Jedną z okoliczności, która może powodować umorzenie postępowania egzekucyjnego, jest brak majątku po stronie dłużnika, z którego może być egzekwowany obowiązek zapłaty podatku. Należy jednak mieć świadomość, że taki przypadek nie wyklucza w sposób definitywny możliwości dochodzenia długu przez organ podatkowy, ponieważ przepisy przewidują instytucję ponownego podjęcia egzekucji. Na jakich zasadach odbywa się ponowna egzekucja wobec tego samego podatnika?
Przesłanki umorzenia postępowania
Ponowna egzekucja wobec tego samego podatnika jest związana z uprzednim umorzeniem. W tym zakresie wskażmy zatem, że przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wyróżniają obligatoryjne oraz fakultatywne przesłanki umorzenia.
Przesłanki obligatoryjne zostały określone w art. 59 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: PEA), gdzie wskazano, że postępowanie egzekucyjne umarza się w całości albo w części m.in. w przypadku niedopuszczalności egzekucji administracyjnej, niespełnienia w tytule wykonawczym wymogów prawnych czy też w przypadku gdy z wnioskiem o umorzenie postępowania egzekucyjnego wystąpi wierzyciel.
Natomiast kwestia fakultatywnego umorzenia postępowania uregulowana została w art. 59 § 2 ustawy PEA, gdzie możemy przeczytać, że postępowanie egzekucyjne może być umorzone, jeżeli dalsza egzekucja administracyjna będzie bezskuteczna z powodu braku majątku lub źródła dochodu zobowiązanego, z których jest możliwe wyegzekwowanie środków pieniężnych przewyższających koszty egzekucyjne.
Ww. art. 59 § 2 ustawy PEA nie daje dłużnikowi skutecznego prawa do żądania umorzenia postępowania egzekucyjnego. To organ egzekucyjny każdorazowo musi rozważyć wszystkie okoliczności sprawy i przy uwzględnieniu możliwości poszukiwania mienia podlegającego zajęciu wydać stosowne rozstrzygnięcie. Użycie przez ustawodawcę zwrotu „może być umorzone” oznacza, że po stronie organu nie istnieje obowiązek umorzenia postępowania egzekucyjnego, ale tylko uprawnienie do jego umorzenia, którego warunkiem jest stwierdzenie, że w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnej nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne.
Zastosowanie powyższej normy prawnej wymaga stwierdzenia, że zobowiązany nie posiada środków przewyższających wydatki egzekucyjne oraz że stan ten ma charakter definitywny, czyli w świetle obiektywnych okoliczności nie ma podstaw do uznania, że w przyszłości środki takie zostaną przez zobowiązanego zgromadzone.
Organ egzekucyjny wydaje postanowienie w sprawie umorzenia postępowania egzekucyjnego na żądanie zobowiązanego, wierzyciela albo z urzędu. Postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego zawiera informację o uchyleniu czynności egzekucyjnych. Na postanowienie w sprawie umorzenia postępowania egzekucyjnego przysługuje zażalenie zobowiązanemu oraz wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym.
Postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego pozostawia się w aktach sprawy, jeżeli zobowiązany ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terenie państwa członkowskiego lub państwa trzeciego i organ egzekucyjny nie zastosował środka egzekucyjnego.
Ponowne podjęcie egzekucji administracyjnej
Jak wskazaliśmy na wstępie, umorzone postępowanie egzekucyjne może być ponownie wszczęte. Przypadek ten reguluje art. 61 § 1 ustawy PEA, gdzie podano, że w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego z przyczyny określonej w art. 59 § 2 postępowanie egzekucyjne wszczyna się ponownie
- na wniosek wierzyciela o ponowne wszczęcie egzekucji administracyjnej – jeżeli organ egzekucyjny nie jest jednocześnie wierzycielem,
- z urzędu, poprzez wydanie zawiadomienia o ponownym wszczęciu egzekucji administracyjnej – jeżeli organ egzekucyjny jest jednocześnie wierzycielem
– po ujawnieniu przez wierzyciela majątku lub źródła dochodu zobowiązanego, z których jest możliwe wyegzekwowanie środków pieniężnych przewyższających koszty egzekucyjne.
Należy zwrócić uwagę, że instytucja ponownego wszczęcia egzekucji dotyczy tylko fakultatywnego umorzenia postępowania określonego w art. 59 § 2 ustawy i nie odnosi się do postępowania umorzonego z przyczyn obligatoryjnych określonych w § 1.
W przypadku egzekucji długu podatkowego (gdy wierzyciel podatkowy jest jednocześnie organem egzekucyjnym) ponowne wszczęcie postępowania następuje z chwilą wydania przez organ egzekucyjny zawiadomienia o ponownym wszczęciu egzekucji administracyjnej.
Jak wskazuje art. 61 § 4 ustawy PEA, podstawą ponownego wszczęcia egzekucji administracyjnej jest dotychczasowy tytuł wykonawczy albo dalszy tytuł wykonawczy. Do ponownego wszczęcia egzekucji administracyjnej stosuje się odpowiednio przepisy o wszczęciu tej egzekucji, z tym że zamiast odpisu tytułu wykonawczego zobowiązanemu doręcza się zawiadomienie organu egzekucyjnego o ponownym wszczęciu egzekucji administracyjnej.
Zawiadomienie o ponownym wszczęciu egzekucji administracyjnej, o którym mowa w § 4, zawiera co najmniej:
- numer i datę wystawienia dotychczasowego tytułu wykonawczego albo dalszego tytułu wykonawczego;
- informację o wysokości:
- należności pieniężnej,
- odsetek z tytułu niezapłacenia należności pieniężnej w terminie,
- kosztów upomnienia,
- kosztów egzekucyjnych powstałych w postępowaniu egzekucyjnym umorzonym z przyczyny określonej w art. 59 § 2 w przypadku, o którym mowa w art. 64ca § 2
- na dzień wydania tego zawiadomienia; - pouczenie o prawie zgłoszenia zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej.
Ujawnienie majątku jako podstawa ponownej egzekucji administracyjnej
Z treści art. 61 ustawy PEA wynika, że ponowne wszczęcie postępowania egzekucyjnego może nastąpić, gdy zostanie ujawniony majątek lub źródło dochodu zobowiązanego przewyższające kwotę wydatków egzekucyjnych.
Co istotne, ujawnienie może dotyczyć także majątku znanego organowi egzekucyjnemu w momencie umorzenia postępowania egzekucyjnego, ale w sytuacji, gdy doszło do zmiany charakteru tego majątku istotnego z punktu widzenia prowadzonej egzekucji, np. nastąpił wzrost wartości majątku umożliwiający co najmniej pokrycie kwoty wydatków egzekucyjnych albo zaistniały okoliczności umożliwiające przeprowadzenie egzekucji z tego majątku (tak też stanowi wyrok NSA z 12 stycznia 2023 roku, III FSK 1162/22 oraz wyrok NSA z 19 marca 2019 roku, II FSK 3581/18).
Natomiast WSA w Warszawie w wyroku z 23 kwietnia 2020 roku (III SA/Wa 2783/19) wprost wskazał, że art. 61 ustawy PEA nie uzależnia wszczęcia ponownej egzekucji od ujawnienia nowego majątku i źródeł dochodu, a jedynie od ujawnienia majątku lub źródła dochodu zobowiązanego przewyższających kwotę wydatków egzekucyjnych, co dopiero uprawnia do wszczęcia ponownej egzekucji.
Powyższe oznacza zatem, że nawet w przypadku ujawnienia przeoczonego wcześniej mienia zobowiązanego po wcześniejszym umorzeniu postępowania egzekucyjnego na tej podstawie skierowanie do niego egzekucji jest dopuszczalne poprzez wszczęcie nowej egzekucji.
Ponowna egzekucja wobec tego samego podatnika - podsumowanie
Podsumowując i odpowiadając na pytanie na jakich zasadach odbywa się ponowna egzekucja wobec tego samego podatnika, należy zaznaczyć, że fakultatywnie umorzone postępowanie egzekucyjne nie oznacza definitywnego zakończenia egzekucji, ponieważ przepisy ustawy PEA przewidują w tym zakresie możliwość ponownego wszczęcia egzekucji w przypadku ujawnienia majątku.
