Potrącenie polega na umorzeniu wzajemnym długu do wysokości wierzytelności niższej z mocą wsteczną od momentu w którym wierzytelność stała się wymagalna. Poprzez wzajemne potrącenie należy rozumieć sytuację zaistniała pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem, którzy zawierają ze sobą wzajemną umowę ukierunkowaną na potrąceniu wierzytelności.
Jak dokonuje się potrącenia wierzytelności?
Potrącenie może stanowić zarówno czynność jednostronną jak i wzajemną (dwustronną). Jeżeli mówimy o czynności jednostronną spełnia ono wtedy funkcję zapłaty, egzekucji oraz zabezpieczenia i nie wymaga zgody osoby, do której jest kierowane . Przy czynności dwustronnej strony (wierzyciel i dłużnik) w ramach zasady swobody zawierania i kształtowania umów mogą dowolnie kształtować zawartą między sobą umowę. Kluczowym jest, aby obie strony były dla siebie równocześnie wierzycielami i dłużnikami. Za przedmiot takiej umowy należy wskazać rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku.
Skuteczne potrącenie wierzytelności
Przepisy kodeksu cywilnego formułują warunki dokonania potrącenia, które muszą zostać spełnione łącznie. A więc aby skutecznie potrącić wierzytelność:
- strony muszą być względem siebie jednocześnie wierzycielami jak i dłużnikami;
- przedmiot potrącenia muszą stanowić pieniądze lub rzeczy takiej samej jakości oznaczone co do gatunku;
- obie wierzytelności muszą być wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem – to znaczy, że upłynął już termin ich spełnienia, zatem jeden i drugi wierzyciel mogą nawzajem żądać od siebie spełnienia należnych im świadczeń. Próba potrącenia niewymagalnej wierzytelności jest bezskuteczna i wymaga złożenia w późniejszym terminie, po stwierdzeniu wymagalności wierzytelności, odrębnego oświadczenia.
Czy każdą wierzytelność można potrącić?
Niestety nie każdą wierzytelność można potrącić. Przepisy kodeksu cywilnego formułują katalog wierzytelności, które nie ulegają potrąceniu, są to wierzytelności:
- nie ulegające zajęciu;
- wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania np., alimenty;
- wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych np. odszkodowanie, zadośćuczynienie;
- wierzytelności, co do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne.
Oczywiście powyższy katalog wyłączeń ma zastosowanie jedynie w przypadku potrącenia ustawowego, ponieważ (jak wcześniej wspomnieliśmy) potrącenie umowne może zostać dowolnie kształtowane a tym samym, można potrącić dowolne wierzytelności.
