Czynni podatnicy VAT mają możliwość rezygnacji z tego statusu. Jednak po pierwsze powrót do zwolnienia z VAT możliwy jest jedynie, gdy zostaną spełnione określone w ustawie warunki, a po drugie przedsiębiorcy, którzy decydują się na powrót do zwolnienia, powinni pamiętać o konsekwencjach, jakie mogą ich dotyczyć.
Komu przysługuje powrót do zwolnienia podmiotowego z VAT
Ustawa o VAT pozwala korzystać ze zwolnienia podatnikom, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200.000 zł. Zwolnienie nazywa się fakultatywnym, jako że to sam podatnik osiągający sprzedaż na poziomie nieprzekraczającym limitu decyduje o tym, czy będzie korzystał ze zwolnienia, czy też nie.
Jeżeli podatnik ma prawo do zwolnienia, ale wcześniej zarejestrował się jako podatnik VAT, może powrócić do zwolnienia. Należy jednak mieć na uwadze, że rezygnacja ze statusu czynnego podatnika VAT nie może nastąpić wcześniej niż przed upływem roku, licząc od końca roku, w którym podatnik utracił to prawo lub z niego zrezygnował.
Powrót do zwolnienia z podatku VAT nie musi nastąpić od 1 stycznia danego roku podatkowego, zmian można dokonać w jego trakcie. Jeżeli więc podatnik chce się zdecydować na zwolnienie z podatku VAT np. od lutego 2018 roku, osiągnięte przez niego obroty w 2017 roku nie mogą przekroczyć kwoty 200.000 zł. Drugim warunkiem, który należy łącznie spełnić, jest kwestia tego, od kiedy podatnik jest czynnym vatowcem. Przykładowo: powrót do zwolnienia byłby możliwy, gdyby podatnik zrezygnował lub utracił prawo do zwolnienia w roku 2016 lub wcześniej (np. 2015, 2014).
Prawo do odliczenia VAT
Czynny podatnik VAT zgodnie z art. 86 ust. 1 ma prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Podczas gdy podatnik działa w obrocie gospodarczym jako czynny podatnik VAT, zakupując usługi czy towary (nie tylko handlowe) w celach prowadzonej działalności opodatkowanej, odlicza VAT z faktur dokumentujących poniesienie wydatku.
Powrót do zwolnienia a korekta podatku naliczonego
Wartość powyżej 15.000 zł
Zmiana przeznaczenia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych o wartości powyżej 15.000 zł generuje konieczność dokonania korekty VAT odliczonego przy ich zakupie. Korekty dokonuje się w czasie rozłożonym na 5 kolejno następujących po sobie lat podatkowych, licząc od roku, w którym zostały oddane do użytkowania. Wyjątkami są nieruchomości i prawa wieczystego użytkowania gruntów, gdzie korekty dokonuje się w ciągu 10 lat, licząc od roku, w którym zostały oddane do użytkowania. Podstawą prawną powyższych regulacji jest art. 91 ust. 2 zdanie pierwsze i drugie oraz ust. 3 ustawy o VAT w nawiązaniu do art. 91 ust 7a.
Korekta w danym roku wyniesie więc odpowiednio ⅕ lub 1/10 (w przypadku nieruchomości) podatku odliczonego przy nabyciu lub wytworzeniu środka trwałego. Dokonuje się jej w deklaracji podatkowej składanej za pierwszy okres rozliczeniowy roku następującego po roku podatkowym, za który dokonuje się korekty, a w przypadku zakończenia działalności gospodarczej - w deklaracji podatkowej za ostatni okres rozliczeniowy.
Przykład 1.
Przedsiębiorca w 2015 roku na potrzeby prowadzonej działalności zakupił tokarkę za kwotę 40.000 zł netto + 9.200 zł VAT. Od stycznia 2018 roku podatnik powrócił do korzystania ze zwolnienia z VAT (zrezygnował ze statusu czynnego podatnika VAT). Zmiana przeznaczenia maszyny spowoduje więc konieczność dokonania korekty podatku VAT naliczonego, wynoszącej w sumie ⅖ podatku naliczonego przy zakupie (czyli 3.680 zł).
W przypadku zakupionych towarów i usług innych niż środki trwałe o wartości początkowej powyżej 15.000 zł korekty dokonuje się już jednorazowo, co wynika z art. 91 ust. 2 zdanie trzecie i ust. 3 w nawiązaniu do art. 7b.
Wartość poniżej 15.000 zł
W przypadku zakupionych środków trwałych i wartości niematerialnych oraz prawnych o wartości początkowej poniżej 15.000 zł korekty dokonuje się już jednorazowo, co wynika z art. 91 ust. 2 zdanie trzecie i ust. 3 po zakończeniu roku, w którym zostały oddane do użytkowania.
Ustawa jednak zastrzega dodatkowo, że w przypadku całkowitej zmiany przeznaczenia wyposażenia i niskocennych środków trwałych korekta powinna być dokonana już w deklaracji składanej za okres rozliczeniowy, w którym nastąpiła zmiana przeznaczenia (art. 91 ust 7b i 7c).
Jeżeli jednak przedsiębiorca w działalności użytkował majątek o wartości poniżej 15.000 zł dłużej niż rok (licząc do końca okresu rozliczeniowego, w którym wydano towary lub usługi do użytkowania), korekta nie będzie konieczna, o czym stanowi art. 91 ust 7c.
Towary handlowe, surowce i materiały
Zasady dotyczące korygowania odliczonego podatku od zakupionych towarów handlowych czy materiałów mówią, że w przypadku zmiany przeznaczenia (czyli zmiana prawa do odliczenia) niewykorzystane do dnia powrotu do zwolnienia towary handlowe i materiały podlegają korekcie podatku VAT naliczonego w deklaracji rozliczeniowej składanej za okres, w którym nastąpił powrót do zwolnienia z VAT (art. 91 ust. 7d).
W praktyce, jeżeli podatnik w momencie powrotu do zwolnienia posiada na stanie zapasy towarów handlowych czy materiałów, przy nabyciu których przysługiwało mu prawo do odliczenia VAT, powinien dokonać korekty VAT naliczonego w deklaracji rozliczeniowej składanej za miesiąc/kwartał, w którym nastąpiło przejście na status podatnika VAT korzystającego ze zwolnienia. Choć ustawa nie nakazuje tu bezpośrednio konieczności sporządzania spisu z natury, w praktyce jest on często wykorzystywanym narzędziem w sytuacjach, gdy dochodzi do zmiany przeznaczenia towarów handlowych czy materiałów.
