Przekształcenie spółki z o.o. w JDG – czy to możliwe i jak to zrobić?

Prowadzenie działalności gospodarczej może odbywać się w różnych formach. W Polsce do najczęściej spotykanych należą spółki z o.o. oraz jednoosobowe działalności gospodarcze. Czy wybór jednej z nich jest decyzją ostateczną? A może możliwe jest przekształcenie spółki z o.o. w JDG? Wyjaśniamy, czy i w jaki sposób przedsiębiorca może zmieniać formę swojej działalności w trakcie jej wykonywania.

Czym jest forma prowadzenia działalności gospodarczej?

Forma prowadzenia działalności gospodarczej to rodzaj bytu prawnego, jaki przybiera firma, określający jej status prawny, zasady funkcjonowania, zakres odpowiedzialności właścicieli (lub wspólników), sposób opodatkowania oraz wymogi formalne. Wybór odpowiedniej formy prowadzenia działalności jest kluczowy, ponieważ wpływa na szereg różnych obowiązków prawnych i finansowych przedsiębiorcy. W Polsce dostępne są różne formy prawne, które można podzielić na kilka głównych kategorii:

• jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG);
• spółka cywilna;
• spółki prawa handlowego – spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna, prosta spółka akcyjna.

Wybór jednej z ww. form prowadzenia działalności gospodarczej nie oznacza, że przedsiębiorca jest związany taką decyzją na zawsze. Przepisy pozwalają bowiem co do zasady na zmianę formy w trakcie prowadzenia biznesu. Od tej reguły istnieją jednak pewne istotne wyjątki.

Przekształcenie spółki z o.o. w JDG

Z prawnego punktu widzenia spółka z o.o. nie może „przejść” na jednoosobową działalność gospodarczą w sensie bezpośredniej transformacji. Prawo dopuszcza jednak zastosowanie odpowiednich operacji prawnych i gospodarczych, aby doprowadzić do takiego skutku. Proces ten wymaga zazwyczaj likwidacji spółki i założenia nowej JDG, co wiąże się z określonymi konsekwencjami prawnymi, podatkowymi i biznesowymi.

Polskie prawo handlowe, a w szczególności Kodeks spółek handlowych precyzyjnie określa formy prawne prowadzenia działalności gospodarczej. Spółki (np. spółka z o.o., spółka jawna, spółka komandytowa) są odrębnymi od wspólników podmiotami prawnymi (lub mają zdolność prawną w przypadku spółek osobowych), mającymi własny majątek, prawa i obowiązki. Natomiast jednoosobowa działalność gospodarcza to forma, w której działalność prowadzi bezpośrednio osoba fizyczna, a jej majątek prywatny jest tożsamy z majątkiem firmy (z pewnymi wyjątkami dotyczącymi rozdzielności majątkowej w małżeństwie). Brak możliwości bezpośredniej transformacji spółki z o.o. w JDG wynika z fundamentalnych różnic w naturze prawnej tych form. Spółki kapitałowe mają osobowość prawną, podczas gdy JDG takiej osobowości nie ma. W spółkach kapitałowych odpowiedzialność wspólników jest ograniczona (np. do wysokości wniesionych wkładów), w JDG przedsiębiorca odpowiada zaś całym swoim majątkiem. Majątek spółki z o.o. jest odrębny od majątku wspólników. Majątek JDG jest tożsamy z majątkiem osoby fizycznej.

Ponieważ bezpośrednie przekształcenie spółki z o.o. w JDG jest niemożliwe, proces ten zazwyczaj polega na likwidacji spółki i równoczesnym (lub następującym po sobie) założeniu jednoosobowej działalności gospodarczej przez osobę fizyczną, która dotychczas była wspólnikiem lub zarządcą spółki. Proces ten możemy sprowadzić do 2 podstawowych kroków:

1. likwidacja spółki z o.o. – proces likwidacji spółki jest szczegółowo uregulowany w ksh i różni się w zależności od formy prawnej spółki. Sprowadza się on do podjęcia uchwały o rozwiązaniu spółki, zgłoszenia otwarcia likwidacji do KRS, ogłoszenia zmian w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, podjęcia czynności likwidacyjnych, sporządzenia sprawozdania likwidacyjnego, podziału majątku i zgłoszenia wniosku do KRS o wykreślenie spółki;
2. założenia jednoosobowej działalności gospodarczej – po zakończeniu likwidacji spółki z o.o. (lub nawet równocześnie, choć z perspektywy organizacji i podatków lepiej poczekać na wykreślenie spółki z KRS) osoba fizyczna, która chce kontynuować działalność, rejestruje własną jednoosobową działalność gospodarczą. Rejestracja JDG jest znacznie prostsza i szybsza niż zakładanie spółki. Odbywa się poprzez złożenie wniosku CEIDG-1 (Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej). Wniosek można złożyć online (przez stronę biznes.gov.pl), w urzędzie miasta lub gminy, listem poleconym.

Przykład 1.

Pani Anna i pan Piotr są wspólnikami spółki z o.o., która zajmuje się doradztwem IT. Z uwagi na zmieniające się warunki rynkowe i chęć uproszczenia formalności postanawiają zlikwidować spółkę, a pani Anna zamierza kontynuować działalność doradczą samodzielnie w formie JDG. Jakie kroki należy podjąć, aby przedsiębiorstwo przeszło ze spółki z o.o. w formę JDG?

W tym celu wspólnicy muszą podjąć uchwałę o likwidacji spółki z o.o. Następnie trzeba zgłosić ten fakt do KRS i dokonać ogłoszenia w MSiG. Pani Anna i pan Piotr muszą spłacić zobowiązania spółki (np. wobec dostawców oprogramowania, wynagrodzenia dla pracowników, podatki) i sprzedać pozostałe aktywa (np. komputery, meble biurowe). Po uregulowaniu wszystkich zobowiązań pozostała kwota jest dzielona między panią Annę i pana Piotra, a spółka zostaje wykreślona z KRS. Po wykreśleniu pani Anna może złożyć wniosek o założenie swojej jednoosobowej działalności gospodarczej.

Skutki prawne przejścia ze spółki z o.o. w JDG

Decyzja o likwidacji spółki i rozpoczęciu działalności w formie JDG wiąże się z szeregiem istotnych konsekwencji. Przede wszystkim spółka z o.o. przestaje istnieć w obrocie prawno-gospodarczym. JDG nie jest odrębnym podmiotem prawnym, a więc nie przejmuje zadań i obowiązków zlikwidowanej spółki z o.o. Umowy zawarte przez spółkę nie przechodzą automatycznie na JDG. Konieczne jest renegocjowanie lub zawarcie nowych umów z kontrahentami, co może być skomplikowane i czasochłonne. Konieczne będzie także ponowne uzyskanie wszystkich koncesji, licencji i zezwoleń, które miała spółka, ponieważ były one wydane na inny podmiot.

W spółkach kapitałowych dochody są opodatkowane podwójnie (CIT na poziomie spółki, a następnie PIT od dywidend). W JDG dochody opodatkowane są tylko raz, na poziomie osoby fizycznej (PIT). Jest to często kluczowy argument za JDG, zwłaszcza przy mniejszych dochodach. Dodatkowo należy pamiętać, że spółka w likwidacji musi rozliczyć VAT od pozostałego majątku. Majątek przekazany wspólnikowi w wyniku likwidacji może być opodatkowany. Nabycie aktywów od spółki w likwidacji przez nowego przedsiębiorcę JDG może pozwolić na ponowne rozpoczęcie amortyzacji.

Przykład 2.

Pani Ewa i pan Marek prowadzili spółkę z o.o. zajmującą się tworzeniem strategii marketingowych i kampanii reklamowych. Ich głównym aktywem były baza klientów i wypracowana marka. Postanowili zlikwidować spółkę, a pani Ewa miała kontynuować działalność samodzielnie w ramach JDG. Jak będzie wyglądać proces zmiany formy działalności gospodarczej?

Pierwszym krokiem będzie likwidacja spółki. Następnie należy dokonać podziału aktywów spółki pomiędzy wspólników. Pani Ewa musi zapłacić PIT od wartości majątku otrzymanego z likwidacji. Kolejnym krokiem będzie założenie JDG przez kobietę. Będzie ona musiała zmierzyć się z przeniesieniem klientów i reputacji. Chociaż sspółka z o.o. miała ustaloną markę, teraz pani Ewa jako osoba fizyczna musi ponownie przekonać klientów do współpracy. Musi podpisać nowe umowy z dotychczasowymi klientami, co wymaga dodatkowych formalności i wyjaśnień. Jej JDG nie dziedziczy automatycznie umów ani pełnej, wypracowanej przez spółkę reputacji, choć oczywiście może to budować na własnym doświadczeniu i referencjach.

Podsumowanie

Podsumowując, choć termin „przejście spółki na JDG” jest potocznie używany, w świetle prawa handlowego oznacza on likwidację spółki i rozpoczęcie działalności w formie jednoosobowej działalności gospodarczej przez osobę fizyczną. Proces ten, choć możliwy, jest złożony i wiąże się z wieloma konsekwencjami prawnymi, podatkowymi i biznesowymi. Kluczowe różnice dotyczą odpowiedzialności za zobowiązania, opodatkowania oraz formalności związane z prowadzeniem działalności. Zawsze zaleca się konsultację z prawnikiem i doradcą podatkowym przed podjęciem decyzji o takiej restrukturyzacji.