0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Umowa pożyczki - czy wywołuje konsekwencje na gruncie podatku VAT?

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Umowa pożyczki może zostać zawarta zarówno pomiędzy osobami fizycznymi, jak i pomiędzy osobą fizyczną a osobą prawną. To z kolei rodzi pytanie o ewentualne konsekwencje podatkowe. W ramach naszego artykułu przeanalizujemy, czy pożyczkodawca powinien z tego tytułu odprowadzić podatek VAT oraz czy pożyczkobiorca może odliczyć podatek naliczony.

Umowa pożyczki jako odpłatne świadczenie usług

Jedną z czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT jest odpłatne świadczenie usług.

Aby można było mówić o odpłatnym świadczeniu usług, muszą być spełnione następujące warunki:

  1. w następstwie zobowiązania, w którego wykonaniu usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
  2. świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

W rezultacie musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

Warunki te są spełnione w przypadku umowy pożyczki.

W myśl art. 720 Kodeksu cywilnego (kc) przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. W wyniku spełnienia świadczenia przez dającego pożyczkę, określone przedmioty majątkowe stają się własnością biorącego pożyczkę. 

Zasilają one jednak tylko czasowo majątek biorącego pożyczkę, który obowiązany jest do zwrotu, tj. do przeniesienia na drugą stronę własności tej samej ilości pieniędzy albo rzeczy tego samego rodzaju.

Jak wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z 15 lipca 2022 roku (nr 0111-KDIB3-1.4012.338.2022.4.AMA), czynność polegająca na udzieleniu pożyczki pieniężnej podlegającej oprocentowaniu stanowi odpłatne świadczenie usług i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Udzielenie pożyczki przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tej czynności za podlegającą opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu jej udzielenia czy statusu nabywcy. 

Udzielenie pożyczki przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można bowiem identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług, nawet gdy ta czynność nie znajduje się w jej zakresie przedmiotowym.

Udzielenie pożyczki stanowi świadczenie na rzecz innego podmiotu, polegające na udostępnianiu kapitału na wskazany w umowie okres. Czynność udzielenia pożyczki w zamian za wynagrodzenie w postaci odsetek lub prowizji z tytułu korzystania z cudzego kapitału traktowana jest jako świadczenie usług.

W świetle powyższego czynność udzielenia pożyczki spełnia definicję usługi zawartą w art. 8 ust. 1 ustawy, można bowiem zidentyfikować beneficjenta świadczenia, którym będzie pożyczkobiorca mogący korzystać z kapitału udostępnionego przez pożyczkodawcę.

Udzielenie pożyczki stanowi na gruncie podatku VAT odpłatne świadczenie usług będące czynnością mieszczącą się w zakresie podatku VAT.

Umowa pożyczki a zwolnienie od podatku VAT

Należy jednak zaznaczyć, że chociaż udzielenie pożyczki jest kwalifikowane jako odpłatne świadczenie usług, to jednak podatek nie musi w tym przypadku wystąpić.

W myśl bowiem art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy VAT zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

To zatem oznacza, że czynność udzielenia odpłatnej pożyczki stanowi czynność mieszczącą się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu VAT – jako odpłatne świadczenie usług. Z uwagi na to, że mieszczą się one w zakresie czynności, o których mowa w cyt. art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy usługi udzielania pożyczek korzystają ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie tego przepisu.

Mimo że udzielenie pożyczki jest czynnością zwolnioną od podatku, to jednak podatnik ma określone obowiązki z tym związane.

W przypadku dokumentowania czynności fakturą należy określić podstawę opodatkowania, czyli kwotę wynagrodzenia, jak również ustalić moment powstania obowiązku podatkowego (który wpływa na termin wystawienia faktury).

Zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy VAT podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

Biorąc pod uwagę powyższe, należy przyjąć, że w przypadku pożyczek zapłatę stanowią odsetki należne pożyczkodawcy. W konsekwencji, w przypadku udzielonych pożyczek podstawą opodatkowania będzie wartość odsetek.

W kwestii natomiast ustalenia momentu powstania obowiązku podatkowego należy odnieść się do art. 19a ust. 5 pkt 1e ustawy, gdzie czytamy, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu świadczenia usług zwolnionych od podatku zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37–41.

Ustawodawca w zakresie powstania obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług dla usług udzielania pożyczek wskazał, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu świadczenia usług zwolnionych od podatku, w związku z powyższym w przypadku świadczenia usług polegających na udzielaniu pożyczek obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty (odsetek).

Poza tym podatnik jest zobowiązany do wykazywania podstawy opodatkowania z tytułu udzielonych pożyczek w polach K_10 i P_10 struktury JPK_V7 za okres rozliczeniowy, w którym powstanie obowiązek podatkowy z tytułu świadczonych usług udzielania pożyczek, tj. za okres rozliczeniowy, w którym dojdzie do zapłaty całości lub części odsetek.

Przykład 1.

Podatnik udzielił spółce z o.o. pożyczki w kwocie 100 000 zł z 5-procentowym oprocentowaniem. Została ona udzielona w 2019 roku, natomiast zapłata całości odsetek nastąpiła w grudniu 2021 roku. W tych okolicznościach obowiązek podatkowy powstaje w 2021 roku w stosunku do otrzymanych odsetek będących w tym wypadku wynagrodzeniem za udostępnienie kapitału. Pożyczka ta korzysta ze zwolnienia od podatku VAT. Spółka z o.o. nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego, ponieważ jest to czynność niepodlegająca opodatkowaniu, zatem podatek naliczony nie występuje.

Końcowo warto wskazać, że z powyższego zwolnienia można zrezygnować, co jest dopuszczalne na podstawie art. 43 ust. 22 ustawy VAT. Przepis podaje, że podatnik może zrezygnować ze zwolnienia od podatku usług, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 38–41, świadczonych na rzecz podatników, i wybrać ich opodatkowanie, pod warunkiem że:

  1. jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny,
  2. złoży naczelnikowi urzędu skarbowego pisemne zawiadomienie o wyborze opodatkowania tych usług przed początkiem okresu rozliczeniowego, od którego rezygnuje ze zwolnienia.

Podatnik udzielający pożyczek może dobrowolnie zrezygnować z ustawowego zwolnienia. W takim przypadku odpłatne świadczenie usługi będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT na zasadach ogólnych.

Reasumując, możemy wskazać, że co do zasady udzielenie pożyczki spółce jest czynnością neutralną podatkowo, aczkolwiek dla pożyczkodawcy wiąże się to z określonymi obowiązkami ewidencyjnymi w zakresie podatku VAT.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów