Od 30 kwietnia 2018 r. zaczęła obowiązywać Konstytucja biznesu. W jej ramach wejdzie w życie ustawa Prawo przedsiębiorców, która ma zastąpić dotychczas obowiązującą ustawę o swobodzie działalności gospodarczej. Akt ten określa pewne sztandarowe zasady Konstytucji biznesu mające na celu regulowanie warunków wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorców. W poniższym artykule przedstawimy cały pakiet nowych reguł odnoszących się zarówno do organów państwowych, jak i do przedsiębiorców.
Zasada: „Wszystko co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone”
Pierwsza zasada prawa została opisana w art. 8 ustawy Prawo przedsiębiorców. Zgodnie z jej brzmieniem przedsiębiorca może podejmować wszelkie działania, z wyjątkiem tych, których zakazują przepisy prawa. Przedsiębiorca może być obowiązany do określonego zachowania tylko na podstawie przepisów prawa. Wskazana zasada jest przejawem podstawowej reguły ekonomicznej stanowiącej, że wszystko co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone. W rezultacie dopóki konkretny przepis prawa nie zabroni określonego zachowania, przedsiębiorca może podejmować swobodne działanie w danym zakresie.
Wykonywania działalności gospodarczej - zasady Konstytucji biznesu
W dalszej kolejności wskazać należy, że zgodnie z art. 9 ww. ustawy przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji, poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów innych przedsiębiorców i konsumentów, a także poszanowania oraz ochrony praw i wolności człowieka. Artykuł ten określa zatem podstawowe zasady Konstytucji biznesu oraz ramy prawne funkcjonowania przedsiębiorcy w warunkach rynkowych. Przepis posługuje się w swojej treści zwrotami niedookreślonymi, które jednak dotyczą najważniejszych wartości odnoszących się do gospodarki rynkowej.
Zasada domniemania uczciwości przedsiębiorcy i rozstrzygania wątpliwości na jego korzyść
Następnie warto zwrócić uwagę na treść art. 10 ustawy Prawo przedsiębiorców, który podaje, że organ kieruje się w swoich działaniach zasadą zaufania do przedsiębiorcy, zakładając, że działa on zgodnie z prawem, uczciwie oraz z poszanowaniem dobrych obyczajów. Jest to zatem pierwsza zasada odnosząca się bezpośrednio do organów państwowych. Reguła ta może okazać się szczególnie ważna, ponieważ wprowadza zasadę domniemania uczciwości przedsiębiorcy. W konsekwencji jednostka rządowa będzie musiała udowodnić winę przedsiębiorcy w danej sprawie. W przypadku braku konkretnych dowodów przedsiębiorcę chroni bowiem domniemanie uczciwości.
W dalszej treści przepisu możemy przeczytać, że jeżeli przedmiotem postępowania przed organem jest nałożenie na przedsiębiorcę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie uprawnienia, a w tym zakresie pozostają niedające się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego, organ rozstrzyga je na korzyść przedsiębiorcy. Mamy zatem wyraźnie wprowadzoną regułę rozstrzygania wątpliwości na korzyść przedsiębiorcy, która jednak doznaje pewnych ograniczeń. Otóż tej zasady konstytucji biznesu nie stosuje się, jeżeli:
-
w postępowaniu uczestniczą podmioty o spornych interesach lub wynik postępowania ma bezpośredni wpływ na interesy osób trzecich;
-
odrębne przepisy wymagają od przedsiębiorcy wykazania określonych faktów;
-
wymaga tego ważny interes publiczny, w tym istotne interesy państwa, a w szczególności jego bezpieczeństwo, obronność lub porządek publiczny.
Zasada przyjaznej interpretacji przepisów
Rozwinięciem zasady Konstytucji biznesu co do rozstrzygania wątpliwości na korzyść przedsiębiorcy jest art. 11 ustawy. W świetle tego przepisu, jeżeli przedmiotem postępowania przed organem jest nałożenie na przedsiębiorcę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie uprawnienia, a w sprawie pozostają wątpliwości co do treści normy prawnej, wątpliwości te są rozstrzygane na korzyść przedsiębiorcy, chyba że sprzeciwiają się temu sporne interesy stron albo interesy osób trzecich, na które wynik postępowania ma bezpośredni wpływ. Powyższego przepisu nie stosuje się, jeśli wymaga tego ważny interes publiczny, w tym istotne interesy państwa, a w szczególności jego bezpieczeństwo, obronność lub porządek publiczny.
Zasady prowadzenia postępowania przez organ państwowy
Kolejny zbiór zasad dotyczący organów państwa został uregulowany w art. 12 ustawy. Chodzi mianowicie o reguły, których instytucja państwowa musi przestrzegać w toku prowadzonego postępowania. Jak wynika z treści przepisu, organ prowadzi postępowanie w sposób budzący zaufanie przedsiębiorców do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania. W tym miejscu warto wskazać, że funkcjonariusze publiczni ponoszą odpowiedzialność za naruszenie prawa spowodowane ich działaniem lub zaniechaniem na zasadach określonych w odrębnych przepisach (art. 13 ustawy).
Zasada pewności prawa
Art. 13 ustawy Prawo przedsiębiorców reguluje zasadę pewności oraz stabilności prawa. Zgodnie z brzmieniem tej regulacji organ bez uzasadnionej przyczyny nie odstępuje od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym. Reguła ta jest szczególnie istotna w zakresie prawa podatkowego, gdzie często przepisy nie są jednoznaczne i istnieje możliwość dwojakiej interpretacji. W kontekście przywołanej zasady Konstytucji biznesu -pewności prawa, jeżeli istnieje dany sposób rozwiązywania konkretnej sprawy wypracowany przez praktykę, doktrynę czy też orzecznictwo, organ podatkowy nie może bez uzasadnionej przyczyny przyjąć innego rozwiązania.
Zasada udzielania informacji
Ostatnia zasada została określona w art. 15 ustawy. Przepis przewiduje obowiązek udzielenia przez organ stronie postępowania informacji w danej sprawie. Artykuł stanowi, iż organ, w zakresie swojej właściwości, udziela przedsiębiorcy informacji o warunkach podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej.
