Spółka może określić porozumienie pomiędzy wspólnikami, które zmierza do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Często zdarza się tak, że po osiągnięciu określonego celu gospodarczego wspólnicy podejmują wspólną decyzję o zakończeniu współpracy. Wówczas dochodzi do rozwiązania spółki. Gdy współpracy wspólnicy nie mogą dojść do porozumienia, wówczas może zajść wystąpienie wspólnika. Wystąpienie to może być dobrowolne lub przymusowe.
Wystąpienie wspólnika a sprzedaż udziałów
W przypadku zawarcia pomiędzy wspólnikami porozumienia co do wystąpienia wspólnika ze spółki może dojść do sprzedaży udziałów wspólnika występującego ze spółki. Umowa sprzedaży udziałów będzie ważna, jeżeli zostanie zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Sprzedaż udziałów w spółce może nastąpić po zarejestrowaniu spółki w KRS.
Umowa spółki może przewidywać, w jaki sposób może nastąpić sprzedaż udziałów przez wspólnika. Wspólnik chcący sprzedać udziały zgłasza pisemnie taką propozycję wraz z informacją o ilości sprzedaży udziałów, cenie czy osobie, która będzie nabywcą.
Ofertę sprzedaży udziału przekazuje się zgromadzeniu wspólników. Na zgromadzeniu wspólników podejmuje się uchwałę w sprawie sprzedaży udziałów przez wspólnika.
Co do zasady, sprzedaż udziałów przez wspólnika powinna nastąpić dobrowolnie. W rzeczywistości występują jednak takie sytuacje, w których sprzedaż udziałów może nastąpić przymusowo. Przymusowa sprzedaż udziałów może nastąpić na drodze sądowej. Wówczas to sąd decyduje o przejęciu udziałów wspólnika przez pozostałych wspólników lub osoby trzecie.
W praktyce w umowach spółki, często spotyka się różnego rodzaju ograniczenia w zbywalności udziałów przez spółkę. W umowach spółki występują zapisy przewidujące spełnienie dodatkowych obowiązków, jakie pojawiają się przy sprzedaży udziałów. Są to tzw. klauzule winkulacyjne.
Ingerencja sądu
Z ważnych przyczyn dotyczących danego wspólnika Sąd może orzec jego wyłączenie ze spółki na żądanie wszystkich pozostałych wspólników. Jest to również sposób na „pozbycie się” niechcianego wspólnika.
Ustawodawca posługuje się pojęciem „ważne przyczyny”, nie precyzuje jednak, co należy rozumieć przez ważne przyczyny. W orzecznictwie przyjmuje się, że do ważnych przyczyn zaliczamy m.in. brak współdziałania ze wspólnikami przy podejmowaniu uchwał, bezpodstawna odmowa udziału w zgromadzeniach, podejmowanie działalności konkurencyjnej i sabotażowych wobec spółki, brak zainteresowania sytuacją w spółce, utrata zaufania wspólników czy celowe działanie na szkodę spółki.
Udziały pozostałych wspólników, co do zasady muszą wynosić więcej niż połowę kapitału zakładowego. Udziały wspólnika wyłączonego muszą być przejęte przez pozostałych wspólników lub osoby trzecie. Cena przyjęcia udziału sąd ustala na podstawie rzeczywistej wartości w dniu doręczenia pozwu. Sąd, orzekając o wyłączeniu wyznacza termin, w ciągu którego wyłączonemu wspólnikowi ma być zapłacona cena przejęcia wraz z odsetkami, licząc od dnia doręczenia pozwu. W czasie, do którego ma zostać zapłacona cena za udziały, wspólnik może zostać wyłączony w wykonaniu jego praw udziałowych w spółce.
Jeżeli wspólnik, który jest wyłączony nie chce przyjąć proponowanej ceny, pozostali wspólnicy ustaloną kwotę przez sąd powinny złożyć odpowiednio do depozytu sądowego.
Jeżeli upłyną termin do spłaty udziałów wyłączonego wspólnika, orzeczenie staje się bezskuteczne, wspólnik bezskutecznie wyłączony ma prawo żądać od pozywających naprawienia szkody. Wspólnik, który został prawomocnie wyłączony, za którego przyjęte udziały zapłacono w terminie, jest wyłączony ze spółki już od dnia doręczenia mu pozwu, nie wpływa to jednak na ważność czynności, w których brał on udział w spółce po dniu doręczenia pozwu.
Umorzenie przymusowe
Do umorzenia przymusowego może dojść gdy przewiduje tego umowa spółki. Umowa spółki musi określić przesłanki i tryb w jakim ma dojść do przymusowego umorzenia udziałów.
Udziały mogą być umorzone na podstawie art.199 Kodeksu spółek handlowych. Podstawową przesłanką umorzenia udziałów jest istnienie spółki w rejestrze sądowym i tylko wówczas gdy wynika to z treści umowy. Do umorzenia udziału może dojść za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę. Jest to tzw. umorzenie dobrowolne albo bez zgody wspólnika tzw. umorzenie przymusowe. Przesłanki i tryb umorzenia są określone przez umowę spółki.
Umorzenie udziału wymaga uchwała wspólników, która określa podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia, którą przysługuje wspólnikowi za umorzony udział. W obrocie gospodarczym często dopuszcza się możliwość wykupienia pakietu mniejszościowego akcji.
Jest to tzw. „squeeze out”. Instytucja ta polega na wymuszeniu na udziałowcach / akcjonariuszach sprzedaż ich udziałów. Na skutek wykupienia pakietu mniejszościowego akcji w spółce kapitałowej dochodzi do zmiany spółki z wieloma udziałowcami do spółki z kilkoma udziałowcami. Zgodnie z art. 418 Kodeksu spółek handlowych zwanego dalej „ksh” Walne Zgromadzenie może powzięć uchwałę o przymusowym wykupie akcji akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 5 %kapitału zakładowego przez nie więcej niż 5 akcjonariuszy. Akcjonariusze ci posiadają 95 %kapitału zakładowego, z których każdy z akcjonariuszy posiada 5%. (418 ksh).
Statut spółki może przewidywać spełnienie surowszych wymagań. Uchwała określa akcje, które podlegają wykupowi oraz akcjonariuszy, którzy zobowiązują się wykupić akcje. Ci akcjonariusze, którzy mają nabyć akcje i głosowali za uchwałą będą ponosić solidarną odpowiedzialność wobec spółki za spłacenie całej sumy wykupu. Skuteczność uchwały o przymusowym wykupie akcji zależy od wykupienia akcji przedstawionych do wykupu przez akcjonariuszy mniejszościowych, których akcje nie zostały objęte uchwałą. W terminie dwóch dni od dnia walnego zgromadzenia na którym byli obecni zgłosić żądanie wykupienia ich akcji.
Jeżeli akcjonariusze nie byli obecni na zgromadzeniu, w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia uchwały zgłosić żądanie wykupienia ich akcji. Ci z akcjonariuszy, którzy nie zgłoszą żądania wykupienia akcji w zakreślonym przez kodeks terminie, uważa się za wyrażających zgodę na pozostanie w spółce. Po uiszczeniu ceny wykupu, zarząd niezwłocznie przenosi wykupione akcje na nabywców. Do uiszczenia całej sumy wykupu akcjonariusze mniejszościowi zachowują wszystkie uprawnienia z akcji.
Przymusowy odkup akcji
Kodeks spółek handlowych dopuszcza możliwość umieszczenia w porządku obrad walnego zgromadzenia sprawę podjęcia uchwały o przymusowym odkupie ich akcji przez, nie więcej niż pięciu akcjonariuszy reprezentujących łącznie, nie mniej niż 95% kapitału zakładowego, z których każdy posiada nie mniej niż 5% kapitału zakładowego.
Akcjonariusze mniejszościowi, którzy nie zażądali odkupu ich akcji a chcieliby by być objęci uchwałą o przymusowym odkupie, powinni najpóźniej w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia porządku obrad walnego zgromadzenia zgłosić do zarządu żądanie odkupu ich akcji. Uchwała określa akcje które podlegają przymusowemu odkupowi oraz akcjonariuszy, którzy są zobowiązani odkupić akcje oraz określać akcje przypadające każdemu z nabywców. Akcjonariusze większościowi są zobowiązani nabyć akcje proporcjonalne do posiadanych akcji.
Podstawa prawna:
Kodeks spółek handlowych z 15.09.2000 r. Dz.U. 2022.1467 z dnia 2022.07.12
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
