Każdego pracodawce obowiązują przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). Do obowiązków należy między innymi zapewnienie odpowiednich warunków i pomieszczeń sanitarnych. Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny spełniać szereg wymagań dotyczących rodzaju i wielkości, które są określone w rozporządzeniu w sprawie przepisów ogólnych BHP. W poniższym artykule zostały opisane wszystkie najważniejsze pomieszczenia higieniczno-sanitarne i wymogi, które ich dotyczą.
Co to są pomieszczenia higieniczno-sanitarne?
Za pomieszczenia higieniczno-sanitarne uważa się:
- szatnie,
- umywalnie,
- ustępy,
- pomieszczenia z natryskami,
- jadalnie (z wyjątkiem stołówek),
- pomieszczenia służące do schronienia się przed zimnem,
- pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia, odpylania odzieży roboczej lub ochronnej.
Usytuowanie pomieszczenia higieniczno-sanitarnego
Zgodnie z rozporządzeniem Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (dalej: rozporządzenie w sprawie BHB) pomieszczenia te powinny być usytuowane w budynku, w którym odbywa się praca lub też w budynku połączonym z nim obudowanym przejściem. Przejście to powinno być ogrzewane w przypadku przechodzenia z pomieszczeń ogrzewanych. Wymagania te nie mają zastosowania do ustępów zaopatrzonych w szczelne zbiorniki nieczystości, jak również pomieszczeń do ogrzewania się pracowników wykonujących pracę na otwartej przestrzeni.
Pomieszczenia BHP - wymagania BHP
Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów BHP określa rodzaj oraz wielkość pomieszczeń higieniczno-sanitarnych w zakładzie pracy oraz przedstawia, jakie wymagania powinny spełniać, a mianowicie:
- pomieszczenia higieniczno-sanitarne należy dostosować do liczby zatrudnionych pracowników, wykorzystywanych technologii i rodzajów prac oraz warunków pracy,
- powinny być utrzymywane w stanie, który zapewni bezpieczne i higieniczne korzystanie z nich, zasada ta dotyczy również urządzeń znajdujących się w pomieszczeniach,
- ich lokalizacja powinna wykluczyć konieczność przejścia przez pomieszczenia, w których stosuje się substancje trujące lub materiały zakaźne albo wykonywane są prace szczególnie brudzące (wyjątek stanowią pracownicy pracujący z tymi czynnikami),
- powinny być ogrzewane, oświetlane i wentylowane zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi i Polskimi Normami,
- wysokość pomieszczeń nie powinna być w świetle mniejsza niż 2,5 m (wyjątek stanowią łaźnie ogólnodostępne, ich wysokość powinna wynosić co najmniej 3,0 m). Przepisy dopuszczają zmniejszenie wysokości pomieszczeń do 2,2 m w świetle w stosunku do suteren, piwnic lub poddaszy (wyłączając ogólnie dostępne ustępy i łaźnie).
Szatnie
Pracodawca powinien urządzić szatnie w oddzielnych lub wydzielonych pomieszczeniach. Warunki, jakie powinny spełniać, to:
- powinny być suche i w miarę możliwości oświetlone światłem dziennym. Mogą być zorganizowane w suterenach lub piwnicach pod warunkiem, że została zastosowana odpowiednia izolacja ścian zewnętrznych i podłóg zabezpieczająca pomieszczenia przed wilgocią oraz nadmierną utratą ciepła oraz zapewnienia warunków ewakuacji ludzi z tych pomieszcze;
- powinna być zapewniona przynajmniej czterokrotna wymiana powietrza na godzinę, a w szatniach wyposażonych w okna, które można otworzyć, przeznaczonych dla nie więcej niż 10 pracowników, wymiana powietrza nie może być mniejsza niż przeprowadzana dwa razy w ciągu godziny;
- w szatni przeznaczonej dla co najmniej 25 pracowników powinna być zamontowana wentylacja mechaniczna;
- szatnie powinny zawierać miejsca siedzące dla co najmniej 50% pracowników najliczniejszej zmiany;
- szerokość przejścia między dwoma rzędami szaf oraz głównych przejść komunikacyjnych powinna być nie mniejsza niż 1,5 m. Szerokość przejść między rzędami szaf a ścianą powinna być nie mniejsza niż 1,1 m.
Szatnie dzieli się na:
- szatnie odzieży własnej pracowników - przechowywana jest w nich odzież należąca do pracowników (ze względów higienicznych nie powinny mieć kontaktu z odzieżą roboczą i środkami ochrony indywidualnej);
- szatnie odzieży roboczej i ochronnej - jak sama nazwa mówi, służą do przechowywania odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej;
- szatnie podstawowe - służące do przechowywania odzieży własnej pracowników, jak również odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej;
- szatnie przepustowe - w ich skład wchodzi część przeznaczona na odzież własną pracowników, część służąca do przechowywania odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej, jak również przepustowy zespół sanitarny z natryskami, który stanowi łącznik obu wymienionych części.
Umywalnie i pomieszczenia z natryskami
W skład zespołu szatni powinny wchodzić umywalnie, do których dostęp jest łatwy dla pracowników. Do umywalek powinna być doprowadzona bieżąca woda zimna i ciepła. Na każdych ośmiu pracowników najliczniejszej zmiany, wykonujących prace powodujące zabrudzenie ich ciała, powinna przypadać co najmniej jedna kabina natryskowa. Przy pracach przy substancjach trujących, zakaźnych, promieniotwórczych, drażniących lub uczulających oraz innych substancjach o nieprzyjemnym zapachu, a także przy pracach pylących w wilgotnym i gorącym mikroklimacie lub powodujących intensywne brudzenie, należy zapewnić co najmniej jedną kabinę natryskową, na każdych pięciu pracowników - lecz nie mniej niż jedną przy mniejszej liczbie zatrudnionych. Dodatkowo pomieszczenia umywalni powinny umożliwiać wymianę powietrza przynajmniej dwa pracy w ciągu godziny, a pomieszczenia z natryskami przynajmniej 5 razy w ciągu godziny.
Ustęp
Lokalizacja ustępów to nie więcej niż 75 m od stanowiska pracy. Większa odległość jest możliwa tylko w stosunku do pracowników wykonujących pracę stale na otwartej przestrzeni, jednakże nie więcej niż 125 m od najdalszego stanowiska pracy.
W budynkach na każdej kondygnacji powinny znajdować się ustępy. Jeśli na każdej kondygnacji pracuje mniej niż 10 pracowników, wówczas ustępy mogą być usytuowane nie dalej niż na sąsiedniej kondygnacji. Wejście do nich powinno prowadzić bezpośrednio z korytarzy lub dróg komunikacji ogólnej.
Na każdych 30 mężczyzn zatrudnionych na jednej zmianie powinna przypadać co najmniej jedna miska ustępowa i jeden pisuar. Na każde 20 kobiet zatrudnionych na jednej zmianie powinna przypadać jedna miska ustępowa.
Poza tym ustęp powinien posiadać wejściowe pomieszczenie izolujące, posiadające umywalki z dopływem ciepłej i zimnej wody. Liczba umywalek to jedna na trzy miski ustępowe lub pisuary (nie mniej niż jedna umywalka).
Jadalnia
Jeżeli w zakładzie pracy zatrudnionych jest powyżej 20 pracowników na jednej zmianie, wówczas pracodawca powinien zorganizować pomieszczenie do spożywania posiłków - jadalnię. Wymóg ten nie dotyczy firm, w których wykonywana jest wyłącznie praca biurowa.
Typy jadalni:
- typ I - jadalnia przeznaczona do spożywania posiłków własnych,
- typ II - jadalnia przeznaczona do spożywania posiłków własnych i wydawania napojów,
- typ III - jadalnia przeznaczona do spożywania posiłków profilaktycznych.
Dopuszczalne jest łączenie jadalni typu II i III. Istotnym jest, by w jadalni znalazły się w widocznych miejscach napisy lub znaki informujące o zakazie palenia tytoniu.
Pomieszczenia higieny osobistej kobiet
Jeżeli w zakładzie pracy zatrudnionych jest od 20 do 200 kobiet w jednym budynku, to pracodawca ma obowiązek zorganizować w umywalni dla kobiet kabinę higieny osobistej wyposażoną w bidet, umywalkę z ciepłą bieżącą wodą i miską ustępową. Na każde kolejne 200 kobiet powinna przypadać dodatkowa kabina. Jej powierzchnia nie może być mniejsza niż 2,4 m2, a pomieszczenia nie mniejsza niż 8 m2.
Zakład pracy zatrudniający na jedną zmianę więcej niż 20 kobiet w jednym budynku, powinien mieć wydzielone pomieszczenie z miejscami do wypoczynku w pozycji leżącej dla kobiet w ciąży i karmiących matek. Należy przy tym przyjąć, iż jedno miejsce przypada na każde 300 zatrudnionych kobiet na jednej zmianie (nie mniej niż jedno miejsce).
Palarnie
W zakładach pracy palenie dozwolone jest tylko w specjalnie wyznaczonych do tego celu miejscach (palarniach). Pomieszczenia lub miejsca przeznaczone na palarnie muszą być rozmieszczone w zakładzie, aby nie narażały osób niepalących na wdychanie dymu tytoniowego. Jeśli palarnia jest pomieszczeniem zamkniętym, należy zapewnić przynajmniej dziesięciokrotną wymianę powietrza w pomieszczeniu w ciągu godziny.
Pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży roboczej i ochronnej
Pomieszczenie przeznaczone do prania odzieży roboczej (jej odpylania, dezynfekcji, naprawy, suszenia) wymagane jest w zakładach, w których prana odzież robocza może być przyczyną skażenia innej jednocześnie pranej odzieży. Jeśli w zakładzie pracy odzież robocza pracowników narażona jest na kontakt z substancjami trującymi, to w celu ich oczyszczenia należy stosować urządzenia neutralizujące te substancje.
Pomieszczenie do ogrzewania się pracowników
W sytuacji, kiedy pracownicy wykonują prace na otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanym pomieszczeniu, pracodawca jest zobowiązany zapewnić w pobliżu miejsca pracy pomieszczenie, w którym pracownicy będą mogli uchronić się przed opadami, ogrzać się lub zmienić odzież. Co ważne, w takich pomieszczeniach powinno znajdować się urządzenie do podgrzewania posiłków. Jeżeli rodzaj pracy nie pozwala pracodawcy za zapewnienie powyższych warunków, w okresie zimowym ma on obowiązek zapewnić pracownikom źródło ciepła (z zachowaniem ochrony przeciwpożarowej).
Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny spełniać szereg wymagań. Dlatego zatrudniając pracowników należy poznać je wszystkie i stosować, aby w przypadku kontroli nie zostać wezwanym do poprawy tych warunków
