Może się zdarzyć, że wykorzystywany przez podatnika środek trwały ulegnie awarii lub uszkodzeniu. Posiadane przez przedsiębiorcę ubezpieczenie zapewnia w takim przypadku otrzymanie odszkodowania na naprawę środka trwałego. Zagadnienie to będzie przedmiotem niniejszej analizy, podczas której zastanowimy się, jakie skutki podatkowe wywołuje otrzymanie tego rodzaju odszkodowania.
Otrzymanie odszkodowania a przychód z działalności gospodarczej
W pierwszej kolejności wskażmy, że zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o PIT przychodem z działalności gospodarczej są otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej.
Odszkodowanie stanowi zatem, co do zasady, przychód podatkowy. Od tej ogólnej zasady przewidziano jednak kilka wyjątków.
W zakresie interesującej nas tematyki kluczowy będzie art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy PIT, który podaje, że wolne od podatku są odszkodowania za szkody w środku trwałym, z wyłączeniem samochodu osobowego, w części wydatkowanej w roku podatkowym lub w roku bezpośrednio po nim następującym na remont tego środka trwałego albo na zakup lub na wytworzenie we własnym zakresie środka trwałego zaliczonego zgodnie z Klasyfikacją Środków Trwałych (KŚT) wydaną na podstawie odrębnych przepisów, zwaną dalej Klasyfikacją, do tego samego rodzaju co środek trwały, z którym związana była ta szkoda, przy czym przepis art. 23 ust. 1 pkt 45 stosuje się odpowiednio.
Aby zatem otrzymane odszkodowanie skorzystało ze zwolnienia od podatku, muszą zostać spełnione określone warunki.
Musi dojść do rzeczywistego wydatkowania uzyskanego odszkodowania na cele remontu, zakupu bądź wytworzenia środka trwałego oraz musi to zostać dokonane w określonym przedziale czasu, tzn. w roku podatkowym lub w roku bezpośrednio po nim następującym.
W sytuacji natomiast niespełnienia jednego z tychże warunków odszkodowanie z tytułu szkody w środku trwałym będzie przychodem podatkowym podlegającym opodatkowaniu.
Jak możemy przeczytać w piśmie Dyrektora KIS z 12 lutego 2021 roku (nr 0113-KDIPT2-1.4011.846.2020.2.MD), warunkiem zastosowania tego zwolnienia będzie wydatkowanie przez podatnika – w okresie nie późniejszym niż do upływu kolejnego roku podatkowego – równowartości otrzymanego odszkodowania na remont uszkodzonego środka trwałego bądź na zakup lub wytworzenie analogicznego środka trwałego mogącego zastąpić środek trwały uprzednio zniszczony lub uszkodzony.
Zwróćmy zatem uwagę, że ze zwolnienia korzysta kwota odszkodowania, która nie tylko jest przeznaczona na remont, lecz także na zakup analogicznego środka trwałego. Należy pozytywnie ocenić takie rozwiązanie, ponieważ nie w każdym przypadku możliwa jest naprawa środka trwałego przywracająca pełną sprawność i funkcjonalność.
Pozostając jeszcze w temacie okresu, w którym należy wydatkować odszkodowanie na ww. cele, warto wskazać ponadto na treść art. 21 ust. 35a ustawy PIT, który stanowi, że zwolnienie, o którym mowa, stosuje się także do otrzymanego odszkodowania w części odpowiadającej wartości wydatków poniesionych przez podatnika na cele określone w tym przepisie od dnia powstania szkody do dnia otrzymania odszkodowania, w części niezaliczonej do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne.
To oznacza, że podatnik nie musi czekać z remontem środka trwałego do czasu otrzymania odszkodowania. Może ponosić wydatki remontowe już od dnia powstania szkody. Mimo że początkowo wydatki finansuje z własnych środków, dopiero później otrzymuje odszkodowanie, to wciąż ma prawo do skorzystania z opisanego zwolnienia.
Przykład 1.
1 marca na skutek awarii uszkodzeniu uległa maszyna produkcyjna stanowiąca środek trwały podatnika. Podatnik wystąpił do ubezpieczyciela z wnioskiem o odszkodowanie. Z uwagi na fakt, że maszyna stanowi kluczowy dla produkcji środek trwały, podatnik od 2 do 14 marca wyremontował środek trwały z własnych środków. 30 marca otrzymał odszkodowanie odpowiadające wydatkom na remont. W tym przypadku otrzymane odszkodowanie będzie zwolnione od podatku na mocy art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy PIT.
Zwróćmy jednak uwagę, że powyższy przepis ma zastosowanie, jeżeli poniesionych samodzielnie wydatków podatnik nie zaliczył w koszty uzyskania przychodów.
W rezultacie, jeżeli przedsiębiorca zaliczy wydatki na remont środka trwałego do kosztów podatkowych przed otrzymaniem odszkodowania, to otrzymane odszkodowanie będzie stanowiło przychód niekorzystający ze zwolnienia od PIT. Jeśli natomiast wspomnianych kosztów nie zaliczy do kosztów uzyskania przychodów, to otrzymane odszkodowanie w części nieprzekraczającej wydatków na remont środka trwałego będzie korzystało ze zwolnienia od podatku dochodowego.
Otrzymanie odszkodowania a koszt uzyskania przychodów
W zakresie analizy przedmiotowego zagadnienia należy również odnieść się do kwestii kosztów podatkowych. Wspomniany art. 21 ust. 1 pkt 29b ustawy PIT nakazuje odpowiednio stosować regulację zawartą w art. 23 ust. 1 pkt 45 ustawy PIT.
W myśl tego przepisu nie uważa się za koszt uzyskania przychodów odpisów z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonywanych, według zasad określonych w art. 22a–22o, od tej części ich wartości, która odpowiada poniesionym wydatkom na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie tych środków lub wartości niematerialnych i prawnych, odliczonym od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym albo zwróconym podatnikowi w jakiejkolwiek formie.
W rezultacie od środka trwałego, którego naprawa została sfinansowana kwotą odszkodowania, podatnik nie może dokonywać odpisów amortyzacyjnych, które zaliczane byłyby w koszty podatkowe.
Dodajmy, że niezaliczanie odpisów amortyzacyjnych w kosztach jest warunkiem zwolnienia odszkodowania od podatku. Podatnik, który ujmuje odpisy amortyzacyjne w kosztach, traci prawo do zwolnienia, co oznacza, że tego rodzaju przychód będzie podlegał opodatkowaniu.
W konsekwencji możemy stwierdzić, że wartość odszkodowania otrzymanego w związku ze szkodą w środku trwałym jest przychodem zwolnionym od podatku, jednakże warunkiem skorzystania ze zwolnienia jest:
-
konieczność spożytkowania kwoty odszkodowania na remont, wytworzenie lub zakup nowego środka trwałego w ramach zastąpienia uszkodzonego sprzętu (według tego samego rodzaju Klasyfikacji Środków Trwałych);
-
dokonanie powyższego remontu, wytworzenia lub nabycia najpóźniej do końca kolejnego roku podatkowego po roku, w którym otrzymano odszkodowanie;
-
niezaliczanie do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z nowym lub naprawionym środkiem trwałym (w tym odpisów amortyzacyjnych), w części pokrytej ze zwolnionego z opodatkowania odszkodowania.
Przechodząc do podsumowania, należy wskazać, że otrzymane odszkodowanie może wywoływać różne skutki podatkowe. Dla przedsiębiorców istotne jest, że tego rodzaju kwoty mogą korzystać z całkowitego zwolnienia od podatku, co oznacza brak konieczności rozliczenia podatku od takich przychodów otrzymywanych w ramach działalności gospodarczej.
