Nowa metoda kasowa PIT, wprowadzona do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, budzi liczne wątpliwości wśród przedsiębiorców. Z uwagi na to, że jest to rewolucyjne rozwiązanie, kluczowe jest zrozumienie zasad jej prawidłowego zastosowania. Na co podatnik powinien zwrócić szczególną uwagę, decydując się na tę formę rozliczeń?
Metody rozliczania przychodów i kosztów w PKPiR
Jeszcze do końca 2024 roku osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą i stosujące skalę podatkową albo podatek liniowy jako formę opodatkowania mogły skorzystać z 2 metod rozliczania przychodów i kosztów w PKPiR. Mowa tu o:
- metodzie uproszczonej,
- metodzie memoriałowej.
Pierwsza z nich umożliwiała ujmowanie kosztów obejmujących większy odcinek czasu (np. koszt polisy na pół roku, na rok, prenumerata, podatek od nieruchomości itd.) niż miesiąc w dacie wystawienia dokumentu kosztowego.
Druga wymagała ujmowania w kosztach powyższych wydatków, ale w wysokości proporcjonalnie przypadającej na okres miesięczny (kwartalny, a niekiedy inny).
Z kolei w odniesieniu do przychodów pierwsza i druga metoda nakazuje ująć i opodatkować przychód w dacie wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi (także częściowego wykonania usługi), jednak nie później niż w dniu wystawienia faktury albo uregulowania należności.
Od 2025 roku ww. podatnicy stosujący ewidencję PKPiR mają do wyboru trzecią metodę rozliczania przychodów i kosztów w skali podatkowej albo w podatku liniowym (także ci, którzy stosują ulgowe opodatkowanie IP BOX). Chodzi o metodę kasową PIT. Co więcej, metoda ta została udostępniona także ryczałtowcom.
Warunki metody kasowej PIT
Wybór metody kasowej PIT wiąże się ze spełnieniem wielu warunków zawartych w art. 14c ust. 1 ustawy o PIT. Przedstawiono je w poniższej tabeli.
Warunki kasowego PIT w 2025 roku | |
Lp. | Warunki |
1. | Beneficjentem kasowego PIT jest osoba fizyczna samodzielnie prowadząca działalność i stosującą jako formę opodatkowania skalę podatkową, ryczałt ewidencjonowany albo podatek liniowy (także z IP BOX) |
2. | Z metody kasowej PIT może skorzystać zarówno osoba fizyczna, która rozpoczęła w roku wyboru kasowego PIT prowadzenie działalności gospodarczej, jak i ta, która kontynuuje w roku wyboru kasowego PIT prowadzenie działalności |
3. | Z metody kasowej PIT może skorzystać osoba fizyczna, która zatrudnia pracowników, zleceniobiorców (osoby współpracujące) lub nie zatrudnia nikogo |
4. | Metodę kasową PIT mogą wybrać podatnicy będący osobami fizycznymi, którzy w ubiegłym roku prowadzili działalność gospodarczą i wciąż ją prowadzą. W przypadku osób fizycznych prowadzących w poprzednim roku działalność gospodarczą i kontynuujących ją w kolejnym roku – przychody z tej działalności w tym poprzednim roku nie mogą przekroczyć kwoty 1 000 000 zł (w przypadku przedsiębiorstwa w spadku w przychodach uwzględnia się również przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie przez zmarłego przedsiębiorcę) |
5. | Metodę kasową PIT może wybrać tylko osoba fizyczna, która w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą nie stosuje ksiąg rachunkowych |
Metoda kasowa w podatku dochodowym od osób fizycznych – PIT
Ogólnie rzecz biorąc, metoda kasowa PIT to metoda ujmowania przychodów i kosztów w PKPiR zgodnie z datą ich zapłaty, w której efekcie podatnik ustala dochód (miesięczny, kwartalny, roczny) do opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Dokonany wybór metody kasowej PIT dotyczy również lat następnych, chyba że podatnik, w terminie do 20 lutego roku podatkowego, zawiadomi na piśmie właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z metody kasowej rozliczania przychodów.
Przychód do opodatkowania podatkiem dochodowym PIT powstaje w dacie otrzymania całości lub części należności wynikającej z dokonanej sprzedaży, udokumentowanej wystawioną fakturą.Wydatek poniesiony na cele prowadzonej działalności zostanie ujęty w dacie otrzymania uregulowania części lub całości zobowiązania wynikającego z dokonanych nabyć (zakupów), widniejących na otrzymanej fakturze. W tej właśnie dacie ujęcia w PKPiR dany wydatek staje się kosztem uzyskania przychodów.
- został poniesiony przez podatnika na cele prowadzonej działalności;
- jest definitywny i nie został podatnikowi zwrócony w żadnej formie – subwencji, dotacji, zwrotu kosztów, innych;
- zachowuje związek z osiąganiem, zachowaniem, zabezpieczeniem przychodów z działalności;
- nie zawiera się w katalogu wydatków wyłączonych z kosztów uzyskania przychodów;
- został właściwie udokumentowany.
Metoda kasowa PIT odnosi się tylko do momentu ujęcia wydatku w kosztach uzyskania przychodów, a nie do istoty, czy coś jest kosztem, czy też nie.
Kto może skorzystać z metody kasowej PIT?
Z metody kasowej PIT mogą skorzystać tylko osoby fizyczne prowadzące samodzielnie działalność gospodarczą (również z pracownikami, zleceniobiorcami czy osobami współpracującymi) stosujące formę opodatkowania:
- podatek liniowy, albo
- podatek liniowy z ulgą IP BOX, albo
- skalę podatkową, albo
- ryczałt ewidencjonowany.
Jeżeli osoba fizyczna prowadzi działalność tylko jako wspólnik spółki cywilnej lub jawnej, lub partnerskiej, wówczas nie skorzysta z metody kasowej PIT. Należy jednak wspomnieć o pewnym wyjątku.
Metoda kasowa PIT a status wspólnika spółki osobowej
Jeżeli osoba fizyczna prowadzi jednoosobową działalność i jest wspólnikiem spółki cywilnej jawnej, partnerskiej, to wobec jednoosobowej działalności będzie mogła skorzystać z metody kasowej PIT. Co istotne, limit przychodów jako jeden z warunków metody kasowej PIT będzie brany także tylko z tej jednoosobowej działalności.
Przykład 1.
Przedsiębiorca stosujący podatek liniowy jako formę opodatkowania przychodów z jednoosobowej działalności oraz z tytułu działalności prowadzonej w postaci wspólnika spółki cywilnej osiągnął za 2024 rok następujące przychody:
- z działalności prowadzonej samodzielnie 🡪 760 000 zł,
- z działalności prowadzonej jako wspólnik spółki cywilnej (zgodnie z udziałem) 🡪 280 000 zł.
Do analizy warunków metody kasowej PIT przedsiębiorca bierze pod uwagę tylko 760 000 zł. Czy może on skorzystać dalej w JDG z metody kasowej? Pomimo że łączne przychody z obu działalności przekraczają próg limitu 1 000 000 zł, to nie spowoduje to braku możliwości wyboru metody kasowej PIT dla działalności prowadzonej samodzielnie. Przychody z działalności prowadzonej jako wspólnik spółki cywilnej nie są brane pod uwagę do weryfikacji spełniania warunku limitu przychodów dla metody kasowej PIT.
Beneficjent metody kasowej PIT to wyłącznie osoba fizyczna stosująca jedną z dostępnych form opodatkowania
Metoda kasowa PIT adresowana jest wyłącznie do osób fizycznych samodzielnie prowadzących działalność gospodarczą i stosujących jako formę opodatkowania:
- skalę podatkową, albo
- ryczałt ewidencjonowany, albo
- podatek liniowy (także z IP BOX).
Co więcej, z metody kasowej PIT nie może skorzystać osoba fizyczna będąca wspólnikiem spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej czy też wspólnicy pozostałych spółek osobowych oraz kapitałowych.
Z metody kasowej PIT nie skorzystają także osoby fizyczne prowadzące działalności i stosujące wciąż kartę podatkową.
Natomiast przedsiębiorstwa osób fizycznych w spadku będą mogły skorzystać z metody kasowej PIT.
Metoda kasowa PIT także dla osób fizycznych rozpoczynających jednoosobową działalność
Z metody kasowej PIT może skorzystać osoba fizyczna, która rozpoczęła w roku wyboru kasowego PIT prowadzenie działalności gospodarczej, jak i ta, która kontynuuje w roku wyboru kasowego PIT prowadzenie działalności.
Metoda kasowa PIT tylko dla osób prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów
Kolejnym warunkiem skorzystania z metody kasowej PIT jest nieprowadzenie ksiąg rachunkowych w związku z prowadzoną działalnością. Ustawodawca nie wyjaśnił przy tym, jakiego okresu dotyczy ów warunek. Może przecież mieć miejsce sytuacja, w której przedsiębiorca w 2024 roku prowadził jeszcze księgi rachunkowe, a od 2025 roku przeszedł na podatkową księgę przychodów i rozchodów (PKPiR).
Może wystąpić także sytuacja, w której przedsiębiorca w 2023 roku prowadził jeszcze księgi rachunkowe, ale już od 2024 roku przeszedł na podatkową księgę przychodów i rozchodów (PKPiR). Wobec takiej postaci konstrukcji przepisu domniemywa się, że chodzi o rok wyboru metody kasowej PIT.
Spełnienie warunków metody kasowej PIT to nie wszystko
Spełnienie warunków metody kasowej PIT to nie wszystko. Podatnik kontynuujący w kolejnym roku prowadzenie działalności, który chce w tym kolejnym roku wybrać i stosować metodę kasową PIT, musi złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego (ze względu na miejsce zamieszkania) sporządzone na piśmie oświadczenie o wyborze metody kasowej rozliczania przychodów w terminie do 20 lutego roku podatkowego.
Podatnik, który rozpoczyna w danym roku prowadzenie działalności i chce stosować w roku rozpoczęcia działalności metodę kasową PIT, musi złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego (ze względu na miejsce zamieszkania) sporządzone na piśmie oświadczenie o wyborze metody kasowej rozliczania przychodów w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu rozpoczęcia działalności gospodarczej, a jeżeli rozpoczęcie działalności gospodarczej nastąpiło w grudniu roku podatkowego – w terminie do końca roku podatkowego.
Przykład 2.
Przedsiębiorca rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej (rejestracja w CEIDG i rozpoczęcie działalności) 2 lipca 2025 roku. Podatnik chciałby stosować metodę kasową PIT. W jaki sposób powinien tego dokonać? W tym celu musi złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego (ze względu na miejsce zamieszkania) pisemne oświadczenie o wyborze metody kasowej PIT najdalej w terminie do 20 sierpnia 2025 roku.
Według metody kasowej PIT podatnik nie rozliczy zbycia środka trwałego
Zgodnie z art. 14c ust. 6 ustawy o PIT metoda kasowa PIT nie ma zastosowania do przychodów z odpłatnego zbycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych ujętych w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Niemniej jeżeli podatnik sprzedaje niskocenny środek trwały albo składnik majątku nieujęty w ewidencji środków trwałych, wówczas ustali dochód ze zbycia na podstawie metody kasowej PIT.
Metoda kasowa a umowy kupna-sprzedaży i inne dokumenty niebędące fakturą
Wielu przedsiębiorców poza fakturami kosztowymi otrzymuje różnego rodzaju inne dokumenty, które mogą być podstawą ujęcia wydatku w kosztach uzyskania przychodów w PKPiR. Mowa tu o polisach ubezpieczeniowych, umowach kupna-sprzedaży, różnego rodzaju opłatach, biletach, deklaracjach czy też opłaconej liście płac lub kosztów dotyczących podróży służbowej. Takich dokumentów jest oczywiście znacznie więcej. Niestety metoda kasowa PIT nie znajduje zastosowania w odniesieniu do tego typu wydatków, które nie są udokumentowane fakturą.
Metoda kasowa PIT a otrzymane zaliczki
Zgodnie z art. 14c ust. 2 oraz 3 ustawy o PIT datą powstania przychodu w metodzie kasowej PIT jest dzień uregulowania należności. Co to oznacza w praktyce?
- częściowe uregulowanie należności;
- otrzymane zaliczki, a więc wpłaty na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych.
Metoda kasowa PIT a podmioty powiązane
Metoda kasowa rozliczania przychodów nie ma zastosowania do przychodów wynikających z transakcji między podmiotami powiązanymi.
Nawiązując do art. 14c ust. 5 ustawy o PIT, metoda kasowa PIT nie ma zastosowania do przychodów wynikających z transakcji między podatnikiem a:
- podmiotem powiązanym z podatnikiem, przy czym wielkość udziałów w kapitale lub praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających lub udziałów lub praw do udziału w zyskach, stratach lub majątku, lub ich ekspektatywy, w tym jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych, wynosi co najmniej 5%;
- podmiotem mającym miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową (art. 23v ust. 2 ustawy o PIT), lub zagranicznym zakładem położonym na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, określonym w tych przepisach.
Podmioty powiązane z podatnikiem wykluczone ze stosowania metody kasowej PIT | |
Lp. | Wykaz podmiotów powiązanych |
1. | Podmioty, z których jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej jeden inny podmiot |
2. | Podmioty, na które wywiera znaczący wpływ:
|
3. | Spółka niebędącą osobą prawną i jej wspólnik |
4. | Spółka komandytowa i spółka komandytowo-akcyjna mająca siedzibę lub zarząd na terytorium RP i jej komplementariusz |
5. | Spółka jawna będąca podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych i jej wspólnik |
6. | Podatnik i jego zagraniczny zakład |
Wybór metody kasowej PIT to nie tylko spełnienie jej ustawowych warunków. To uwzględnienie wielu odstępstw, których nie można rozliczyć tą metodą. To także okoliczności, w których podatnik może utracić prawo do metody kasowej PIT. To wreszcie specyficzny sposób rozliczania tą metodą niektórych (nie wszystkich) uzyskiwanych przychodów z działalności i ponoszonych kosztów. Warto, aby podatnik miał wszystkie te czynniki na uwadze jeszcze przed decyzją o wyborze metody kasowej PIT.
Polecamy:
