Na czym polega i kogo dotyczy egzekucja administracyjna?

Egzekucja administracyjna dotyczy postępowania oraz środków przymusu, które stosowane są przez organy administracyjne w celu wyegzekwowania obowiązkowych danin i należności. Polska egzekucja administracyjna została uregulowana w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zawiera ona szczegółowy opis procesu dotyczący egzekucji administracyjnej, zakres przedmiotowy oraz postępowanie zabezpieczające. Na czym polega egzekucja administracyjna? Jaki jest jej zakres przedmiotowy? Kto może prowadzić postępowanie egzekucyjne w administracji? Na te i inne pytania odpowiemy w niniejszym artykule.

Na czym polega egzekucja administracyjna? 

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje na wniosek wierzyciela oraz wystawionego przez niego tytułu wykonawczego. Składany wniosek musi być przygotowany według wzoru ustalonego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Zgodnie z treścią art. 26 par. 5 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wszczęcie egzekucji administracyjnej następuje z chwilą:

• doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub

• doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego.

Aby możliwa była egzekucja administracyjna, tytuł wykonawczy musi zawierać niezbędne elementy. Zalicza się do nich m.in.:

• kto jest wierzycielem;

• kto jest osobą zobowiązaną;

• co jest przedmiotem egzekucji;

• wskazania zabezpieczenia należności pieniężnych hipoteką przymusową;

• wskazanie podstawy prawnej postępowania egzekucyjnego;

• datę wystawienia tytułu egzekucyjnego.

Podczas czynności egzekucyjnych organ egzekucyjny dokonuje badania dopuszczalności egzekucji. Oznacza to, że nie bada on zasadności tytułu wykonawczego, a jedynie czy prowadzona egzekucja administracyjna dotyczy właściwego obowiązku administracyjnego oraz czy koszty prowadzenia postępowania egzekucyjnego w administracji nie przewyższają wartość egzekwowanych należności. Decydując się na prowadzenie egzekucji administracyjnej, musimy liczyć się z kosztami z nią związanymi. Ich wysokość uzależniona jest od rodzaju czynności egzekucyjnej oraz przedmiotu egzekucji. Koszty mieszczą się w przedziale od 1% do 10% wartości przedmiotu egzekucji. Ich szczegółowe wartości znajdują się w rozdziale 6 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W procesie egzekucyjnym możliwe jest wniesienie zarzutu w postępowaniu egzekucyjnym, co jest wynikiem np. przedawnienia się wierzytelności czy spłacenia jej części w trakcie postępowanie. Dopuszczalnym jest również wnioskowanie o wyłączenie przedmiotu spod egzekucji, jeśli właścicielem jest osoba inna niż zobowiązany. Do czasu podjęcia decyzji przez organ egzekucyjny o wyłączeniu przedmiotu spod egzekucji przedmiot ten nie może zostać sprzedany oraz nie ma możliwości dysponowania prawami majątkowymi.

Jaki jest zakres przedmiotowy? 

Egzekucję administracyjną można prowadzić z następujących obowiązków:

• podatki, opłaty i inne należności opisane w Ordynacji podatkowej;

• grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej;

• wynagrodzenia za pracę;

• świadczenia z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia społecznego oraz renty socjalnej;

• środki zgromadzone na rachunkach bankowych;

• prawa wynikające z instrumentów finansowych zapisanych na rachunkach papierów wartościowych;

• prawa wynikające z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych;

• autorskie prawa majątkowe i prawa pokrewne oraz prawa własności przemysłowej

• inne prawa majątkowe;

• ruchomości;

• nieruchomości.

Egzekucja administracyjna obowiązków wymienionych powyżej jest możliwa wyłącznie na podstawie decyzji, postanowień lub orzeczeń wystawionych przez właściwe organy, a w przypadku organów administracji publicznej wynika z przepisów prawa.

Art. 3a ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przedstawia możliwość dochodzenia należności bez konieczności wydawania decyzji, o ile wynikają one z przepisów prawa, czyli np. są to zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, zaliczki na podatek dochodowy od osób prawnych, długi celne oraz podatki wykazane w zgłoszeniu celnym czy składki na ubezpieczenie społeczne. W tym przypadku podstawą wynikającą z mocy prawa jest odpowiednio poniższy dokument:

• zeznanie lub deklaracja złożona przez podatnika lub płatnika,

• zgłoszenie celne złożone przez zobowiązanego,

• deklaracja rozliczeniowa złożona przez płatnika składek na ubezpieczenie społeczne.

Kto może prowadzić postępowanie egzekucyjne w administracji?

Zgodnie z przepisami prawa możliwe jest prowadzenie egzekucji administracyjnej z obowiązków pieniężnych lub niepieniężnych, do których zaliczają się prawa majątkowe, ruchomości i nieruchomości. Od rodzaju prowadzonej egzekucji administracyjnej zależy, który organ będzie prowadził czynności egzekucyjne. 

Organami uprawnionymi do prowadzenia egzekucji administracyjnej z obowiązków pieniężnych są:

• naczelnik urzędu skarbowego;

• właściwy organ gminy o statusie miasta oraz gminy wchodzącej w skład powiatu warszawskiego;

• przewodniczący organu orzekającego w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych w pierwszej instancji;

• dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyznaczony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych;

• dyrektor oddziału regionalnego Agencji Mienia Wojskowego;

• inny organ w zakresie określonym odrębnymi przepisami prawa.

Organami uprawnionymi do prowadzenia egzekucji administracyjnej z obowiązków niepieniężnych są:

• wojewoda;

• właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego;

• kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży;

• kierownik powiatowej służby, inspekcji lub straży;

• każdy organ Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu lub Straży Granicznej, Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, organ Państwowej Inspekcji Pracy; 

• inne organy powołane do ochrony spokoju i bezpieczeństwa.

Każdy obowiązek wynikający z przepisów prawa dotyczący należności pieniężnych lub niepieniężnych w sytuacji jego niespełnienia będzie podlegał egzekucji administracyjnej. Uzyskanie tytułu egzekucyjnego wraz z wnioskiem wierzyciela staje się podstawą wszczęcia postępowania egzekucyjnego w administracji. Decydując się na takie postępowanie, musimy liczyć się z kosztami z nim związanymi. Organy odpowiedzialne za prowadzenie egzekucji administracyjnej, np. naczelnik urzędu skarbowego, dokładają wszelkich starań do pozytywnego zakończenia wszczętego procesu. Dokładajmy wszelkich starań, aby egzekucja administracyjna nie była konieczna.