Jak wygląda kontrola w myśl Konstytucji biznesu?

Od 30 kwietnia 2018 r. zaczęła obowiązywać uchwalona Konstytucja biznesu. Jest to zbiór ustaw mający na celu poprawę warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej. Jak powszechnie wiadomo, przedsiębiorcy mogą zostać poddani kontroli przeprowadzonej przez konkretny organ państwowy. W tym zakresie warto zatem sięgnąć do nowej ustawy Prawo przedsiębiorców, która opisuje, w jaki sposób taka kontrola w myśl Konstytucji biznesu może zostać przeprowadzona. W dzisiejszym artykule przedstawimy najważniejsze regulacje w tym zakresie.

Kontrola w myśl Konstytucji biznesu - zasady ogólne

Zagadnienie kontroli przedsiębiorcy w całości zostało uregulowane w rozdziale 5 ustawy Prawo przedsiębiorców. Rozdział ten rozpoczyna się od art. 45, który stanowi, że kontrola w myśl Konstytucji biznesu działalności gospodarczej przedsiębiorców jest przeprowadzana na zasadach określonych w niniejszej ustawie, chyba że zasady i tryb kontroli wynikają z ratyfikowanych umów międzynarodowych albo bezpośrednio stosowanych przepisów prawa Unii Europejskiej. W rezultacie niezależnie od tego, jaka jednostka państwowa przeprowadza kontrolę, musi stosować zasady określone w ustawie i przestrzegać ich.

Ważny dla firm może okazać się również art. 46 ustawy. Zgodnie z jego brzmieniem przedsiębiorcy, który poniósł szkodę na skutek wykonania czynności kontrolnych z naruszeniem przepisów prawa, przysługuje odszkodowanie. Z pewnością jest to duże zabezpieczenie interesów przedsiębiorców w kontekście możliwych strat powstałych w wyniku kontroli.

Wszczęcie przez organ kontroli musi być uzasadnione i wynikać z określonych powodów. Taki wniosek płynie z treści art. 47 ustawy, w myśl którego kontrole planuje się i przeprowadza po uprzednim dokonaniu analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Analiza obejmuje identyfikację obszarów podmiotowych i przedmiotowych, w których ryzyko naruszenia przepisów jest największe. Oznacza to, że organ nie ma zupełnej dowolności w wyborze podmiotu do kontroli. Decyzja taka musi zostać poprzedzona stosowną analizą prawdopodobieństwa naruszenia przepisów. Obowiązek przeprowadzenia uprzedniej analizy został jednak wyłączony w przypadku, gdy kontrola w myśl Konstytucji biznesu poweźmie uzasadnione podejrzenie:

• zagrożenia życia lub zdrowia,

• popełnienia przestępstwa lub wykroczenia,

• popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego,

• innego naruszenia prawnego zakazu lub niedopełnienia prawnego obowiązku.

Tryb przeprowadzenia kontroli

Pierwszą czynnością w całej procedurze przeprowadzenia kontroli jest zawiadomienie. Organ kontroli ma bowiem obowiązek zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli.

Kontrola w myśl Konstytucji biznesu zostaje wszczęta nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, jej wszczęcie wymaga ponownego zawiadomienia. Także w tym przypadku ustawodawca przewidział szereg przypadków, gdy organ, ze względu na istotny interes państwa, może odstąpić od konieczności zawiadomienia. Obszerny katalog wyjątków został umieszczony w art. 48 ustawy.

Kolejną czynnością jest okazanie przedsiębiorcy przez pracowników organu upoważnienia oraz legitymacji służbowej uprawniającej do przeprowadzenia kontroli. Zakres kontroli nie może wykraczać poza zakres wskazany w upoważnieniu.

Właściwe czynności kontrolne wykonywane są w obecności przedsiębiorcy lub osoby przez niego upoważnionej. Jak wynika z art. 52 ustawy Prawo przedsiębiorców kontrola w myśl Konstytucji biznesu zostaje wykonana w sposób sprawny i możliwie niezakłócający funkcjonowania przedsiębiorcy. W przypadku gdy przedsiębiorca wskaże na piśmie, że wykonywane czynności zakłócają w sposób istotny działalność gospodarczą przedsiębiorcy, konieczność podjęcia takich czynności uzasadnia się w protokole kontroli. Wszelkie ustalenia z przeprowadzonej kontroli oraz zalecenia dla przedsiębiorcy umieszcza się w protokole, który następnie przekazywany jest przedsiębiorcy.

Wielość kontroli

Jak wiadomo, postępowania kontrolne są dla przedsiębiorcy uciążliwe i mogą hamować normalne funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Aby zapobiec nadużyciom ze strony urzędników, zdecydowano się na ograniczenie w ilości prowadzonych kontroli. Art. 54 ustawy podaje, że nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy (z wyłączeniem przypadków opisanych w ustawie).

Ponadto czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać w odniesieniu do:

• mikroprzedsiębiorców – 12 dni roboczych;

• małych przedsiębiorców – 18 dni roboczych;

• średnich przedsiębiorców – 24 dni roboczych;

• pozostałych przedsiębiorców – 48 dni roboczych.

Dłuższe okresy przeprowadzenia kontroli są możliwe jedynie z przyczyn niezależnych od organu kontroli i wymagają uzasadnienia na piśmie. Ponadto przedłużenie czasu trwania kontroli możliwe jest także, jeżeli w toku kontroli zostanie ujawnione zaniżenie zobowiązania podatkowego w wysokości przekraczającej równowartość 10% kwoty zadeklarowanego zobowiązania podatkowego, jednak nie niższej niż 500 złotych, lub zawyżenie straty w wysokości przekraczającej równowartość 50% kwoty zadeklarowanej straty, jednak nie niższej niż 2500 złotych, albo w przypadku ujawnienia faktu niezłożenia deklaracji pomimo takiego obowiązku. Taka kontrola w myśl Konstytucji biznesu nie może być jednak dłuższa niż dwukrotność czasu określonego powyżej.

Dodatkowo ustawa wskazuje, że jeżeli wyniki kontroli wykazały rażące naruszenie przepisów prawa przez przedsiębiorcę, można przeprowadzić powtórną kontrolę w tym samym zakresie przedmiotowym w danym roku kalendarzowym, a czas jej trwania nie może przekraczać 7 dni. Czasu trwania powtórnej kontroli nie wlicza się wskazanych okresów.

Sprzeciw przedsiębiorcy

Art. 59 ustawy przewiduje możliwość wniesienia przez przedsiębiorcę sprzeciwu wobec podjęcia i wykonywania przez organ kontroli czynności z naruszeniem przepisów. Wniesiony sprzeciw wymaga uzasadnienia. Sprzeciw przedsiębiorca wnosi na piśmie do organu kontroli, którego czynności sprzeciw dotyczy.  Sprzeciw wnosi się w terminie 3 dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli przez organ kontroli lub wystąpienia przesłanki do wniesienia sprzeciwu.

Wniesienie sprzeciwu powoduje określone skutki prawne. Otóż wstrzymaniu podlegają:

• czynności kontrolne prowadzone przez organ kontroli, którego czynności sprzeciw dotyczy - z chwilą doręczenia kontrolującemu zawiadomienia o wniesieniu sprzeciwu;

• bieg czasu trwania kontroli - od dnia wniesienia sprzeciwu do dnia zakończenia postępowania wywołanego jego wniesieniem.

Organ kontroli w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania sprzeciwu rozpatruje sprzeciw oraz wydaje postanowienie o:

• odstąpieniu od czynności kontrolnych;

• kontynuowaniu czynności kontrolnych.