Przedsiębiorcy z Polski świadczący usługi pośrednictwa handlowego mogą zastanawiać się, w jaki sposób przebiega proces rozliczenia podatku VAT od tego rodzaju usług. Jak zawsze w takich przypadkach w pierwszej kolejności należy określić miejsce świadczenia usługi pośrednictwa. Problematykę tę przybliżymy w poniższym artykule.
Zdefiniowanie usługi pośrednictwa
Słowniczek pojęć zawarty w ustawie VAT nie definiuje pojęcia „pośrednictwo”, a zatem przy określaniu zakresu przedmiotowego tego pojęcia trzeba odnieść się do wykładni językowej.
Zgodnie z językowym rozumieniem przez pojęcie „pośrednictwo” należy rozumieć działalność osoby trzeciej mającą na celu porozumienie się między stronami lub załatwienie jakichś spraw dotyczących obu stron, kojarzenie kontrahentów w transakcjach handlowych.
Analogiczną definicję pośrednictwa można znaleźć w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Np., w uzasadnieniu wyroku Volker Ludwig v. Finanzamt Luckenwalde (wyrok z 21 czerwca 2007 roku, C-453/05) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał, że pośrednictwo stanowi działalność polegającą na pośredniczeniu, która może obejmować m.in. wskazywanie stronie danej umowy okazji do zawarcia takiej umowy, przy czym celem takiej działalności jest uczynienie wszystkiego, co niezbędne, aby obie strony zawarły umowę, a sam pośrednik nie ma żadnego interesu w zakresie treści ww. umowy.
Na podstawie wypracowanych przez doktrynę i orzecznictwo standardów możemy określić, że usługa pośrednictwa powinna stanowić:
- usługę świadczoną na rzecz strony transakcji o świadczenie usług, za którą strona ta wypłaca wynagrodzenie;
- z punktu widzenia strony transakcji o świadczenie – usługi świadczone przez pośrednika powinny stanowić element tej transakcji;
- celem jest dążenie do zawarcia umowy (przy czym pośrednik nie ma żadnego interesu co do treści umowy);
- usługa pośrednictwa nie może mieć charakteru wyłącznie wykonywania czynności faktycznych związanych z umową (nie może to być np. wyłącznie udostępnianie informacji stronom transakcji o świadczenie usług).
Miejsce świadczenia usługi pośrednictwa - ogólne reguły ustalania
To, jakie przepisy należy zastosować przy określaniu miejsca świadczenia usługi pośrednictwa, zależy przede wszystkim od tego, kto jest odbiorcą takiej usługi.
Jeżeli bowiem pośrednictwo handlowe świadczone jest na rzecz podatnika (czyli podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą), to zastosowanie znajdzie art. 28b ust. 1 ustawy VAT, zgodnie z którym miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej.
Jeżeli jednak usługi te są świadczone na rzecz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika znajdującego się w miejscu innym niż jego siedziba działalności gospodarczej, miejscem świadczenia tych usług jest stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.
W przypadku braku takiej siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej miejscem świadczenia usług jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą ma stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu.
Jeżeli zatem podatnik z Polski będzie działał jako podmiot świadczący usługę pośrednictwa na rzecz zagranicznego kontrahenta będącego podatnikiem, to będzie miała zastosowanie regulacja zawarta w przepisie art. 28b ust. 1 ustawy, zgodnie z którym usługa będzie podlegała opodatkowaniu w miejscu, w którym usługobiorca posiada siedzibę działalności gospodarczej. Tym samym usługa pośrednictwa nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na terytorium Polski.
Powyższa reguła ma zastosowanie zarówno do przypadków świadczenia usług pośrednictwa na rzecz kontrahenta z UE, jak i z krajów spoza UE.
Potwierdzeniem tej tezy będzie treść interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 18 stycznia 2019 roku, nr 0112-KDIL1-3.4012.719.2018.1.AK, gdzie organ podatkowy stwierdził, że miejscem świadczenia wykonanych przez podatnika usług pośrednictwa zarówno na rzecz kontrahentów z terytorium UE, jak i kontrahentów spoza terytorium UE – na podstawie art. 28b ust. 1 ustawy – będzie miejsce, gdzie dany nabywca ma swoją siedzibę.
Natomiast o sposobie rozliczania podatku VAT i jego wysokości oraz o podmiocie zobowiązanym do jego rozliczenia przesądzać będą w takim przypadku przepisy kraju, w którym znajdować się będzie miejsce świadczenia danej usługi.
Z zupełnie innymi przepisami będziemy mieli do czynienia, gdy odbiorcą usługi pośrednictwa będzie osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej.
W takiej sytuacji również znajdzie zastosowanie reguła ogólna, z tym że chodzi o art. 28c ust. 1 ustawy VAT, który podaje, że miejscem świadczenia usług na rzecz podmiotów niebędących podatnikami jest miejsce, w którym usługodawca posiada siedzibę działalności gospodarczej.
W takich okolicznościach dojdzie do odpłatnego świadczenia usług na terytorium kraju. Usługa pośrednictwa świadczona na rzecz konsumentów będzie opodatkowana w Polsce na zasadach przewidzianych w ustawie o podatku od towarów i usług.
Obowiązki dokumentacyjne w związku ze świadczeniem usług pośrednictwa handlowego
W sytuacji gdy dochodzi do świadczenia usługi pośrednictwa na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, może pojawić się konieczność zewidencjonowania takiej sprzedaży na kasie fiskalnej. Oczywiście w tym zakresie podatnik może skorzystać z dostępnych zwolnień od obowiązku posiadania kasy fiskalnej. Dodatkowo na żądanie nabywcy usługodawca powinien wystawić fakturę.
Natomiast w przypadku świadczenia usługi pośrednictwa handlowego na rzecz kontrahenta z innego kraju, to chociaż taka usługa nie podlega opodatkowaniu w Polsce, to jednak polski przedsiębiorca ma obowiązek wystawienia faktury VAT.
Taka faktura nie zawiera jednak ani kwoty, ani stawki podatku. W miejsce stawki podatku dopuszczalne jest wstawienie skrótu „NP”. Dodatkowo taka faktura powinna zawierać wyrazy „odwrotne obciążenie”. Pamiętajmy, że to usługobiorca jest zobowiązany do ewentualnego rozliczenia podatku w swoim kraju, co dotyczy zarówno kontrahentów z UE, jak i z krajów spoza UE.
Mając powyższe na uwadze, należy wskazać, że nie każda usługa pośrednictwa handlowego będzie podlegać opodatkowaniu polskim podatkiem VAT. Każdorazowo polski przedsiębiorca powinien ustalić miejsce świadczenia takiej usługi.
