Podatek VAT to zobowiązanie podatkowe, które obejmuje bardzo szeroki zakres czynności. W pewnych okolicznościach również osoby fizyczne nieprowadzące przedsiębiorstwa mogą stać się podatnikami podatku od towarów i usług. W kontekście przedstawionych informacji zastanowimy się, czy sprzedaż udziałów w spółce z o.o. powinna zostać opodatkowana podatkiem od towarów i usług?
Kto jest podatnikiem podatku VAT?
Próbując odpowiedzieć na przedstawiony problem, wskażmy zatem, kto jest podatnikiem podatku VAT.
Opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają wyłącznie czynności wykonywane przez osoby prowadzące działalność gospodarczą w rozumieniu tejże ustawy.
Pojęcie działalności gospodarczej zostało zdefiniowane w art. 15 ust. 2 ustawy. Obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy.
Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
W świetle tak skonstruowanego przepisu należy wskazać, że nie każda czynność dokonywana przez osobę fizyczną musi prowadzić do wystąpienia obowiązku podatkowego.
Status bycia podatnikiem podatku od towarów i usług nie powoduje automatycznie rozciągnięcia skutków podatkowych na całą sferę aktywności danego podmiotu. Zatem za działalność rodzącą obowiązki w podatku VAT należy uznać tylko tę działalność, którą można zidentyfikować i zaliczyć do zawodowej działalności.
To powoduje, że wyłącznie w sytuacji, gdy w zakres prowadzonej przez podmiot działalności gospodarczej nie wchodzi obrót papierami wartościowymi, to czynność samej sprzedaży udziałów w spółce z o.o. nie jest traktowana jako działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług, w związku z czym nie podlega opodatkowaniu.
Czy sprzedaż udziałów w spółce z o.o. to działalność gospodarcza?
Kwestia, czy za działalność gospodarczą można uznać działalność polegającą na posiadaniu zbywaniu własnych akcji oraz udziałów, była przedmiotem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Warto zatem odnieść się do odpowiednich wyroków.
W wyrokach w sprawach C-60/90 i C-155/94 oraz w sprawie C-80/95 TSUE podkreślił, że zwykłe nabycie udziałów w innych podmiotach nie stanowi wykorzystania majątku w celu osiągnięcia dochodu w sposób ciągły, ponieważ dywidenda uzyskana z udziału jest skutkiem własności majątku i nie jest wynagrodzeniem uzyskanym w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w rozumieniu dyrektywy.
Podobnie transakcje finansowe polegające jedynie na sprzedaży udziałów i innych papierów wartościowych, np. jednostek w funduszach inwestycyjnych, nie stanowią w ogóle działalności gospodarczej.
W rezultacie, aby obrót udziałami spółki z o.o. podlegał opodatkowaniu podatkiem VAT, musi być wykonywany przez podatnika w rozumieniu ustawy w ramach jego profesjonalnej aktywności.
To zatem oznacza, że sprzedaż udziałów przez udziałowca będącego członkiem zarządu nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
W wyroku WSA w Opolu z 25 czerwca 2010 roku (I SA/Op 176/10) możemy przeczytać, że samo pełnienie funkcji członka zarządu powiązane z posiadaniem udziałów i ich sprzedażą nie czyni z takiej osoby podatnika podatku VAT, gdyż zarządzanie spółką wynikające z członkostwa w jej zarządzie nie ma żadnego związku ze sprzedażą udziałów w tej spółce.
Wyłącznie te osoby fizyczne, które w sposób profesjonalny i ciągły zajmują się handlem udziałami w spółkach z o.o., stają się podatnikami podatku VAT.
Natomiast zwykłe wykonywanie prawa własności posiadanych udziałów w postaci ich zbycia nie jest działalnością gospodarczą, która podlegałaby pod podatek VAT.
W interpretacji Dyrektora IS w Bydgoszczy z 3 października 2014 roku (nr ITPP2/443-884/14/RS) organ podatkowy wskazał, że skoro na dzień zbycia udziałów podatnik nie będzie zajmował się ich profesjonalną sprzedażą, to mimo że będzie uczestniczyć w zarządzaniu spółką, której udziały chce zbyć, czynność sprzedaży tych udziałów nie może być traktowana jako działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. W konsekwencji, przedmiotowe zbycie nie będzie podlegać opodatkowaniu tym podatkiem.
Zarządzanie spółką przez osobę sprzedającą udziały
Z treści wydawanych przez TSUE orzeczeń wynika, że przewidziane są pewne wyjątki, które pozwalają łączyć z faktem posiadania papierów wartościowych wykonywanie działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Dotyczy to sytuacji, gdy:
- posiadacz papierów wartościowych uczestniczy w zarządzaniu spółką, której udziały posiada;
- sprzedaż akcji, udziałów, prowadzona jest w ramach działalności maklerskiej i brokerskiej;
- posiadanie udziałów jest bezpośrednim, stałym i koniecznym rozszerzeniem działalności gospodarczej.
Jeżeli sprzedaży udziałów dokonuje członek zarządu, pojawia się pytanie, czy w takim przypadku spełniony jest ww. warunek związany z uczestniczeniem w zarządzaniu spółką.
Posiadanie udziałów i ich sprzedaż będzie traktowana jako działalność gospodarcza wówczas, gdy ich posiadacz jest zaangażowany w zarządzanie spółką, jednakże zgodnie z wyrokami C-142/99 Floridienne S.A., C-102/00 Welthgrove konieczne jest, aby zarządzanie spółką wiązało się z dokonywaniem czynności podlegających opodatkowaniu, czyli członek zarządu w zakresie zarządzania spółką prowadzi działalność gospodarczą, wykonuje na rzecz spółki opodatkowaną podatkiem VAT usługę i wystawia jej z tego tytułu fakturę.
W konsekwencji tylko członek zarządu prowadzący działalność gospodarczą w zakresie zarządzania może być podatnikiem podatku VAT z tytułu odpłatnego zbycia udziałów w spółce z o.o.
Przykład 1.
Osoba fizyczna jest właścicielem udziałów w spółce z o.o. i jednocześnie z mocy powołania pełni funkcję prezesa zarządu. Sprzedaż udziałów nie spowoduje konieczności zapłaty podatku VAT, ponieważ osoba fizyczna nie prowadzi profesjonalnej działalności w zakresie obrotu i zarządzania.
Przykład 2.
Spółka z o.o. zatrudniła w ramach B2B prezesa zarządu, który prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zarządzania. Spółka przekazała prezesowi część udziałów. W przypadku sprzedaży udziałów po stronie podatnika wystąpi podatek VAT.
Z przedstawionej analizy wynika, że kwestia opodatkowania podatkiem VAT jest determinowana statusem posiadacza udziałów. W przypadku, gdy jest to osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej ani niezajmująca się zawodowo zarządzaniem przedsiębiorstwem, to dokonana przez nią sprzedaż udziałów nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
