W ramach programów motywacyjnych pracownicy mogą otrzymywać od swoich pracodawców akcje spółki. W takim przypadku pojawia się pytanie o sposób ich rozliczenia. Przede wszystkim należy zastanowić się, czy przychód podatkowy powstaje już w dacie otrzymania akcji, czy dopiero w momencie ich sprzedaży. W artykule odpowiadamy, czy sprzedaż akcji otrzymanych w ramach pakietu pracowniczego podlega opodatkowaniu!
Otrzymanie akcji pracowniczych
W pierwszej kolejności należy zastanowić się, czy już samo otrzymanie akcji przez pracownika rodzi po jego stronie przychód podatkowy.
Przypomnijmy, że zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o PIT za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika oraz wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
W konsekwencji również świadczenia w formie przekazania akcji w ramach programu motywacyjnego mogą być kwalifikowane jako przychód ze stosunku pracy.
Należy jednak podkreślić, że ustawa PIT określa pewne szczególne warunki, kiedy podatnik rozpoznaje przychód nie w momencie nabycia akcji, lecz dopiero w momencie ich sprzedaży.
Sprzedaż akcji otrzymanych w ramach pakietu pracowniczego
Jak stanowi art. 24 ust. 11 ustawy PIT, jeżeli w wyniku realizacji programu motywacyjnego utworzonego przez:
- spółkę akcyjną, od której podatnik uzyskuje świadczenia lub inne należności z tytułów stosunku pracy lub działalności wykonywanej osobiście
- spółkę akcyjną będącą jednostką dominującą w stosunku do spółki, od której podatnik uzyskuje świadczenia oraz inne należności z ww. tytułów
– podatnik faktycznie obejmuje lub nabywa akcje tej spółki lub akcje spółki w stosunku do niej dominującej, przychód z tego tytułu powstaje w momencie odpłatnego zbycia tych akcji.
Powyższa reguła ma zastosowanie do dochodu uzyskanego przez osoby uprawnione z tytułu objęcia lub nabycia akcji spółek akcyjnych, których siedziba lub zarząd znajdują się na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub państwa, z którym Rzeczpospolita Polska zawarła umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania (art. 24 ust. 12a ustawy PIT).
W takim przypadku dochód nie powstaje w momencie nabycia akcji przez pracownika. To zatem powoduje, że pracodawca przekazujący akcje nie ma obowiązku traktowania ich jako przychód pracownika ze stosunku pracy (lub umów cywilnoprawnych).
W konsekwencji na dzień przekazania akcji pracodawca nie pobiera z tego tytułu zaliczki na podatek.
W tych szczególnych okolicznościach dochodzi do odroczenia momentu powstania obowiązku podatkowego, który zostaje przesunięty na dzień dokonania odpłatnego zbycia akcji pracowniczych.
Zgodnie z art. 24 ust. 11a ustawy PIT dochodem z odpłatnego zbycia akcji jest różnica między przychodem uzyskanym z odpłatnego zbycia akcji a kosztami nabycia. Może bowiem dojść do sytuacji, w której pracownik będzie zobowiązany do zapłaty akcji pracowniczych jednak na preferencyjnych warunkach po obniżonej cenie.
Jeżeli natomiast pracownik otrzyma akcje nieodpłatnie, to kategoria kosztów nie występuje, a podatek w stawce 19% płatny jest od przychodu.
Przychód ze zbycia akcji pracowniczych stanowi przychód z kapitałów pieniężnych, który podlega samodzielnemu rozliczeniu przez pracownika w rocznej deklaracji PIT-38 składanej w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Ponadto należy wskazać, że odroczenie obowiązku podatkowego do momentu sprzedaży akcji może mieć miejsce wyłącznie w przypadku, gdy akcje są otrzymywane w ramach programu motywacyjnego. Ustawa PIT w art. 24 ust. 11b zawiera legalną definicję tego pojęcia. W przepisie tym możemy przeczytać, że przez program motywacyjny, o którym mowa w ust. 11, rozumie się system wynagradzania utworzony na podstawie uchwały walnego zgromadzenia przez:
- spółkę akcyjną, dla osób uzyskujących od niej świadczenia lub inne należności z tytułów określonych w art. 12 lub art. 13, albo
- spółkę akcyjną będącą jednostką dominującą w stosunku do spółki, od której osoby uprawnione do otrzymania świadczeń w ramach tego systemu wynagradzania uzyskują świadczenia lub inne należności
– w którego wyniku osoby uprawnione do otrzymania świadczeń w ramach tego systemu wynagradzania bezpośrednio lub w wyniku realizacji praw z pochodnych instrumentów finansowych, lub realizacji praw z papierów wartościowych, lub realizacji innych praw majątkowych, nabywają prawo do faktycznego objęcia bądź nabycia akcji spółki.
Przykład 1.
Podatnik z Polski jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę zdalną we francuskiej spółce akcyjnej. W ramach programu motywacyjnego 15 maja 2023 roku otrzymał akcje pracownicze, które sprzedał 10 stycznia 2024 roku. W tym przypadku znajdą zastosowanie szczególne regulacje wynikające z ustawy PIT, co oznacza, że przychód podatkowy powstaje dopiero w dniu sprzedaży akcji. Jest to przychód z kapitałów pieniężnych, który należy opodatkować 19-procentowym podatkiem i wykazać w zeznaniu rocznym PIT-38 składanym do 30 kwietnia 2025 roku.
Przykład 2.
Podatnik mieszkający w Polsce jest zatrudniony na podstawie stosunku pracy zdalnej w libijskiej spółce akcyjnej, która w ramach programu motywacyjnego przyznała mu 15 maja 2023 roku pakiet akcji pracowniczych. Zostały one sprzedane 10 stycznia 2024 roku. W takim przypadku nie dojdzie do odroczenia obowiązku podatkowego, ponieważ Polska nie ma podpisanej umowy międzynarodowej z Libią. To oznacza, że podatnik powinien rozpoznać przychód ze stosunku pracy 15 maja 2023 rok. Równocześnie w momencie odpłatnego zbycia akcji również powstaje przychód z kapitałów pieniężnych.
Na marginesie możemy dodać, że można się również spotkać ze stanowiskiem, iż w takim przypadku otrzymanie akcji pracowniczych stanowi przychód z innych źródeł, a nie przychód ze stosunku pracy (pismo z 17 marca 2017 roku wydane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, 3063-ILPB1-2.4511.396.2016.2.JK).
Przechodząc zatem do podsumowania, możemy wskazać, że w przypadku spełnienia ustawowych przesłanek możliwe jest uniknięcie konieczności rozpoznania przychodu na moment otrzymania przez pracownika akcji w ramach programu motywacyjnego. Przepisy szczególne obowiązujące w tym zakresie pozwalają na odroczenie podatku do momentu ich odpłatnego zbycia.
