Małżonkowie będący odrębnymi podatnikami VAT a rozliczenie VAT

Zdarza się, że zarówno mąż, jak i żona prowadzą osobne działalności gospodarczej i są z tego tytułu podatnikami VAT. Pomiędzy ich firmami może dochodzić do transakcji. Małżonkowie będący odrębnymi podatnikami VAT mają wtedy wątpliwości, czy nie wywoła to negatywnych skutków na gruncie podatku VAT, w  szczególności czy z wystawionych przez współmałżonka faktur można odliczyć VAT.

Małżonkowie będący odrębnymi podatnikami VAT - transakcje pomiędzy firmamy

Kwestią budzącą wątpliwości w sytuacji transakcji pomiędzy małżonkami jest możliwość odliczenia podatku VAT z faktury wystawionej od współmałżonka za wykonane usługi czy dokonane dostawy towarów.

Podstawowe zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego zostały sformułowane w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. W myśl tego przepisu, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Na mocy art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

• nabycia towarów i usług,

• dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Z powyższych przepisów wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Przedstawiona wyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

W przypadku małżonków, każdy z nich, wykonując samodzielnie czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jest odrębnym podatnikiem tego podatku. Zatem transakcje dokonywane pomiędzy nimi jako osobami prowadzącymi odrębnie działalność gospodarczą stanowią dostawę towarów lub świadczenie usług, które to czynności podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na zasadach ogólnych.

Dlatego też należy uznać, iż w sytuacji gdy usługi będą wykorzystywane wyłącznie do czynności opodatkowanych, małżonkowi będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT od faktury wystawionej przez współmałżonka.

Przykład 1.

Pan Jan założył działalność gospodarczą. Jego żona jest księgową. Powierzył jej prowadzenie ksiąg swojej firmy, za które wystawiana jest faktura. Cena za usługę jest na poziomie rynkowym. W takiej sytuacji nie ma przeszkód, aby dokonać odliczenia podatku VAT z faktury.

Również organy podatkowe nie kwestionują takiego prawa, czego przykładem może być pismo Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi, nr IPTPP4/443-331/13-6/BM z 30 sierpnia 2013 r., w którym czytamy:

„(…) Wnioskodawca - jeżeli zarejestruje się jako czynny podatnik podatku VAT - będzie mógł obniżyć podatek należny VAT ze sprzedaży o podatek naliczony wynikający z faktur zakupu usług od Małżonki, ponieważ nabyte usługi będą wykorzystywane wyłącznie do czynności opodatkowanych, pod warunkiem, że nie zaistnieją wyłączenia wskazane w art. 88 ustawy. W związku z powyższym wystawione przez Małżonkę faktury dotyczące zakupu usług rolniczych, Wnioskodawca winien wykazać i rozliczyć w swojej ewidencji zakupów, w ramach prowadzonego gospodarstwa rolnego (…)”.

Podobne stanowisko zaprezentował Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w piśmie z 24 kwietnia 2012 r., nr IPPP2/443-128/12-2/IG, z 24 września 2012 r., w którym czytamy:

„(…) w momencie dostawy towarów czy świadczenia usług małżonek powinien wystawić fakturę VAT dla współmałżonka i opodatkować daną transakcję tak jak każdą inną czynność podlegającą podatkowi od towarów i usług. Środki trwałe, wyposażenie biurowe, materiały podstawowe i pomocnicze oraz towary handlowe będące przedmiotem zakupu dokonanego przez Wnioskodawcę od małżonka, w świetle przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowią (przy istnieniu wspólności majątkowej) niewątpliwie majątek wspólny małżonków, jednakże w świetle przepisów ustawy o podatku od towarów i usług są to towary, które Wnioskodawca nabył w związku z prowadzoną przez niego opodatkowaną działalnością gospodarczą, i w takim też celu je wykorzystuje.

Zatem Wnioskodawca miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z faktur wystawionych przez małżonkę, gdyż z opisu stanu faktycznego nie wynika aby w przedmiotowej sprawie zastosowanie znalazły wyłączenia zawarte w art. 88 ustawy (…)”.

Powiązania rodzinne

Należy zwrócić uwagę na brzmienie art. 32 ustawy o VAT, który przewiduje sankcję w postaci szacowania podstawy opodatkowania, w sytuacji gdy transakcje dokonywane są między podmiotami powiązanymi więzami rodzinnymi, jeżeli okaże się, że związek ten miał wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług. Tak będzie, gdy między nabywcą a dokonującym dostawy towarów lub usługodawcą istnieje powiązanie o charakterze rodzinnym (przy czym przez powiązania rodzinne rozumie się małżeństwo oraz pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia), a także gdy wynagrodzenie jest:

1. niższe od wartości rynkowej, a nabywca towarów lub usług nie ma pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego,

2. niższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego i dostawa towarów lub świadczenie usług są zwolnione od podatku,

3. wyższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego

– organ podatkowy określa podstawę opodatkowania zgodnie z wartością rynkową, jeżeli okaże się, że związek ten miał wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług.

Dlatego też przy wycenianiu usług czy dostaw towarów świadczonych pomiędzy małżonkami należy kierować się ceną rynkową.