Kasa fiskalna w indywidualnej praktyce lekarskiej - czy jest konieczna?

Jeśli chodzi o płatności w gabinetach lekarskich, najczęściej mamy do czynienia z kasami fiskalnymi. Lekarze zastanawiają się jednak, czy zawsze muszą je instalować. Artykuł odpowiada na pytanie, kiedy kasa fiskalna w indywidualnej praktyce lekarskiej jest obowiązkowa.

Zwolnienie z VAT usług lekarskich

Przypomnijmy, że zakres i zasady zwolnienia od podatku od towarów i usług dostawy towarów lub świadczenia usług zostały określone m.in. w art. 43 ustawy o podatku VAT.

W myśl ustawy o VAT zwalnia się od podatku usługi w zakresie opieki medycznej służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane, wykonywane w ramach działalności leczniczej przez podmioty lecznicze.

Ponadto zwalnia się od podatku usługi w zakresie opieki medycznej służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia, które świadczy się w ramach wykonywania zawodów:

1. lekarza i lekarza dentysty;
2. pielęgniarki i położnej;
3. medycznych, o których mowa w Ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej;
4. psychologa.

Wymienione powyżej zwolnienie od podatku VAT ma charakter podmiotowo-przedmiotowy i odnosi się do usług w zakresie opieki medycznej świadczonych przez lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarki, położne, psychologa oraz usług świadczonych w ramach wykonywania zawodów medycznych.

Należy mieć zatem na uwadze, że ustawa zwalnia od podatku wyłącznie usługi w zakresie opieki medycznej służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia. To oznacza, że nie zwalnia wszystkich świadczeń, które można realizować w ramach wykonywania zawodów medycznych, a tylko te służące określonemu celowi.

Wszędzie tam, gdzie nie ma bezpośredniego związku z leczeniem, nie funkcjonuje więc prawo do zastosowania zwolnienia od podatku VAT. Świadczenie usług, dokonywane w ramach wymienionych w przepisie zawodów, w tym lekarza, podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, jeśli nie odpowiadają one koncepcji opieki medycznej.

Z powyższego wynika, że zwolnienie to ma charakter podmiotowo-przedmiotowy, zatem warunkiem jego zastosowania jest spełnienie łącznie dwóch przesłanek:

1. przedmiotowej, tj. świadczone usługi mają dotyczyć opieki medycznej w zakresie profilaktyki, zachowania, ratowania, przywracania i poprawiania zdrowia;
2. podmiotowej, tj. usługi te muszą być świadczone przez podmioty lecznicze lub w ramach wykonywania zawodów wymienionych w ustawie.

Podsumowując, niespełnienie chociażby jednej z wymienionych wyżej przesłanek powoduje, że zwolnienie od podatku nie znajduje zastosowania. Nie każde zatem świadczenie opieki medycznej objęte jest zakresem zwolnienia od podatku.

Kasa fiskalna w indywidualnej praktyce lekarskiej

Obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących wynika z zapisu art. 111 ust. 1 ustawy o VAT.

Zgodnie z tym aktem prawnym podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących.

Powyższy przepis określa generalną zasadę, z której wynika, że obowiązek prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kasy rejestrującej dotyczy wszystkich podatników, którzy dokonują sprzedaży na rzecz określonych w nim odbiorców, tj. osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych. Zatem jednym z podstawowych kryteriów decydujących o obowiązku stosowania do ewidencjonowania kas rejestrujących jest status nabywcy wykonywanych przez podatnika świadczeń.

Przykład 1.

Lekarz internista otworzył swój gabinet lekarski, w którym przyjmuje pacjentów prywatnie. Czy w tym przypadku winien zainstalować kasę fiskalną?

Regulacje dotyczące zwolnienia z kas fiskalnych zawarto w przepisach Rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 22 grudnia 2021 roku w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz.U. z 2021 r. poz. 2442).

W świetle tego rozporządzenia zwalnia się z obowiązku ewidencjonowania w danym roku podatkowym, nie dłużej jednak niż do 31 grudnia 2023 roku, podatników, u których obrót zrealizowany na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych nie przekroczył w poprzednim roku podatkowym kwoty 20 000 zł, a w przypadku podatników rozpoczynających w poprzednim roku podatkowym dostawę towarów lub świadczenie usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, jeżeli obrót z tego tytułu nie przekroczył, w proporcji do okresu wykonywania tych czynności w poprzednim roku podatkowym, kwoty 20 000 zł.

Powyższe zwolnienie nie dotyczy jednak lekarzy. W świetle zapisów rozporządzenia zwolnień z obowiązku ewidencjonowania, o których mowa w rozporządzeniu, nie stosuje się w zakresie opieki medycznej świadczonej przez lekarzy i lekarzy dentystów, z wyłączeniem usług świadczonych przez osoby wymienione w poz. 48 załącznika do rozporządzenia. Czyli w naszym przypadku lekarz internista musi zainstalować kasę fiskalną od początku prowadzenia działalności.

Przykład 2.

Lekarz prowadzi gabinet lekarski. W gabinecie posiada kasę fiskalną, którą rejestruje sprzedaż. Czy podatnik winien wymienić kasę na online?

1 maja 2019 roku weszła w życie Ustawa z dnia 15 marca 2019 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw oraz ustawy – Prawo o miarach (Dz.U. poz. 675) i 18 kwietnia 2020 roku rozporządzenie w sprawie przedłużenia terminów prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących z elektronicznym lub papierowym zapisem kopii.

Ustawa ta wprowadza do ustawy o podatku od towarów i usług zmiany w zakresie kas rejestrujących. Zakłada m.in. możliwość – a dla podatników prowadzących działalność gospodarczą w określonych w ustawie rodzajach czynności obowiązek – stosowania kas rejestrujących online w celu prowadzenia ewidencji sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych.

Kasy online wyposażone są w nowe funkcjonalności umożliwiające, oprócz zapisu w pamięci fiskalnej i chronionej kasy, również przekazywanie w sposób ciągły, zautomatyzowany i bezpośredni danych rejestrowanych przy ich użyciu z prowadzonej ewidencji oraz danych o zdarzeniach mających znaczenie dla pracy kas do systemu teleinformatycznego Centralnego Repozytorium Kas.

Kasy fiskalne online łączą się z Centralnym Repozytorium Kas za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej tak, że zapewnia to przesyłanie danych z kas rejestrujących do Centralnego Repozytorium Kas w sposób bezpośredni, ciągły, zautomatyzowany lub na żądanie Szefa Krajowej Administracji Skarbowej w postaci elektronicznej odpowiadającej strukturze logicznej.

Jednym z zawodów, które muszą zainstalować kasę online, są lekarze. Tym samym w omawianym przykładzie lekarz musi wymienić kasę.

Podsumowując, lekarze muszą ewidencjonować sprzedaż na rzecz osób fizycznych za pomocą kasy fiskalnej. Co istotne, muszą oni zainstalować kasę online.