Odmowa nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu – co robić?

Zainicjowanie postępowania egzekucyjnego przed komornikiem wymaga uprzedniego uzyskania tytułu wykonawczego przez wierzyciela. Jest on podstawą podjęcia jakichkolwiek działań przez komornika. Jednak co, jeśli zostaje zasądzona odmowa nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu? Czy w takim przypadku istnieje jakakolwiek możliwość jego uzyskania?

Czym jest tytuł egzekucyjny i tytuł wykonawczy?

Decydując się za wszczęcie postępowania przed komornikiem, każdy wierzyciel musi pamiętać o posiadaniu ważnego tytułu wykonawczego. Bez niego postępowanie egzekucyjne nie będzie w ogóle możliwe, a komornik odmówi podjęcia jakichkolwiek czynności w sprawie. Tytuł wykonawczy nie jest tym samym co tytuł egzekucyjny, choć te dwa pojęcia są ze sobą bardzo mocno powiązane.

Tytuł egzekucyjny to urzędowy dokument stwierdzający istnienie i zakres roszczenia wierzyciela oraz odpowiadającego mu obowiązku dłużnika. Stanowi on podstawę do uzyskania tytułu wykonawczego. W polskim systemie prawnym katalog tytułów egzekucyjnych jest zamknięty i wymieniony w art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego. Wśród obowiązujących tytułów egzekucyjnych znajdziemy:

• prawomocne orzeczenia sądowe (wyroki, nakazy zapłaty);
• ugody zawarte przed sądem;
• akty notarialne, w których dłużnik poddał się egzekucji;
• orzeczenia referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu;
• inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej.

Tytuł wykonawczy to z kolei tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności nadaną przez sąd, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (np. w przypadku elektronicznego postępowania upominawczego lub w sprawach zasądzających alimenty, gdzie klauzula nadawana jest z urzędu). Klauzula wykonalności jest postanowieniem sądu, które stwierdza, że dany tytuł egzekucyjny nadaje się do wykonania i określa zakres tego wykonania. Zawiera m.in. oznaczenie wierzyciela i dłużnika, tytuł egzekucyjny oraz zakres obowiązku podlegającego egzekucji. Tytuł wykonawczy jest zatem podstawą do wszczęcia postępowania egzekucyjnego przed komornikiem. Bez niego komornik nie może podjąć czynności egzekucyjnych. Wierzyciel, składając wniosek o wszczęcie egzekucji, musi załączyć do niego oryginał tytułu wykonawczego i dopiero wówczas komornik ma prawo do podjęcia jakichkolwiek działań w sprawie.

Odmowa nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu

W większości przypadków klauzula wykonalności nadawana jest tytułowi egzekucyjnemu na wniosek wierzyciela. Wymaga to podjęcia odpowiednich czynności procesowych przed właściwym sądem, tj. przed sądem, który wydał konkretny tytuł egzekucyjny. Złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności nie obliguje jednak sądu do uznania stanowiska wierzyciela. Zgodnie bowiem z treścią art. 782¹ kpc sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności, jeżeli:

• w świetle okoliczności sprawy jest oczywiste, że wniosek jest sprzeczny z prawem albo zmierza do obejścia prawa;
• z okoliczności sprawy i treści tytułu egzekucyjnego wynika, że objęte tytułem egzekucyjnym roszczenie uległo przedawnieniu, chyba że wierzyciel przedstawi dokument, z którego wynika, że doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia; sąd nie bada przedawnienia odsetek wymagalnych po powstaniu tytułu egzekucyjnego.

Prawomocne oddalenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności na podstawie przedawnienia roszczenia nie pozbawia jednak wierzyciela prawa do wystąpienia z powództwem o ustalenie, że objęta tytułem egzekucyjnym wierzytelność nie uległa przedawnieniu. Nie dotyczy to sytuacji, gdy wierzycielowi przysługuje dalej idące roszczenie.

Jeśli sąd odmówi nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, wierzyciel powinien zrozumieć w pierwszej kolejności, jakie były podstawy takiego rozstrzygnięcia. Sąd ma obowiązek wskazać konkretne powody swojej odmowy i podać podstawę prawną swoich działań. W przypadku gdy odmowa jest podyktowana brakami formalnymi pisma, wierzyciel ma prawo do złożenia nowego wniosku, tym razem pełnego i prawidłowego. Jeśli jednak odmowa opiera się na innych przesłankach, warto rozważyć złożenie zażalenia. Odmowa nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu jest zaskarżalna, co stanowi szansę dla wierzyciela, o ile przekona on sąd do swoich racji. Wierzyciel zainteresowany takim działaniem ma prawo złożyć zażalenie na postanowienie ws. odmowy nadania klauzuli wykonalności. Termin do wniesienia zażalenia wynosi tydzień od dnia doręczenia postanowienia z uzasadnieniem, w tym także w przypadku gdy doręczenie to nastąpiło z urzędu. Jeżeli przy wydaniu postanowienia sąd odstąpił od jego uzasadnienia, termin liczy się od dnia ogłoszenia postanowienia, a jeżeli podlegało ono doręczeniu – od dnia jego doręczenia. Zażalenie podlega stałej opłacie sądowej w wysokości 50 zł.

Złożenie zażalenia na odmowę nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu nie skutkuje wyznaczaniem żadnej rozprawy. Wnioskodawca nie musi więc obawiać się, że będzie wzywany do sądu celem złożenia osobistych wyjaśnień. Sąd rozpozna złożone zażalenie samodzielnie, a podjęte rozstrzygnięcie doręczy zainteresowanemu. Może być ono dwojakie – albo uwzględni zdanie wierzyciela i klauzula wykonalności zostanie nadana tytułowi egzekucyjnemu, albo zażalenie nie zostanie uwzględnione i tytuł wykonawczy w ogóle nie powstanie. W tym drugim przypadku zainicjowanie postępowania egzekucyjnego przed komornikiem nie będzie niestety możliwe. Od rozstrzygnięcia sądu II instancji nie przysługuje bowiem żaden środek odwoławczy.

Przykład 1.

Pan Piotr złożył wniosek do sądu rejonowego o nadanie klauzuli wykonalności przysługującemu mu tytułowi wykonawczemu. Sąd nie uwzględnił jednak stanowiska wnioskodawcy i odmówił nadania tej klauzuli. Pan Piotr złożył do sądu okręgowego zażalenie na postanowienie sądu I instancji, jednak sąd II instancji podtrzymał rozstrzygnięcie sądu rejonowego. Mężczyzna uważa, że ma prawo do kolejnego odwołania, tym razem do sądu apelacyjnego, który jest nadrzędny nad sądem okręgowym. Czy może on złożyć drugie zażalenie?

Nie, ponieważ wyczerpał już drogę odwoławczą. Przepisy kpc nie przewidują możliwości składania zażalenia na orzeczenie sądu II instancji. Uzyskanie klauzuli wykonalności nie będzie w tym przypadku możliwe.

Odmowa nadania klauzuli wykonalności - jak napisać zażalenie?

Jeśli chodzi o wymogi formalne zażalenia na postanowienie odmawiające nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, takie pismo powinno zawierać następujące elementy:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowane. Zażalenie wnosi się do sądu II instancji (zazwyczaj sądu okręgowego) za pośrednictwem sądu I instancji, który wydał zaskarżone postanowienie (sądu rejonowego);
• oznaczenie strony wnoszącej pismo (skarżącego);
• oznaczenie strony przeciwnej (uczestnika postępowania);
• oznaczenie rodzaju pisma – w tytule pisma należy wyraźnie napisać „Zażalenie na postanowienie sądu rejonowego w przedmiocie odmowy nadania klauzuli wykonalności”;
• wskazanie zaskarżonego postanowienia;
• wskazanie, czy postanowienie jest zaskarżane w całości, czy w części;
• opisanie zarzutów stawianych skarżonemu postanowieniu. Oprócz zarzutów zażalenie musi zawierać uzasadnienie, w którym szczegółowo wyjaśniasz, dlaczego zarzuty są zasadne i dlaczego zaskarżone postanowienie jest wadliwe. Należy odnieść się do argumentacji sądu I instancji oraz przedstawić własne argumenty prawne i faktyczne;
• wskazanie wniosków, tj. wniosku o zmianę zaskarżonego postanowienia i nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, a także o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji (rzadziej stosowane w przypadku odmowy nadania klauzuli, ale możliwe w przypadku poważnych uchybień procesowych);
• podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
• wymienienie załączników – należy wymienić wszystkie załączone do zażalenia dokumenty, np. odpis zaskarżonego postanowienia, pełnomocnictwo (jeśli dotyczy), dowód uiszczenia opłaty od wnoszonego zażalenia.

Odmowa nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu - podsumowanie

Klauzula wykonalności jest potrzebna, aby tytuł egzekucyjny mógł stać się tytułem wykonawczym niezbędnym do zainicjowania egzekucji komorniczej. Uzyskuje się ją poprzez złożenie wniosku do sądu, który wydał dany tytuł egzekucyjny. Jeśli zostanie zasądzona odmowa nadania klauzuli wykonalności, wnioskodawca ma prawo złożyć zażalenie na wydane postanowienie w ustawowym terminie.