lipcu 2023 roku zapłacił z tego tytułu wynagrodzenie. Kontrahent uregulował należność za nabyty towar w sierpniu 2023 roku. W którym momencie powstaje obowiązek podatkowy u małego podatnika VAT?
W tych okolicznościach obowiązek podatkowy powstał w lipcu, ponieważ to wtedy mały podatnik otrzymał należność. Nie ma znaczenia, że kontrahent dokonał zapłaty w późniejszym terminie.
Reasumując, jeżeli zapłata w ramach umowy faktoringu następuje przed dokonaniem płatności przez kontrahenta, to moment powstania obowiązku podatkowego w ramach metody kasowej VAT wyznacza data otrzymania wynagrodzenia przez faktora.
