Podrobienie podpisu pod uchwałami - jakie konsekwencje za to grożą?

Przerobienie dokumentu czy podpisu jest przestępstwem, którego podstawą jest art. 271 Kodeksu karnego (kk). Jest to przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. W przypadku przestępstw mniejszej wagi sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. W jaki sposób Kodeks karny sankcjonuje podrobienie podpisu pod uchwałami, w tym uchwałami? Odpowiedź poniżej.

Podrobienie podpisu pod uchwałami a odpowiedzialność karna

Zgodnie z art. 271 § 1 kk, kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Treść art. 270 § 1 kk wskazuje na 3 postacie zabronionego zachowania stanowiącego przestępstwo fałszowania dokumentów, tj.: podrobienie dokumentu w celu użycia go jako autentyczny, przerobienie dokumentu w celu użycia go jako autentyczny oraz użycie dokumentu podrobionego lub przerobionego jako autentycznego. Fałszowanie dokumentu związane jest zatem z ingerencją w jego treść lub formę. Dlatego ważne jest podkreślenie celu, z jakim działa sprawca, podrabiając lub przerabiając dokument. Natomiast 3. postać zachowania wymienionego w art. 270 kk, tj. „użycie jako autentycznego”, oznacza takie posłużenie się sfałszowanym dokumentem, które sprawia, że realizuje on swoją funkcję przewidzianą w ustawie, stanowiąc dowód stosunku prawnego lub faktów mających znaczenie prawne. 

W przypadku przestępstwa fałszerstwa przedmiotem ochrony jest wiarygodność dokumentów w aspekcie formalnym, a nie stosunek prawny związany z dokumentem. Co do zasady wyklucza to również możliwość ustalenia wyłącznie na podstawie prawomocnego wyroku skazującego, że w związku z popełnieniem tego występku (poza jego postacią z art. 270 § 2 kk) doszło do wyrządzenia szkody osobie trzeciej, skoro okoliczność ta nie należy do znamion przestępstwa i co do zasady brakuje w tym przypadku osoby bezpośrednio pokrzywdzonej.

Przestępstwo wskazane w art. 270 § 1 kk popełnić można tylko umyślnie; w każdym przypadku, kiedy fakt posłużenia się podrobionym dokumentem (jak w przedmiotowej sprawie) pozostaje poza sporem, należy wykazać, że osoba posługująca się takim dokumentem ma świadomość i wiedzę, że nie jest on autentyczny. Nie zawsze bowiem z samego faktu posłużenia się takim nieautentycznym dokumentem, nawet jeżeli posługuje się nim oczywisty beneficjent treści dokumentu, wywieść można świadomość tej osoby co do tego, że dokument jest podrobiony.

Znamię „użycia” w rozumieniu art. 270 § 1 kk postrzegać więc należy jako przedłożenie dokumentu m.in. organowi, instytucji lub wykorzystanie go w związku z działaniem urządzenia, np. dla weryfikacji tożsamości.

Wprowadzenie dokumentu do obrotu prawnego to posłużenie się tym dokumentem rozumiane jako jego przedłożenie władzy, osobie fizycznej lub prawnej, dla wykazania wynikających z dokumentu swoich praw, istnienia stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.

Jak wskazuje Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 16 lutego 2021 roku (II AKa 255/20), przerobienie dokumentu może polegać na dokonaniu skreśleń, wymazaniu, uczynieniu dopisków, wywabieniu. Może także polegać na zniszczeniu części dokumentu w celu nadania mu innej treści. Także w przypadku przerobienia dokumentu istotne jest, czy dotyczy ono takiego fragmentu, który ma znaczenie prawne. Niekiedy zmiany dokonane w dokumencie autentycznym dotyczą takich jego części, które nie mają znaczenia w perspektywie definicji normatywnej dokumentu.

Dla przypisania występku z art. 270 § 1 kk nie jest wystarczające samo stwierdzenie, że sprawca podrobił dokument. Konieczne jest również ustalenie, że dokument został podrobiony w celu użycia za autentyczny.

Co istotne, nie jest warunkiem dokonania przestępstwa użycia sfałszowanych dokumentów wyrządzenie przez to innemu podmiotowi szkody ani by przedstawienie sfałszowanego dokumentu innej osobie wywołało u niej przekonanie o prawdziwości tego dokumentu – bo jest to przestępstwo formalne, godzące w wiarygodność dokumentów.

Z punktu widzenia przedmiotu ochrony przestępstwa z art. 270 kk obojętne jest, czy podrobiony został oryginał dokumentu, jego kopia czy kserokopia. Przestępstwo w swojej istocie skierowane jest przeciwko wiarygodności dokumentu, a to może być zachwiane w sytuacji, gdy w obrocie prawnym znajdzie się kserokopia dokumentu nieodpowiadająca treści oryginalnego dokumentu lub stanowiąca jedyny dokument.

Uchwały w spółkach

W spółkach osobowych uchwałę podejmują wspólnicy, natomiast w spółkach kapitałowych uchwały mogą być podejmowane przez zarząd, zgromadzenie wspólników lub radę nadzorczą.

Co prawda w Kodeksie spółek handlowych brakuje definicji uchwały, jednak można wskazać, że jest to dokumentu wyrażający wolę spółki do dokonania określonej czynności, stanowiący efekt ustalenia wspólnej woli wspólników (akcjonariuszy) spółki przez decyzję podjętą przez jej organ.

Zgodnie z art. 227 Kodeksu spółek handlowych uchwały wspólników są podejmowane na zgromadzeniu wspólników. Bez odbycia zgromadzenia wspólników mogą być powzięte uchwały, jeżeli wszyscy wspólnicy wyrażą na piśmie zgodę na postanowienie, które ma być powzięte, albo na głosowanie pisemne.

Uchwały wspólników, poza innymi sprawami wymienionymi w niniejszym dziale lub umowie spółki, wymaga:

1. rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki, sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków;
2. postanowienie dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiązaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru;
3. zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego;
4. nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej;
5. zwrot dopłat.

Co do zasady rozróżnia się kilka kategorii uchwał, które wywołują różne skutki zarówno w sferze zewnętrznej, jak i wewnętrznej spółki:

1. uchwały o charakterze czysto organizacyjnym;
2. uchwały dotyczące sfery wewnętrznej spółki wywołujące skutki cywilnoprawne;
3. uchwały dotyczące sfery zewnętrznej spółki – upoważnienie do dokonywania czynności przez zarząd spółki, np. sprzedaż nieruchomości przez spółkę;
4. uchwały zmierzające do wywołania skutków prawnych w sferze zewnętrznej, np. uchwała w przedmiocie przekształcenia spółki.

Każda z ww. rodzajów uchwał stanowi dokument. Uchwały wskazane w pkt 1 zasadniczo oddziałują w stosunkach wewnętrznych spółki. Natomiast uchwały wskazane w pkt 2–4 wywierają swoje skutki w stosunku do podmiotów zewnętrznych, w tym organów administracji państwowej, samorządowej, sądów, rejestrów. Wówczas konieczne jest ich okazanie/przedłożenie celem wywarcia tych skutków, np. zmiany w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Tym samym, jeżeli dokument w postaci uchwały został podrobiony w jakikolwiek sposób, w tym choćby poprzez podrobienie podpisu, a następnie został wykorzystany jako autentyczny, stanowi to przestępstwo, o którym mowa w art. 270 kk.