Instytucja pełnomocnika ustanowionego przez podatnika jest zjawiskiem powszechnym. Natomiast w naszym dzisiejszym artykule postaramy się odpowiedzieć na pytanie, kiedy firmę reprezentuje tzw. pełnomocnik tymczasowy firmy. Przeanalizujemy aspekty proceduralne ustanowienia takiego pełnomocnika.
Kiedy pełnomocnik tymczasowy firmy jest powoływany?
W celu udzielenia odpowiedzi należy w pierwszej kolejności sięgnąć do treści art. 138m Ordynacji podatkowej.
W przepisie tym czytamy, że w przypadku niemożności wszczęcia postępowania lub prowadzenia postępowania wobec osoby prawnej bądź jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej z powodu braku powołanych do tego organów albo niemożności ustalenia adresu siedziby, miejsca prowadzenia działalności lub miejsca zamieszkania osób upoważnionych do reprezentowania jej spraw, organ podatkowy wyznacza dla tej osoby prawnej bądź jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej tymczasowego pełnomocnika szczególnego upoważnionego do działania do czasu wyznaczenia kuratora przez sąd.
Po pierwsze wskażmy, że pełnomocnik tymczasowy dotyczy podatników będących osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi niemającymi osobowości prawnej. Art. 138m Ordynacji podatkowej nie dotyczy zatem osób fizycznych.
Po drugie ustanowienie pełnomocnika tymczasowego ma miejsce wyłącznie w ściśle określonych przypadkach tzn., gdy:
brak powołanych do tego organów;
nie można ustalić adresu siedziby;
nie można ustalić miejsca prowadzenia działalności;
nie można ustalić miejsca zamieszkania osób upoważnionych do reprezentowania spraw.
Podkreślenia wymaga również, że tymczasowym pełnomocnikiem jest adwokat, radca prawny lub doradca podatkowy.
Jeżeli chodzi natomiast o zakres dopuszczalnych działań przez pełnomocnika tymczasowego, to może on działać w imieniu podmiotu, dla którego został ustanowiony. Obejmuje to takie działania jak odbiór i odpisywanie na korespondencję, a także reprezentację przed organem podatkowym.
Przepisy jednoznacznie wskazują, że zakres umocowania tymczasowego pełnomocnika szczególnego ograniczony jest do działania przed organem podatkowym.
Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. w wyroku z 28 maja 2020 roku, II SA/Go 195/20, powierzenie funkcji tymczasowego pełnomocnika szczególnego nie jest efektem złożonej oferty przez adwokata, radcę prawnego czy doradcę, ale następuje w konsekwencji działań organu podatkowego i odpowiedniego organu samorządu zawodowego. Dzięki ustanowieniu tymczasowego pełnomocnika szczególnego, organ pierwszej instancji uzyskuje „partnera w postępowaniu” – tymczasowo ma kto działać i reprezentować podatnika.
Tryb wyznaczania pełnomocnika tymczasowego
Sposób wyznaczenia pełnomocnika tymczasowego reguluje art. 138n Ordynacji podatkowej.
Przepis ten stanowi, że o wyznaczenie doradcy podatkowego jako tymczasowego pełnomocnika szczególnego organ podatkowy zwraca się do Krajowej Rady Doradców Podatkowych. Jeżeli doradca podatkowy ustanowiony w ten sposób ma podjąć czynności poza siedzibą organu podatkowego, Krajowa Rada Doradców Podatkowych, na wniosek ustanowionego doradcy podatkowego, wyznaczy w razie potrzeby doradcę podatkowego z innej miejscowości.
Natomiast o wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego jako tymczasowego pełnomocnika szczególnego organ podatkowy zwraca się do okręgowej rady adwokackiej bądź okręgowej izby radców prawnych właściwej dla siedziby organu podatkowego. Jeżeli adwokat lub radca prawny ustanowiony w ten sposób ma podjąć czynności poza siedzibą organu podatkowego, Naczelna Rada Adwokacka lub Krajowa Rada Radców Prawnych, na wniosek ustanowionego adwokata lub radcy prawnego, wyznaczy w razie potrzeby adwokata lub radcę prawnego z innej miejscowości.
W konsekwencji wyznaczenie pełnomocnika tymczasowego odbywa się wyłącznie na wniosek, który organ podatkowy składa do właściwego samorządu zawodowego:
o wyznaczenie doradcy podatkowego do Krajowej Rady Doradców Podatkowych,
o wyznaczenie adwokata do okręgowej rady adwokackiej,
o wyznaczenie radcy prawnego do okręgowej izby radców prawnych właściwej dla siedziby organu podatkowego.
Warto także zaznaczyć, że wyznaczenie tymczasowego pełnomocnika szczególnego pozostaje bez związku z sytuacją materialną podmiotu. Nie jest to prawo pomocy dla osoby ubogiej.
Sytuacja materialna i finansowa podmiotu nie podlega badaniu ani przez organ podatkowy wnoszący o ustanowienie takiego pełnomocnika, ani przez organ samorządu zawodowego.
Wyznaczenie tymczasowego pełnomocnika szczególnego ma za zadanie jedynie ułatwienie realizacji celów fiskalnych, poprzez umożliwienie wszczęcia lub dalszego prowadzenia postępowania podatkowego zmierzającego do weryfikacji wypełniania przez podatnika obowiązków podatkowych.
Do ustalenia wynagrodzenia oraz kosztów adwokata, radcy prawnego lub doradcy podatkowego, wyznaczonego tymczasowym pełnomocnikiem szczególnym, stosuje się odpowiednio przepisy o kosztach pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego z urzędu.
Koszty ponosi Skarb Państwa i obejmują one:
wynagrodzenie oraz
niezbędne i udokumentowane wydatki.
Wynagrodzenie pełnomocnika tymczasowego ustala się w wysokości określonej w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 sierpnia 2018 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego ustanowionego z urzędu.
Organ podatkowy może ustalić wyższe wynagrodzenie nieprzekraczające jednak 150% wynagrodzenia określonego w rozporządzeniu z uwzględnieniem niezbędnego nakładu pracy doradcy podatkowego, a także charakteru sprawy i wkładu pracy doradcy podatkowego w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia.
Jak widać z przedstawionej analizy, instytucja pełnomocnika tymczasowego ma na gruncie prawa podatkowego charakter szczególny i ma na celu umożliwienie organom podatkowym wszczęcie oraz prowadzenie postępowania podatkowego. Ustanowienia pełnomocnika tymczasowego w trybie art. 138m Ordynacji podatkowej nie można natomiast utożsamiać z prawem pomocy.
