Praca tymczasowa ze swojej definicji jest pracą o charakterze sezonowym, krótkotrwałym i dlatego podlega ograniczeniom. Limitowanie okresów pracy tymczasowej ma na celu promowanie stałego zatrudnienia, dlatego też wszelkie próby obejścia prawa poprzez przedłużanie umów o pracę tymczasową ponad ustawowy limit są niedopuszczalne i zagrożone wysokimi karami. Czym są limity pracy tymczasowej i kto je kontroluje? Jak odbywa się kontrola limitów pracy tymczasowej? Przeczytaj nasz artykuł i poznaj szczegóły.
Czym jest praca tymczasowa?
W potocznym rozumieniu praca tymczasowa kojarzy się z pracą ludzi młodych, którym brak doświadczenia i którzy właśnie w agencjach pracy tymczasowej stawiają swoje pierwsze kroki na rynku pracy. Jest to układ trójstronny, w którym oprócz pracownika tymczasowego, jest zatrudniająca go agencja pracy tymczasowej oraz pracodawca użytkownik, który korzysta z pracy pracownika tymczasowego. W takim układzie pracownik tymczasowy, mimo że wykonuje pracę bezpośrednio pod kierownictwem pracodawcy użytkownika, nie jest związany z nim żadną umową. Umowa o pracę tymczasową łączy go jedynie z agencją pracy tymczasowej. To ona wypłaca wynagrodzenie pracownikowi oraz wykonuje wszelkie inne obowiązki wynikające ze stosunku pracy.
Podstawy prawne pracy tymczasowej
Podstawowe zasady pracy tymczasowej zawarte są w art. 2 pkt 3 Ustawy z dnia 9 lipca 2003 roku o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. 2019.1563), dalej u.o.z.p.t., w którym czytamy, że „praca tymczasowa jest to wykonywanie na rzecz danego pracodawcy użytkownika, przez okres nie dłuższy niż wskazany w ustawie zadań:
- o charakterze sezonowym, okresowym, doraźnym, lub
- których terminowe wykonanie przez pracowników zatrudnionych przez pracodawcę nie byłoby możliwe, lub
- których wykonanie należy do obowiązków nieobecnego pracownika zatrudnionego przez pracodawcę użytkownika”.
Pracownik może być zatrudniony przez agencję pracy tymczasowej na podstawie:
- umowy o pracę na czas określony, albo
- umowy cywilno-prawnej (umowa zlecenia lub umowa o dzieło).
Limity pracy tymczasowej
Od 1 czerwca 2017 roku obowiązują nowe limity pracy tymczasowej. Wynoszą one 18 miesięcy w okresie obejmującym kolejnych 36 miesięcy. Ograniczenie to dotyczy nie tylko umów o pracę, ale również umów zlecenia i umów o dzieło, również stosowanych naprzemiennie.
Ograniczenie to dotyczy wykonywania pracy na rzecz konkretnego pracodawcy użytkownika, o czym mówi art. 20.1 u.o.z.p.t. Czytamy tam, że „agencja pracy tymczasowej może skierować danego pracownika tymczasowego do wykonywania pracy tymczasowej na rzecz jednego pracodawcy użytkownika przez okres nieprzekraczający łącznie 18 miesięcy w okresie obejmującym 36 kolejnych miesięcy”.
Natomiast punkt 3 tego artykułu wyjaśnia, że „pracodawca użytkownik może korzystać z pracy tego samego pracownika tymczasowego przez okres nieprzekraczający łącznie 18 miesięcy w okresie obejmującym kolejnych 36 miesięcy”.
Oznacza to, że pracodawca użytkownik nie będzie mógł zatrudnić tej samej osoby ponad ustawowy limit, nawet wówczas, gdy do pracy skieruje go inna agencja pracy tymczasowej.
Wyjątkiem od tej reguły jest zatrudnienie pracownika tymczasowego na czas zastępstwa nieobecnej osoby, wówczas okres zatrudnienia może został wydłużony z 18 do 36 miesięcy.
Co istotne, limit pracy tymczasowej nie obowiązuje w przypadku przedłużenia umowy o pracę zawartej w celu wykonywania pracy tymczasowej do dnia porodu. Taka umowa z mocy prawa zostaje przedłużona do dnia porodu, jeżeli uległaby ona rozwiązaniu po upływie 3. miesiąca ciąży, pod warunkiem, że łączny okres skierowania do pracy tymczasowej przez agencję wynosi 2 miesiące.
Obowiązki pracodawcy użytkownika związane z limitami pracy tymczasowej
Mimo że pracodawcą pracownika tymczasowego jest agencja pracy, to pracodawca użytkownik jako korzystający z pracy takiego pracownika na terenie swojego zakładu pracy jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji osób wykonujących pracę tymczasową na podstawie umowy o pracę oraz umowy prawa cywilnego (umowy zlecenia oraz umowy o dzieło).
Zgodnie z art. 14 a u.o.z.p.t. ewidencja osób wykonujących pracę tymczasową:
- zawiera datę rozpoczęcia i datę zakończenia wykonywania pracy tymczasowej w okresie obejmującym kolejne 36 miesięcy,
- jest prowadzona i przechowywana w postaci papierowej lub elektronicznej odrębnie dla każdej osoby,
- jest przechowywana przez okres jej prowadzenia oraz przypadający bezpośrednio po nim okres 36 miesięcy.
Należy przy tej okazji zaznaczyć, że oprócz prowadzenia ewidencji osób wykonujących pracę tymczasową pracodawca użytkownik ma obowiązek prowadzenia, tak jak dla każdego pracownika zatrudnionego przez siebie, ewidencję czasu pracy.
Obowiązek szczegółowej ewidencji czasu pracy, w tym jej zakres, sposób i warunki prowadzenia oraz przechowywania określa Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2018 roku w sprawie dokumentacji pracowniczej (Dz. U. 2018 poz. 2369).
Przypomnijmy, że ewidencja czasu pracy powinna zawierać m.in. informacje o liczbie przepracowanych godzin, godzinie rozpoczęcia i zakończenia pracy, liczbie godzin przepracowanych w porze nocnej, liczbie nadgodzin czy dniach wolnych od pracy, z oznaczeniem tytułu ich udzielenia.
Kontrola limitów pracy tymczasowej przez PIP
Organem, który zajmuje się kontrolowaniem limitów pracy tymczasowej, jest Państwowa Inspekcja Pracy. Kontrola taka odbywa się zazwyczaj jednocześnie w agencji pracy tymczasowej oraz u pracodawcy użytkownika.
W trakcie kontroli PIP sprawdza nie tylko przestrzeganie przepisów dotyczących maksymalnego dopuszczalnego okresu wykonywania pracy tymczasowej na rzecz 1 pracodawcy użytkownika, ale także m.in.:
- posiadanie wymaganego wpisu do rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia;
- złożenie do marszałka województwa zawiadomienia przez przedsiębiorców zagranicznych;
- posiadanie lokalu, w którym świadczone są usługi;
- przestrzeganie obowiązku przedstawiania marszałkowi województwa corocznych informacji o działalności agencji;
- rodzaj wykonywanej pracy tymczasowej (sezonowa, okresowa lub doraźna);
- przestrzeganie zakazu powierzenia pracy szczególnie niebezpiecznej.
W trakcie kontroli PIP szczegółowo analizuje ewidencję osób wykonujących pracę tymczasową, szczególnie pod kątem możliwych przekroczeń limitów pracy tymczasowej. Dlatego tak ważne jest sprawdzenie, czy dany pracownik nie pracował wcześniej u konkretnego pracodawcy użytkownika, np. czy nie był zatrudniany przez inną agencję. W tym celu przy zatrudnieniu pracownik musi przedstawić wszystkie swoje świadectwa pracy, w których znajdują się okresy pracy tymczasowej. W przypadku braku świadectw pracownik powinien podpisać oświadczenie, że nie pracował dla danego pracodawcy użytkownika w ciągu ostatnich 36 miesięcy.
Kontrola limitów pracy tymczasowej przez ZUS
Jednym z obszarów kontrolowanych przez ZUS jest sprawdzenie, czy pracodawca nie zawiera umów dla pozoru. A taka sytuacja może mieć miejsce wówczas, gdy pracodawca będzie zatrudniał pracownika dłużej niż 18 miesięcy w okresie 36 miesięcy. Może to oznaczać bowiem, że to pracodawca użytkownik powinien być płatnikiem składek za takiego pracownika, a nie agencja pracy tymczasowej.
Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego z 19 marca 2019 roku (III UK 84/18), w którym czytamy, że „korzystanie przez pracodawcę użytkownika z pracowników tymczasowych mimo niespełnienia warunków z art. 2 pkt 3 ustawy o zatrudnieniu pracowników tymczasowych lub przekroczenia limitów czasowych z art. 20 tej ustawy prowadzi do nawiązania stosunku pracy między pracodawcą użytkownikiem a pracownikiem tymczasowym na warunkach określonych w kodeksie pracy”.
Reasumując, 1 z priorytetów w zatrudnianiu pracowników tymczasowych jest kontrolowanie limitów pracy tymczasowej. Za nieprzestrzeganie przepisów ustawy w tym zakresie organy kontrolne mogą nakładać wysokie kary. W przypadku PIP kara może sięgać 30 000 zł, a uznanie pracodawcy użytkownika za płatnika składek może wiązać się z obowiązkiem odprowadzenia składek za pracownika wraz z odsetkami.
