Przymusowy wykup akcji jest sytuacją, która dotyczy przede wszystkim spółek akcyjnych, a od niedawna, co ciekawe, także i spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Na czym dokładnie polega taki przymusowy wykup akcji i czy istnieje możliwość, aby mu przeciwdziałać?
Przymusowy wykup akcji
Przymusowy wykup akcji jest instytucją, która znajduje zastosowanie najczęściej w przypadku istnienia tzw. spółek dominujących. W praktyce jest on określany także mianem squeeze out, czyli wyciśnięcia mniejszościowych wspólników.
Zgodnie z treścią art. 418 Kodeksu spółek handlowych (ksh) walne zgromadzenie może powziąć uchwałę, która ma na celu przymusowy wykup akcji akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 5% kapitału zakładowego (akcjonariusze mniejszościowi) przez nie więcej niż 5 akcjonariuszy posiadających łącznie nie mniej niż 95% kapitału zakładowego, z których każdy posiada nie mniej niż 5% kapitału zakładowego. Uchwała wymaga większości 95% głosów oddanych. Statut może przewidywać surowsze warunki powzięcia uchwały.
Uchwała, o której mowa powyżej, powinna określać akcje podlegające wykupowi oraz akcjonariuszy, którzy zobowiązują się je wykupić, jak również określać akcje przypadające każdemu z nabywców. Akcjonariusze, którzy mają nabyć akcje i głosowali za uchwałą, odpowiadają solidarnie wobec spółki za spłacenie całej sumy wykupu.
Skuteczność uchwały o przymusowym wykupie akcji zależy od wykupienia akcji przedstawionych do wykupu przez akcjonariuszy mniejszościowych, których akcje nie zostały objęte wspomnianą wcześniej uchwałą. Akcjonariusze ci, obecni na walnym zgromadzeniu, powinni w terminie 2 dni od dnia walnego zgromadzenia, natomiast nieobecni w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia uchwały, zgłosić żądanie wykupienia ich akcji. Akcjonariuszy, którzy nie zgłoszą żądania wykupienia ich akcji w terminie, uważa się za wyrażających zgodę na pozostanie w spółce.
Po uiszczeniu ceny wykupu zarząd powinien niezwłocznie przenieść wykupione akcje na nabywców. Do dnia uiszczenia całej sumy wykupu akcjonariusze mniejszościowi zachowują wszystkie uprawnienia z akcji. Pamiętamy, że przepisów o przymusowym wykupie akcji nie stosuje się do spółek publicznych.
Przymusowy wykup akcji - przeciwdziałanie
Wspólnicy, którzy nie chcą, aby przymusowy wykup akcji miał miejsce, mają dwie możliwości kwestionowania działań spółki dominującej:
- wystąpić do sądu powszechnego z powództwem kwestionującym prawidłowość i zasadność uchwały będącej podstawą przymusowego wykupienia akcji;
- złożyć wniosek do sądu rejestrowego o weryfikację ceny przymusowego wykupu akcji.
Dwa powyższe sposoby są alternatywnymi metodami umożliwiającymi zablokowanie lub całkowite zniszczenie możliwości przymusowego wykupu akcji w spółce – zainteresowany wspólnik może skorzystać tak naprawdę z obu.
Pozew o stwierdzenie nieważności uchwały
W przypadku pozwu o stwierdzenie nieważności uchwały należy sięgnąć do regulacji zawartej w treści art. 425 ksh, która stanowi, że prawo do wniesienia powództwa wygasa z upływem 6 miesięcy od dnia, w którym uprawniony powziął wiadomość o uchwale, nie później jednak niż z upływem 2 lat od dnia powzięcia uchwały. Powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia spółki publicznej powinno być wniesione w terminie 30 dni od dnia jej ogłoszenia, nie później jednak niż w terminie roku od dnia powzięcia uchwały. Upływ powyższych terminów nie wyłącza jednak możliwości podniesienia zarzutu nieważności uchwały.
Pozew o stwierdzenie nieważności uchwały może zostać złożony przez:
- zarząd, radę nadzorczą, komisję rewizyjną oraz członków tych organów;
- wspólnika, który głosował przeciwko skarżonej uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu;
- wspólnika bezzasadnie niedopuszczonego do udziału w zgromadzeniu wspólników;
- wspólnika, który nie był obecny na zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania zgromadzenia wspólników lub też powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad;
- w przypadku pisemnego głosowania, wspólnika, którego pominięto przy głosowaniu lub który nie zgodził się na głosowanie pisemne albo też, który głosował przeciwko uchwale i po otrzymaniu wiadomości o uchwale w terminie dwóch tygodni zgłosił sprzeciw.
Pozew powinien zostać złożony do sądu okręgowego właściwego miejscowo według siedziby danej spółki. Opłata od pozwu jest dosyć wysoka i wynosi dokładnie 5 000 zł, bez względu na to, jakiej treści dotyczy skarżona uchwała.
Przymusowy wykup akcji - wniosek o weryfikacje
Możliwość zweryfikowania ceny przymusowego wykupu akcji jest drugim sposobem na uniemożliwienie przeprowadzenia procedury wykupu w spółce. Zgodnie z treścią art. 417 § 1 ksh wykupu akcji dokonuje się po cenie notowanej na rynku regulowanym, według przeciętnego kursu z ostatnich trzech miesięcy przed powzięciem uchwały albo też, gdy akcje nie są notowane na rynku regulowanym, po cenie ustalonej przez biegłego wybranego przez walne zgromadzenie. Jeżeli akcjonariusze nie wybiorą biegłego na tym samym walnym zgromadzeniu, zarząd zwróci się w terminie tygodnia od dnia walnego zgromadzenia do sądu rejestrowego o wyznaczenie biegłego celem wyceny akcji będących przedmiotem wykupu. Wykupu akcji dokonuje się za pośrednictwem zarządu.
Z kolei art. 312 § 8 ksh stanowi, że w przypadku rozbieżności zdań między założycielami a biegłym rewidentem spór rozstrzyga sąd rejestrowy na wniosek założycieli. Na postanowienie sądu wydane w wyniku rozpatrzenia wniosku nie przysługuje środek odwoławczy. Sąd rejestrowy może wyznaczyć nowego biegłego rewidenta, jeżeli uzna to za uzasadnione.
Sądem właściwym do złożenia wniosku o weryfikację ceny przymusowego wykupu akcji jest sąd, w którym znajdują się akta rejestrowe danej spółki. Będzie to oczywiście sąd rejonowy, wydział gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego właściwy miejscowo ze względu na siedzibę spółki. Wnioskodawcą może być każdy z podmiotów uprawniony do złożenia pozwu o stwierdzenie nieważności uchwały.
Przymusowy wykup akcji - wnioski
Przymusowy wykup akcji ma miejsce w przypadku istnienia spółki dominującej, która chce przejąć akcje wspólników mniejszościowych. Jeśli nie zgadzają się oni na takie działanie, mogą zakwestionować przymusowy wykup akcji albo poprzez pozew o stwierdzenie nieważności uchwały będącej podstawą owego wykupu, albo poprzez złożenie do sądu rejestrowego wniosku o weryfikację ceny przymusowego wykupu w spółce.
