Przepisy prawa dopuszczają możliwość przejęcia przez jednego pracodawcę pracowników z innego zakładu pracy. Chociaż kwestia ta regulowana jest w przepisach prawa pracy, to warto również odnieść się do problematyki podatkowej i zastanowić się, jakie ewentualne konsekwencje powoduje przejęcie pracowników.
Przejęcie pracowników na gruncie Kodeksu pracy
Wskazana na wstępie instytucja została uregulowana w art. 23(1) kp – w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy, powstałe przed przejściem części zakładu pracy na innego pracodawcę, dotychczasowy i nowy pracodawca odpowiadają solidarnie.
Warto też dodać, że konstrukcja przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę ze skutkiem dla przejęcia pracowników zatrudnionych w tym zakładzie lub jego części przez nowego pracodawcę obejmuje z mocy prawa tylko pracowników (osoby pozostające w stosunku pracy), a nie osoby zatrudnione (świadczące pracę) na podstawie umów cywilnoprawnych.
Jak wskazał NSA w wyroku z 24 lipca 2020 roku (II FSK 1481/19), przejście przedsiębiorstwa, zakładu pracy lub części zakładu pracy nie przejawia się jedynie w przekazaniu jego majątku, lecz konieczne jest przede wszystkim rozważenie, czy został przekazany jako funkcjonująca jednostka, czy jego działanie jest rzeczywiście kontynuowane lub podjęte ponownie przez nowego pracodawcę.
W kontekście problematyki podatkowej sięgnijmy do treści wyroku WSA w Rzeszowie z 6 czerwca 2019 roku (I SA/Rz 112/19), gdzie możemy przeczytać, że organy podatkowe uprawnione są do samodzielnego rozstrzygnięcia tego, czy doszło do skutecznego przejścia części zakładu pracy na podmioty zewnętrzne, w rozumieniu art. 23(1) kp, a co za tym idzie, do samodzielnej oceny, który z podmiotów należy uznać za płatnika zaliczek na podatek dochodowy od wynagrodzeń pracowników.
Nie może być mowy o przejęciu zakładu bądź jego części w sytuacji, gdy zawarte umowy – porozumienia dotyczą jedynie transferu pracowników, a nie kontynuacji prowadzonej przez stronę działalności, nie obejmują składników majątkowych służących realizacji zadań, zachowana jest struktura i organizacja zakładu pracy, a spółki nie sprawują faktycznego kierownictwa nad zatrudnionymi.
Przejęcie pracowników jako zdarzenie neutralne podatkowo
W dalszej kolejności możemy wskazać, że przejęcie pracowników jest neutralne podatkowo zarówno na gruncie podatku VAT, jak i podatku PIT.
W zakresie podatku VAT trzeba zwrócić uwagę na treść art. 6 pkt 1 ustawy o VAT, który podaje, że przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
Ustawodawca w ww. przepisie nie zdefiniował, co należy rozumieć przez pojęcie „transakcji zbycia”. Przyjmuje się, że pojęcie to obejmuje wszelkie czynności, w ramach których następuje przeniesienie prawa do rozporządzania przedmiotem jak właściciel, np. sprzedaż, zamianę, darowiznę, nieodpłatne przekazanie, przeniesienie własności w formie wkładu niepieniężnego, czyli aportu.
Zbycie przedsiębiorstwa lub zorganizowanej jego części podlega zasadzie swobody umów, a więc może nastąpić na podstawie każdej czynności rozporządzającej, w tym także w formie umowy sprzedaży lub aportu.
Zakładem pracy są budynki, teren, wyposażenie, urządzenia i narzędzia, towary i materiały służące do realizacji działalności gospodarczej oraz zadania wykonywane w ramach tej działalności (wyrok SA w Łodzi z 29 listopada 2018 roku, sygn. akt III AUa 1523/17).
To zatem oznacza, że zakład pracy może być uznany za przedsiębiorstwo czy też zorganizowaną część przedsiębiorstwa. W konsekwencji zastosowanie regulacji z art. 23(1) kp jest na gruncie podatku VAT neutralne.
W zakresie podatku PIT ewentualne skutki podatkowe można rozpatrywać pod kątem tzw. przychodu z nieodpłatnych świadczeń.
Pojęcie to obejmuje wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności osób prawnych, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.
Odnosząc się do powyższego, należy stwierdzić, że o nieodpłatnym świadczeniu, mającym cechy przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym można mówić w sytuacji, gdy:
- podmiot, na którego rzecz dokonywane jest tego rodzaju świadczenie, odnosi korzyść, a więc musi zaistnieć u niego trwałe przysporzenie majątkowe,
- korzyść ta musi zostać odniesiona kosztem innego podmiotu, a więc powinna istnieć możliwość ustalenia, kto poniósł ekonomiczny ciężar owego przesunięcia majątkowego,
- korzyść musi mieć konkretny wymiar finansowy,
- świadczenie musi mieć nieodpłatny charakter. Nie może ono zatem wiązać się z żadnym ekwiwalentem ze strony podatnika.
W przypadku przejścia pracowników na mocy art. 23(1) kp nie można przyjąć, że dochodzi do nieodpłatnego świadczenia po stronie pracodawcy przejmującego. Trudno bowiem w tym zakresie wskazać jakikolwiek przychód podatkowy stanowiący przysporzenie majątkowe w postaci zwiększenia jego aktywów z tytułu zatrudnienia pracowników z innego zakładu pracy.
Na koniec dodajmy, że opisana czynność nie została wymieniona w katalogu określonym w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy PCC, co prowadzi do wniosku, że przejęcie pracowników nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Obowiązki ewidencyjne związane z przejęciem pracowników
Zagadnienie, na które zwrócimy uwagę w ostatniej kolejności to obowiązki ewidencyjne pracodawcy.
Przypomnijmy, że obowiązkiem pracodawcy jest pobór miesięcznych zaliczek na podatek, sporządzenie i przesłanie do US deklaracji PIT-4R o pobranych zaliczkach oraz sporządzenie i przesłanie zarówno do pracownika, jak i do US informacji PIT-11.
Pojawia się w związku z tym pytanie, który z pracodawców powinien dopełnić ww. obowiązki w sytuacji, gdy przejęcie pracowników następuje w trakcie roku podatkowego.
Odwołując się do treści art. 23(1) kp, możemy wskazać, że w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy, co oznacza, że artykuł ten przyjmuje konstrukcję automatycznego wejścia w stosunek pracy po stronie jednego zakładu pracy w miejsce drugiego, czyli wprowadza swoistą sukcesję uniwersalną na płaszczyźnie stosunków pracy. Opiera się ona przy tym na założeniu, że stosunek pracy w ogóle nie zostaje rozwiązany mimo przekształceń podmiotowych.
Z powyższego wynika, że obowiązki płatnika nałożone przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w tym obowiązek sporządzenia stosownych deklaracji i informacji, nie ustają, lecz przechodzą na nowego płatnika, który przejmując pracowników, przejmuje także obowiązek poboru zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wszelkie inne obowiązki z tym związane.
Jak wskazał Dyrektor IS w Bydgoszczy w interpretacji z 16 grudnia 2016 roku (nr 0461-ITPB4.4511.759.2016.1.KK), obowiązki informacyjne obejmują cały rok podatkowy, w którym ma miejsce przejęcie.
To zatem powoduje, że informacje PIT-4R oraz informacje PIT-11 sporządza nowy pracodawca za cały rok podatkowy. Poprzedni pracodawca nie ma zatem żadnych obowiązków ewidencyjnych co do roku, w którym miało miejsce przejęcie pracowników.
Konkludując, możemy wskazać, że przejęcie pracowników jest samo w sobie zdarzeniem neutralnym podatkowo. Obowiązki pojawiają się jedynie w sferze powinności płatnika, czyli nowego pracodawcy, który za cały rok podatkowy sporządza odpowiednie informacje podatkowe dotyczące pracowników.
