Nie wszyscy ludzie zamieszkujący Polskę są wyznania rzymskokatolickiego i obchodzą święta od 24 do 26 grudnia każdego roku. Niniejszy artykuł wyjaśni, czy osoby, które należą do innych wyznań lub kościołów, mogą uzyskać wolne dni na święta, jeśli nie przypadają one w dni ustawowo wolne od pracy.
Dni ustawowo wolne od pracy w Polsce
W Polsce dni ustawowo wolne od pracy reguluje Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 roku o dniach wolnych od pracy.
- 1 stycznia – Nowy Rok,
- 6 stycznia – Święto Trzech Króli,
- pierwszy dzień Wielkiej Nocy,
- drugi dzień Wielkiej Nocy,
- 1 maja – Święto Państwowe,
- 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja,
- pierwszy dzień Zielonych Świątek,
- dzień Bożego Ciała,
- 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
- 1 listopada – Wszystkich Świętych,
- 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości,
- 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
- 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia;
- niedziele.
Dni wolne, które nie są ustawowo wolne od pracy, na obchodzenie świąt dla wyznawców i członków innych kościołów
Wskazać należy, że zagadnienie dotyczące udzielania dni wolnych dla wyznawców i członków innych kościołów uregulowano w Ustawie z dnia 17 maja 1989 roku o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz przepisach wykonawczych, tj. Rozporządzeniu Ministrów Pracy i Polityki Socjalnej oraz Edukacji Narodowej z dnia 11 marca 1999 roku w sprawie zwolnień od pracy lub nauki osób należących do kościołów i innych związków wyznaniowych w celu obchodzenia świąt religijnych niebędących dniami ustawowo wolnymi od pracy.
Osoby niepełnoletnie mogą korzystać z prawa z tych praw na wniosek swych rodziców bądź opiekunów prawnych.
Zwolnienie od pracy na czas obchodzenia świąt religijnych niebędących dniami ustawowo wolnymi od pracy dla osób należących do kościołów i innych związków wyznaniowych, których święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, może zostać przez pracodawcę udzielone pracownikowi pod warunkiem odpracowania czasu zwolnienia bez prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w dni ustawowo wolne od pracy lub pracę w godzinach nadliczbowych.
Wniosek o udzielenie dni wolnych, które nie są ustawowo wolne od pracy, na obchodzenie świąt dla wyznawców i członków innych kościołów.
Po otrzymaniu takiej prośby pracodawca zawiadamia pracownika o warunkach odpracowania zwolnienia nie później niż 3 dni przed dniem zwolnienia.
Przykład 1.
Czy pracodawca pani Ireny będącej muzułmanką, która zgłosiła wniosek o udzielenie dnia wolnego na 10 kwietnia 2024 roku, kiedy to obchodzone będzie święto Id al-Fitr – Święto Przerwania Postu, zgłoszony 8 kwietnia 2024 roku, prawidłowo odmówił jej udzielenia dnia wolnego we wskazany dzień?
Taka decyzja pracodawcy jest zgodna z prawem, pracownica prośbę o udzielenie zwolnienia od pracy powinna bowiem zgłosić pracodawcy co najmniej 7 dni przed dniem zwolnienia. Pani Irena najpóźniej swój wniosek o udzielenie dnia wolnego w celu praktykowania święta zgodnie ze swoją wiarą powinna zgłosić 3 kwietnia 2024 roku.
Przykład 2.
Czy pracodawca pana Marka będącego muzułmaninem, który zgłosił wniosek o udzielenie dnia wolnego na 10 kwietnia 2024 roku, kiedy to obchodzone będzie święto Id al-Fitr – Święto Przerwania Postu, prawidłowo wskazał pracownikowi, że zwolnienie powinien odpracować po godzinach pracy w dni przypadające po święcie bez prawa do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych?
Nałożenie na pracownika obowiązku odpracowania udzielonego zwolnienia od pracy w związku ze świętem wynikającym z praktykowanej religii pozostaje w zgodzie z przepisami prawa, dlatego działanie pracodawcy w tym zakresie jest prawidłowe. Przy czym pracodawca powinien zawiadomić pracownika o warunkach odpracowania zwolnienia nie później niż 3 dni przed dniem zwolnienia.
Przykład 3.
Czy pan Marek będący muzułmaninem, który zgłosił wniosek o udzielenie dnia wolnego na 10 kwietnia 2024 roku, kiedy to obchodzone będzie święto Id al-Fitr – Święto Przerwania Postu, powinien odpracować po godzinach pracy lub w dni wolne czas udzielonego zwolnienia, jeśli pracodawca nie wskazał mu warunków odpracowania udzielonego zwolnienia najpóźniej 3 dni przed jego terminem, a dopiero 12 kwietnia 2024 roku?
Skoro pracodawca nie dotrzymał terminu do wskazania pracownikowi zasad odpracowania zwolnienia, to nie ma podstaw do tego, aby pan Marek odrabiał ten czas, zwłaszcza że uprawnieniem pracodawcy jest nałożenie na pracownika obowiązku odpracowania zwolnienia od pracy na czas obchodzenia świąt religijnych niebędących dniami ustawowo wolnymi od pracy dla osób należących do kościołów i innych związków wyznaniowych, a pracodawca pana Marka takiego obowiązku na niego nie nałożył wskutek własnego zaniedbania.
Uprawnienie pracodawcy dotyczące obowiązku odpracowania dni wolnych na obchodzenie świąt dla wyznawców i członków innych kościołów, które nie są ustawowo wolne od pracy
Przykład 4.
Czy pan Marek będący muzułmaninem, który zgłosił wniosek o udzielenie dnia wolnego na 10 kwietnia 2024 roku, kiedy to obchodzone będzie święto Id al-Fitr – Święto Przerwania Postu, powinien odpracować po godzinach pracy lub w dni wolne czas udzielonego zwolnienia?
Skoro uprawnieniem pracodawcy jest nałożenie na pracownika obowiązku odpracowania zwolnienia od pracy na czas obchodzenia świąt religijnych niebędących dniami ustawowo wolnymi od pracy dla osób należących do kościołów i innych związków wyznaniowych, a pracodawca pana Marka takiego obowiązku na niego nie nałożył, to pan Marek nie ma obowiązku odpracować takiego zwolnienia.
Wolne od pracy w święta przypadające w określonym dniu każdego tygodnia
Co w przypadku świąt religijnych przypadających w określonym dniu każdego tygodnia? W celu umożliwienia pracownikowi obchodzenia tych świąt pracodawca, na prośbę pracownika, ustala dla niego indywidualny rozkład czasu pracy.
Wolne dla uczniów i studentów na obchodzenie świąt dla wyznawców i członków innych kościołów, które nie są ustawowo wolne od pracy
Uczeń lub student należący do kościoła lub innego związku wyznaniowego, którego święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, zgłasza prośbę o udzielenie zwolnienia od nauki do szkoły (innej placówki oświatowo-wychowawczej lub opiekuńczo-wychowawczej) albo szkoły wyższej w sposób przyjęty w szkole na początku roku szkolnego (akademickiego) lub w toku nauki, nie później jednak niż 7 dni przed dniem zwolnienia. Szkoła, udzielając zwolnienia od nauki, określa jednocześnie sposób wyrównania zaległości dydaktycznych spowodowanych zwolnieniem. W przypadku, gdy uczeń jest osobą niepełnoletnią, prośbę zgłasza jego rodzic lub opiekun prawny.
Odmowa zwolnienia na obchodzenie świąt dla wyznawców i członków innych kościołów, które nie są ustawowo wolne od pracy
Pamiętać należy, że to pracodawca decyduje o udzieleniu takiego zwolnienia. Odmowa musi zostać należycie uzasadniona i następować w wyjątkowych sytuacjach, aby nie narazić się na zarzut dyskryminacji ze względu na wyznanie.
Przepisy szczególne dla członków Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego
Szczególne rozwiązania co do świątecznych dni wolnych od pracy przewidziano dla członków Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w Ustawie z dnia 4 lipca 1991 roku o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Osobom należącym do tego Kościoła przysługuje prawo do obchodzenia świąt prawosławnych również według kalendarza juliańskiego i są one uprawnione do zwolnienia od pracy lub nauki w tych dniach bez prawa do wynagrodzenia, jeżeli święta te nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy. Osoby niepełnoletnie mogą korzystać z tego prawa na wniosek swych rodziców lub opiekunów prawnych.
- 7 stycznia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia;
- 8 stycznia – drugi dzień Bożego Narodzenia;
- 19 stycznia – Chrzest Pański;
- 7 kwietnia – Zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny;
- drugi dzień Wielkiej Nocy;
- 19 sierpnia – Przemienienie Pańskie;
- 28 sierpnia – Zaśnięcie Najświętszej Maryi Panny.
Przykład 5.
Czy pracodawca pani Anny będącej członkiem Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego zasadnie odmówił udzielenia jej dnia wolnego 8 stycznia 2023 roku, który jest dla wyznawców tej religii dniem świątecznym, uzasadniając to tym, że dni wolne od pracy reguluje ustawa, a święta w Polsce obchodzone są 25 i 26 grudnia?
Taka decyzja pracodawcy jest niezgodna z prawem, na mocy Ustawy z dnia 4 lipca 1991 roku o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego pracodawca powinien bowiem udzielić pracownicy dnia wolnego bez prawa do wynagrodzenia.
Przykład 6.
Czy pani Anna będąca członkiem Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego powinna wystąpić o udzielenie jej dnia wolnego 7 stycznia 2024 roku, który dla wyznawców jej religii jest dniem świątecznym?
W tym przypadku nie ma konieczności, aby pani Anna występowania o udzielenie jej dnia wolnego przez pracodawcę celem praktykowania swojej religii, gdyż 7 stycznia 2024 roku to niedziela, czyli dzień ustawowo wolny od pracy w Polsce. Zwolnienie od pracy lub nauki w dniach świąt prawosławnych obchodzonych według kalendarza juliańskiego dla członków Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego przysługuje, jeżeli święta te nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy.
Przykład 7.
Czy pani Anna będąca członkiem Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego ma prawo do dni wolnych przypadających 25 grudnia i 26 grudnia każdego roku, skoro obchodzi święta 7 i 8 stycznia?
Pani Anna, tak jak każdy w Polsce, ma prawo do dni wolnych określonych ustawą bez względu na wyznawaną przez siebie religię.
Podsumowanie
Podsumowując, pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy na czas obchodzenia świąt religijnych niebędących dniami ustawowo wolnymi od pracy dla osób należących do kościołów i innych związków wyznaniowych, których święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy. Powinien jednak dopełnić związanych z tym formalności i zgłosić stosowny wniosek. Od decyzji pracodawcy zależy to, czy dzień wolny udzielony z tego tytułu będzie podlegał odpracowaniu. Członkowie Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego mają na mocy przepisów szczególnych ustalone prawo do do zwolnienie od pracy w tych dniach bez prawa do wynagrodzenia.
