Jeden z najistotniejszych elementów prawidłowego przebiegu postępowania cywilnego stanowią doręczenia dokumentów. Doniosłość znaczenia instytucji doręczeń podkreśla fakt, iż od jego prawidłowego dokonania uzależniona jest skuteczność dokonania licznych czynności procesowych, chociażby istotnym jest, skuteczne doręczenie pisma rozpoczyna bieg terminu do dokonania określonej czynności procesowej.
Prawo doręczeń przesyłek
Celem doręczenia w myśl kodeksu postępowania cywilnego jest umożliwienie zapoznania się adresatowi z treścią pism przeznaczonych dla niego, w szczególności pism sądowych a także wpływa na zachowanie równości stron w procesie gwarantując zachowanie praworządności całego procesu.
Generalną zasadę przyjętą przez polskiego ustawodawcę stanowi zasada oficjalność doręczeń, czyli dokonywania doręczeń z urzędu. Zgodnie z przepisami, doręczeń dokonuje sąd. Przy czym podmiotami dokonującymi doręczeń mogą być: operatorzy publiczni/pocztowi, osoby pracujące w sądzie czy też komornicy lub sądowa służba doręczeniowa.,
Zasada bezpośredniego doręczania pism
Inną niemniej ważną z zasad charakteryzujących prawo doręczeń na gruncie ustawodawstwa polskiego jest zasada bezpośredniego doręczania pism. Dokonując szczegółowej analizy owej zasady, dla lepszego zilustrowania danej kwestii, posłużmy się podziałem ze względu na adresatów dla których doręczane są pisma. I tak, wśród sposobów prawidłowych doręczeń można wyróżnić:
Doręczanie pism osobom fizycznym- zasadą jest dokonywanie doręczeń osobiście. W przypadku, gdy adresat nie posiada zdolności procesowej (tak jak np. w przypadku osoby małoletniej) doręczenia dokonuje się przedstawicielowi ustawowemu danej osoby.
Doręczenia pism osobom prawnym (w tym organizacji nie mających osobowości prawnej) – pisma doręcza się organowi, który jest uprawniony do reprezentowania osoby prawnej/organizacji przed sądem lub bezpośrednio do rąk pracownika, który został upoważniony do odbioru pism.
Doręczenia pism przedsiębiorcom i wspólnikom spółek handlowych (wpisanych do KRSu na podstawie odrębnych przepisów) – doręczenia dokonuje się na adres podany w rejestrze (o ile strona nie wskazała innego adresu doręczania korespondencji)
Doręczenia pism ustanowionym pełnomocnikom procesowym lub osobom uprawnionym do odbioru pism w postępowaniu sądowym – doręczenie powinno być dokonane tym osobom. Przy czym bardzo ważna kwestia- jeżeli strona w postępowaniu ma więcej niż jednego pełnomocnika, doręczenia pisma dokonuje się tylko jednemu z nich.
Miejsce dostarczenia przesyłki
Kolejną istotną kwestię związaną z prawem doręczeń jest wskazanie miejsca w którym dostarczenie powinno nastąpić, aby było skuteczne. Kodeks postępowania cywilnego normuje w tym zakresie generalną regułę zgodnie z którą doręczenie pisma powinno nastąpić w mieszkaniu, w miejscu pracy lub tam gdzie adresata się zastanie. Doręczenie w tym przypadku następuję do rąk własnych i jest to tzw. doręczenie właściwe.
Niestety nader często występują sytuacje, w których konkretnego adresata nie można zastać w domu czy też w jego miejscu pracy, dlatego tez ustawodawca w takich przypadkach ustanowił możliwość tzw. doręczenia zastępczego, którego istota polega na tym, że dokonuje się doręczenia pisma innej osobie niż adresat. Zgłębiając zagadnienie doręczenia zastępczego należy wyjaśnić, że przypadku nieobecności adresata w mieszkaniu, podmiot dokonujący doręczenia ma prawo doręczyć pismo sądowe dorosłemu domownikowi a w razie jego braku bądź też nieobecności, pismo może zostać dostarczone administratorowi domu, dozorcy lub właściwemu organowi gminy. Warunkiem dokonania takiego doręczenia jest brak istnienia sporu pomiędzy tymi podmiotami i adresatem pisma, ponadto owe podmioty musza podjąć się oddania korespondencji adresatowi. Należy pamiętać, że ta reguła znajduje zastosowanie tylko i wyłącznie w przypadku dostarczenia pism dla osób fizycznych. Warto dla jasności zrozumienia całego zagadnienia wyjaśnić pojęcie „dorosłego domownika”. Otóż zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego za domownika rozumie się osobę pozostającą z adresatem pisma we wspólnym gospodarstwie domowym. Przy czym nie istnieje żaden wymóg, aby osoba taka posiadała jakiekolwiek upoważnienie do odbierania korespondencji. O skuteczności doręczenia pisma w wyżej opisanym przypadku stanowi fakt rzeczywistego przekazania go adresatowi. Tylko w takim przypadku można uznać doręczenie zastępcze za dokonane w sposób prawidłowy. Jeżeli jednak osoba odbierająca korespondencje nie przekaże jej adresatowi oczywiście nie może być mowy o skutecznym doręczeniu. Odmienną formą doręczenia zastępczego, jest doręczenie pisma w miejscu pracy adresata. W tym przypadku osoba odbierająca korespondencję musi legitymować się wyraźnym upoważnieniem do dokonania tej czynności.
Warto zwrócić uwagę jak klaruję się sytuacja adresata pisma, w której nie można za pomocą wyżej wymienionych metod dostarczyć mu korespondencji. Otóż w przypadku niemożności doręczenia pisma , operator pocztowy składa w swojej placówce pocztowej adresowane pismo. W przypadku, gdy podmiotem doręczającym jest inny podmiot - pismo zostaje złożone w urzędzie właściwej gminy. Bardzo istotne jest, że każdorazowo podmiot taki ma obowiązek umieszczenia zawiadomienia adresata pisma o tym fakcie. Zawiadomienie takie umieszczanie jest zazwyczaj albo w drzwiach mieszkania adresata, bądź w skrzynce pocztowej, przy czym konieczne jest wskazanie w zawiadomieniu gdzie i kiedy pismo pozostawiono. Ponadto w przypadku pozostawienia zawiadomienia, musi zawierać ono pouczenie, iż pozostawione pismo należy odebrać w terminie siedmiu dni od dnia umieszczenia zawiadomienia. Jeżeli po upływie siedmiu dni adresat nie odbierze pisma, dokonuje się powtórnego zawiadomienia. Po bezskutecznym upływie powtórnego zawiadomienia, przesyłkę uznaje się za dostarczoną adresatowi. W takim przypadku, za datę doręczenia jest uznawany ostatni dzień okresu, w którym należało odebrać pismo.
W przypadku, gdy adresat odmawia przyjęcia pisma, doręczający zwraca pismo do sądu z adnotacją o odmowie jego przyjęcia a doręczenie uznaje się za dokonane.
Prawo doręczeń - elektroniczne dostarczenie przesyłki
Rozważmy teraz przebieg doręczeń występujących w elektronicznym postępowaniu. W takiej formie postępowania doręczenia oczywiście odbywają się także drogą elektroniczną. Wraz z wniesieniem pozwu, powód otrzymuje dostęp do systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie upominawcze umożliwiający odbieranie korespondencji z sądu. Pozwanemu doręcza się pisma w ten sam sposób po uprzednio wyrażonej zgodzie z jego strony. Za chwilę doręczenia pisma uznaje się moment zapoznania się adresata z pismem. W przypadku nieodczytania pisma przez adresata, uznaje się je za doręczone po upływie 14 dni od dnia dostarczenia w sposób umożliwiający zapoznanie się z jego treścią adresatowi.
