Należy pamiętać, że w pewnych sytuacjach dokonanie darowizny będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT. Trzeba jednak zaznaczyć, że możliwe są również takie darowizny, które nie będą generować obowiązku podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług. Przedstawione zagadnienie, jakim jest darowizna a zwolnienie z VAT, postaramy się przeanalizować w sposób kompleksowy w naszym dzisiejszym artykule.
Darowizna podlegająca podatkowi VAT
Zasadniczą czynnością podlegającą opodatkowaniu jest odpłatna dostawa towarów. Jak możemy przeczytać w art. 7 ust. 1 ustawy VAT, przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.
Jednakże trzeba mieć na uwadze treść art. 7 ust. 2 ustawy VAT. Przepis ten podaje, że przez dostawę towarów rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:
przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika bądź jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia;
wszelkie inne darowizny
– jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów bądź ich części składowych.
Powyższy przypadek, chociaż obejmuje czynności nieodpłatne, to w zakresie skutków podatkowych został zrównany z odpłatną dostawą towarów.
Trzeba mieć na uwadze, że możliwość opodatkowania podatkiem VAT dokonanej darowizny warunkowana jest istnieniem prawa do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia składnika majątku będącego przedmiotem darowizny.
Podkreślenia wymaga, że wystarczające jest już wystąpienie samego prawa do odliczenia podatku naliczonego. Nie ma natomiast znaczenia, czy podatnik faktycznie z tego prawa skorzystał.
Warto w tym miejscu pochylić się nad kwestią istnienia prawa do odliczenia, ponieważ w ostatnim czasie obserwujemy pewne zmiany w zakresie sposobu rozumienia tego pojęcia.
Otóż z treści wydawanych interpretacji podatkowych wynika, że sytuacja braku prawa do odliczenia nie ma zastosowania, gdy brak odliczenia podatku w poprzedniej fazie obrotu wynika z faktu, że dana czynność w ogóle nie podlegała opodatkowaniu. W konsekwencji w przypadkach, w których przy nabyciu towaru VAT w ogóle nie wystąpił, nie można uznać, że mamy do czynienia z brakiem prawa do odliczenia VAT.
Takie stanowisko zaprezentował Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 7 kwietnia 2021 roku, nr 0111-KDIB3-3.4012.60.2021.2.MW oraz z 27 lutego 2020 roku, nr 0113-KDIPT1-2.4012.698.2019.2.MO.
Darowizna a zwolnienie z VAT, czyli brak związku z przeniesieniem władztwa ekonomicznego
Przyjęte rozwiązania powodują, że darowizna zostaje zrównana z odpłatną dostawą towarów. Trzeba przy tym podkreślić, że ustawa VAT w szczególny sposób rozumie pojęcie dostawy towarów.
Jak bowiem wynika z przywołanej definicji, jest to przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel.
Tym samym należy stwierdzić, że w przypadku dostawy towarów dokonanie dostawy następuje z chwilą przeniesienia prawa do rozporządzania nimi jak właściciel.
W powyższej definicji chodzi przede wszystkim o możliwość faktycznego dysponowania towarem. Dla celów podatku VAT nie jest zatem istotny moment przeniesienia prawa własności nad rzeczą w myśl przepisów prawa cywilnego. Nie chodzi o możliwość dysponowania rzeczą w sensie prawnym, lecz w sensie ekonomicznym.
W konsekwencji, aby doszło do dostawy towarów określonej w art. 7 ust. 1 ustawy VAT, musi dojść do wydania towaru. Prawo do dysponowania jak właściciel nie jest równoznaczne z prawem własności. Kluczowym elementem jest przeniesienie praktycznej kontroli nad rzeczą i możliwości dysponowania nią, co następuje de facto dopiero w momencie wydania towaru nabywcy.
Jak możemy przeczytać w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 16 grudnia 2014 roku, nr IPTPP2/443-684/14-7/JS, z wydaniem towaru przez dostawcę łączy się istotny skutek dokonania sprzedaży towarów, polegający m.in. na przejściu na odbiorcę korzyści i ciężarów związanych z towarem oraz ryzyka przypadkowej utraty lub uszkodzenia towaru. Chwilą decydującą o przejściu na odbiorcę korzyści i ciężarów związanych z towarem oraz ryzyka przypadkowej utraty lub uszkodzenia towaru jest co do zasady wydanie towaru.
Dokonanie dostawy oznacza zatem faktyczne zrealizowanie dostawy. Jeżeli strony oznaczyły inną chwilę niż wydanie towaru dla przejścia korzyści i ciężarów, to w razie wątpliwości przyjmuje się, że ta sama chwila dotyczy przejścia ryzyka przypadkowej utraty lub uszkodzenia towaru.
Dokładnie takie same wnioski wyprowadził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 21 października 2021 roku, I FSK 312/18.
W sprawie sąd analizował przypadek dokonania darowizny nieruchomości przez podatnika na rzecz syna. Nieruchomość ta jednak była cały czas wykorzystywana przez podatnika do prowadzenia działalności gospodarczej (jako hotel). NSA stwierdził, że skoro nie doszło do zmiany podmiotu mającego ekonomiczne władztwo nad nieruchomością, to nie można mówić o darowiźnie podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT. Obdarowany nie rozporządzał towarem jak właściciel, ponieważ czynił to nadal darczyńca.
NSA zaakcentował zatem autonomiczność pojęcia dostawy towarów w rozumieniu ustawy VAT. Należy pamiętać, że rozumiana jest ona inaczej niż w przypadku prawa cywilnego.
Konkludując zatem nasze dzisiejsze rozważania, należy wskazać, że ustawa VAT w zupełnie inny sposób rozumuje dostawę towarów, niż czyni to prawo cywilne. Samo przeniesienie prawa własności nie uzasadnia opodatkowania darowizny podatkiem VAT. W niedawnym wyroku NSA zaznaczył, że decydujące znaczenie ma przeniesienie ekonomicznego władztwa nad daną rzeczą.
