Zapewnienie pracownikom środków ochrony osobistej (indywidualnej) wydaje się prostym zadaniem. Dotyczy to zwłaszcza dużych przedsiębiorstw, w których zatrudnia się specjalistów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) oraz funkcjonuje służba BHP. Wówczas to do tych podmiotów należy analiza potrzeb w zakresie środków ochrony osobistej niezbędnych na określonym stanowisku pracy albo w konkretnym dziale zakładu pracy. W mniejszych firmach postępowanie w dziedzinie ustalenia środków ochronnych, o których mowa, również nie powinno powodować większych trudności. Niekiedy zdarzają się jednak sytuacje, które mogą wzbudzać pewne wątpliwości – warto zatem przypomnieć sobie podstawowe zasady dotyczące tych zagadnień. W artykule omówiono regulacje prawne odnoszące się do obowiązków pracodawcy polegających na zapewnieniu pracownikom odpowiednich środków ochrony indywidualnej.
Środki ochrony indywidualnej – regulacje ustawowe
Obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia pracownikom środków ochrony indywidualnej zostały określone w odpowiednich zapisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, zwanej dalej „kp”.
Środkami ochrony indywidualnej są wszelkie środki noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu.
Pracodawca jest obowiązany zadbać o to, aby stosowane środki ochrony indywidualnej posiadały właściwości ochronne i użytkowe oraz zagwarantować ich konserwację oraz naprawę. Ponadto musi dopilnować, aby środki ochrony indywidualnej, które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi, były przechowywane wyłącznie w miejscu do tego wyznaczonym.
Środki ochrony indywidualnej – przepisy wykonawcze
Zasady stosowania środków ochrony indywidualnej określono w załączniku nr 2 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, zwanego dalej „rozp. w sprawie BHP”.
Dostarczane pracownikom środki ochrony indywidualnej powinny:
- być adekwatne do istniejącego zagrożenia, a ponadto nie powodować same z siebie zwiększonego zagrożenia;
- uwzględniać konkretne warunki istniejące w danym miejscu pracy;
- uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika;
- być odpowiednio dopasowane do użytkownika – po przeprowadzeniu niezbędnych regulacji;
- spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach.
Środki ochrony indywidualnej w zakładowych przepisach
Pracodawca określa w zakładowych przepisach warunki stosowania środków ochrony indywidualnej, a szczególnie czas i przypadki, w których powinny być używane. Ustalenia te wymagają uwzględnienia stopnia zagrożenia, częstości narażenia na zagrożenie, cech stanowiska pracy każdego pracownika i skuteczności działania wspomnianych środków.
Jeżeli pracodawca jest obowiązany do tworzenia regulaminu pracy, to w tym akcie zakładowego prawa pracy należy zawrzeć postanowienia w zakresie wyposażenia pracowników w środki ochrony osobistej.
W przypadku gdy pracodawca nie jest zobowiązany do wydania regulaminu pracy, zasady obowiązujące w zakresie przydziału środków ochrony indywidualnej określa się w zarządzeniu lub innym dokumencie zakładowym.
Środki ochrony indywidualnej należy stosować zgodnie z ich przeznaczeniem oraz według instrukcji przekazanej przez pracodawcę, która powinna:
- być zrozumiała dla pracowników;
- określać sposoby używania środków ochrony indywidualnej, ich kontroli i konserwacji.
Wybór środków ochrony indywidualnej
Przy ustalaniu środków ochrony indywidualnej niezbędnych do stosowania przy określonych pracach pracodawca kieruje się wytycznymi wskazanymi w:
- tabeli nr 1 – „Zagrożenia, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej” zawartej w załączniku nr 2 do rozp. w sprawie BHP;
- tabeli nr 2 – „Rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej” zawartej w załączniku nr 2 do rozp. w sprawie BHP;
- tabeli nr 3 – „Rodzaje środków ochrony indywidualnej” zamieszczonej w załączniku nr 2 do rozp. w sprawie BHP.
Rodzaje środków ochrony indywidualnej
Rodzaje środków ochrony indywidualnej zostały szczegółowo wyliczone w tabeli nr 3 zawartej w załączniku nr 2 do rozp. w sprawie BHP. Środkami ochrony indywidualnej jest:
- odzież ochronna (m.in. kombinezony, bluzy, fartuchy, peleryny, ochraniacze różnych części ciała, osłony);
- środki ochrony głowy (m.in. hełmy ochronne, w tym hełmy z wyposażeniem dodatkowym, czapki, czepki i stożki, kaptury);
- środki ochrony kończyn górnych (rękawice i ochraniacze);
- środki ochrony kończyn dolnych (buty, saperki, kalosze, trepy, ochraniacze różnych części kończyny dolnej, getry);
- środki ochrony twarzy i oczu (okulary, gogle, osłony twarzy, w tym półsłony i przyłbice, tarcze);
- środki ochrony słuchu (wkładki przeciwhałasowe, nauszniki i hełmy przeciwhałasowe);
- środki ochrony układu oddechowego (m.in. sprzęt oczyszczający do pracy ciągłej, sprzęt izolujący do pracy ciągłej, sprzęt ucieczkowy oczyszczający oraz izolujący);
- środki izolujące cały organizm (m.in. środki z doprowadzeniem powietrza);
- środki ochrony przed upadkiem z wysokości (uprzęże, w tym szelki bezpieczeństwa i pasy biodrowe, linki bezpieczeństwa, amortyzatory, urządzenia samohamowne);
- dermatologiczne środki ochrony skóry (środki osłaniające skórę – kremy, pasty, maści, środki oczyszczające skórę, środki regenerujące skórę).
Środki ochrony indywidualnej powinny spełniać wymagania dotyczące ocen zgodności, które określono w Ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 roku o systemie ocen zgodności oraz w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie tej ustawy.
Jak ustalić rodzaj środków ochrony indywidualnej – podsumowanie
Zapewnienie pracownikom odpowiednich środków ochrony indywidualnej (osobistej) jest obowiązkiem wynikającym wprost z przepisów kp. Wspomniane środki powinny zabezpieczać pracowników przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy. Środki ochrony indywidualnej muszą spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odpowiednich regulacjach prawnych, innymi słowy – muszą posiadać niezbędne certyfikaty oraz atesty. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez środków ochrony indywidualnej przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. Zasady wyposażenia w nie pracowników określa się w regulaminie pracy lub w innym dokumencie zakładowego prawa pracy, jeżeli pracodawca nie ma obowiązku wydania wskazanego regulaminu. Rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz zasady ich przydzielania i stosowania określają przepisy rozp. w sprawie BHP.
