Wystąpienie Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej było wielomiesięcznym procesem, który jeszcze na długo będzie wywoływał wiele różnych skutków prawno-finansowych. Efekty brexitu są coraz bardziej widoczne na rynku pracy – zarówno tym brytyjskim, jak i w kontynentalnej Europie. Jak przedstawiają się kwestie rozliczeń podatkowych oraz ubezpieczenia społeczne po brexicie?
Czym jest brexit?
Brexit to nic innego jak skrócona nazwa wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej (z angielskiego British – brytyjski oraz exit – wyjście). W rzeczywistości jest to skomplikowany proces wymagający podpisania wielu nowych porozumień pomiędzy Wielką Brytanią a wieloma innymi państwami na całym świecie (nie tylko w samej Europie). Oficjalnie Wielka Brytania opuściła UE dokładnie 31 stycznia 2020 roku – było to skutkiem przeprowadzonego już w 2016 roku referendum w tym przedmiocie (choć jeszcze nieoficjalnego).
Brexit wiąże się z wieloma skutkami prawno-gospodarczymi, koniecznością zawarcia nowych umów handlowych, uregulowania rynku pracowniczego na terenie Wielkiej Brytanii oraz ukształtowania nowych zasad wjazdu, wyjazdu oraz przebywania w UK.
Mimo że okres przejściowy związany z wyjściem Wielkiej Brytanii z UE jest już praktycznie ukończony, wciąż pozostaje wiele pytań i niejasności związanych z całym procesem. Dotyczy to m.in. ubezpieczeń społecznych i rozliczeń podatkowych osób tam pracujących i mieszkających. Według władz brytyjskich kwestia ta nie uległa zasadniczej zmianie.
Ubezpieczenia społeczne po brexicie
Kwestia ubezpieczeń społecznych pracowników delegowanych do pracy w Wielkiej Brytanii nie uległa zmianie. Wszystko dzięki umowie zawartej pomiędzy Wielką Brytanią a Unią Europejską z 26 lutego 2021 roku w sprawie handlu i współpracy. Dzięki temu porozumieniu w dalszym ciągu możliwe jest uzyskanie i posługiwanie się zaświadczeniem A1 dla pracownika delegowanego do pracy w UK.
Powyższy dokument był i w dalszym ciągu jest wydawany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych polskim pracownikom świadczącym swoje obowiązki w Wielkiej Brytanii. W praktyce pozwala on na znaczne obniżenie kosztów po stronie zatrudniającego. Osoba posiadająca zaświadczenie A1 pozostaje ubezpieczona w tym kraju, w którym nastąpiło wydanie dokumentu, niezależnie od tego, gdzie faktycznie jest wykonywana praca. W zdecydowanej większości przypadków pracownicy delegowani do Wielkiej Brytanii podlegają ubezpieczeniom społecznym w Polsce.
Ubezpieczenia społeczne po brexicie to kwestia, która dotyczy modyfikacji zasad uzyskiwania omawianego zaświadczenia A1. Dokumenty, które zostały wydane w tzw. okresie przejściowym, czyli najpóźniej do 31 grudnia 2020 roku, mogły obejmować okres obowiązywania zaświadczenia wykraczający poza tę datę. Innymi słowy, każdy kto dostał zaświadczenie A1 przed ostatecznym wyjściem Wielkiej Brytanii z UE, zyskał spokój w zakresie obowiązywania tego dokumentu przez czas, na który ma on obowiązywać. Polscy pracownicy, którzy posiadają omawiane zaświadczenia, podlegają pod dotychczasową regulację prawną w zakresie ubezpieczeń społecznych. Zatrudniony podlega więc pod ubezpieczenia społeczne w Polsce tak długo, jak długo trwa okres wskazany w zaświadczeniu A1, mimo że obecnie Wielka Brytania nie znajduje się już w Unii Europejskiej.
Nieco inna sytuacja występuje w przypadku pracowników, którzy uzyskali lub chcą uzyskać omawiany dokument już po wyjściu Wielkiej Brytanii z UE. Obecnie państwo to stosuje co prawda dotychczasowe zasady wydawania i obowiązywania zaświadczeń A1, jednak pojawia się coraz większa liczba informacji, że zmieni się to w niedługim czasie. Możliwe jest, że omawiane dokumenty całkowicie znikną z systemu prawnego, względnie będą wydawane na bardzo ograniczony czas lub obowiązek ubezpieczeniowy przeniesiony zostanie do Wielkiej Brytanii (pracownik będzie podlegał ubezpieczeniu na zasadach brytyjskich).
Sytuacja jest dynamiczna i nie wiemy, jak długo zaświadczenia A1 będą wydawane w obecnym kształcie. Wiąże się to niestety z ryzykiem ubezpieczeniowym dla oddelegowanego pracownika – w każdej chwili uzyskane przez niego zaświadczenie A1 może zostać unieważnione, skutkiem czego pozostanie on bez ubezpieczenia społecznego. Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem będzie podleganie pod obowiązkowe angielskie składki na ubezpieczenia społeczne przez okres pierwszych 52 tygodni oddelegowania. Pracownicy delegowani do Polski co do zasady będą podlegać ubezpieczeniom społecznym wyłącznie w Wielkiej Brytanii w trakcie pierwszego roku delegowania. Następnie zyskają możliwość dobrowolnego ubezpieczenia. Z kolei osoby przyjeżdżające do Wielkiej Brytanii z Polski zaczną podlegać brytyjskiemu zabezpieczeniu społecznemu od pierwszego dnia pracy, chyba że władze ubezpieczeniowe Wielkiej Brytanii wydadzą wytyczne, zgodnie z którymi osoby takie będą zwolnione ze składek przez okres pierwszych 52 tygodni.
Obecnie uzyskanie zaświadczenia A1 dla pracownika delegowanego do wykonywania pracy w Wielkiej Brytanii wymaga spełnienia następujących warunków:
- zatrudniający musi prowadzić działalność w państwie wysyłającym, której znaczna część jest inna niż związana z samym zarządzaniem wewnętrznym;
- pracownik przed okresem delegowania podlegał systemowi zabezpieczenia społecznego państwa wysyłającego;
- zostaje zachowany związek z pracodawcą w okresie delegowania (pracę uważa się za wykonywaną na rzecz pracodawcy państwa wysyłającego, jeżeli jest ona świadczona dla tego pracodawcy oraz wciąż istnieje bezpośredni związek między pracownikiem a pracodawcą, który go delegował);
- okres delegowania nie przekracza 24 miesięcy;
- pracownik nie został wysłany w celu zastąpienia innej osoby delegowanej.
Rozliczenia podatkowe po brexicie
Wykonywanie pracy na terenie Wielkiej Brytanii po opuszczeniu przez nią Unii Europejskiej wiąże się z kolejną ważną kwestią, jaką jest dokonywanie rozliczeń podatkowych. Znaczna część pracowników utraciła wskutek brexitu możliwości korzystania z ulg podatkowych. Jest to szczególnie widoczne w zakresie braku możliwości odliczenia od podstawy opodatkowania i podatku składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne zapłaconych zgodnie z brytyjskimi regulacjami. Niezależnie od tego podatnicy muszą zapłacić podatek od dochodów osiągniętych w Wielkiej Brytanii według polskiej skali podatkowej – tj. przy zastosowaniu stawki 17 lub 32% podatku. Brexit spowodował zatem większe obciążenie podatkowe polskich pracowników pracujących w UK.
Obecnie Wielka Brytania jest traktowana pod względem podatkowym jako kraj trzeci, tak jak inne państwa świata spoza Unii Europejskiej. W praktyce oznacza to konieczność stosowania ustaw podatkowych, które regulują relacje z krajem nieunijnym, w szczególności umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z 20 lipca 2006 roku (konwencję między Rzecząpospolitą Polską a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od zysków majątkowych).
Pamiętajmy, że dochody podatnika, który wykonuje pracę w Wielkiej Brytanii, mogą podlegać opodatkowaniu wyłącznie w Polsce, jeżeli:
- przebywa w Wielkiej Brytanii przez okres lub okresy nieprzekraczające łącznie 183 dni w okresie 12 miesięcy rozpoczynającym się lub kończącym w danym roku podatkowym
- wynagrodzenie pracownicze jest wypłacane przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy, który nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w Wielkiej Brytanii;
- wynagrodzenie nie jest ponoszone przez zakład, który pracodawca posiada w Wielkiej Brytanii.
Odliczeniu od podstawy opodatkowania i od podatku nie będą podlegać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne zapłacone w Wielkiej Brytanii i na zasadach tam obowiązujących. Osoby fizyczne, które nie mają miejsca zamieszkania na terytorium Polski, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Polski. Innymi słowy, jeśli pracownik z Polski na stałe mieszka w Wielkiej Brytanii i tam też pracuje, zobowiązany jest do dokonywania rozliczeń podatkowych wyłącznie na zasadach brytyjskich wobec tamtejszego organu podatkowego.
Warto podkreślić, że obecnie nie zmieniły się zasady rozliczania podatku PIT i korzystania z możliwości uniknięcia tzw. podwójnego opodatkowania. Ta kwestia jest regulowana na dotychczasowych zasadach. Polska i Wielka Brytania pracują nad podpisaniem porozumienia utrzymującego dotychczasowy stan w tej materii.
Podsumowanie
Wyjście Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej nie spowodowało większych zmian, jeśli chodzi ubezpieczenia społeczne po brexicie Polaków pracujących na Wyspach. Co prawda aktualny stan w zakresie uzyskiwania zaświadczenia A1 jest niestabilny, jednak aktualnie pracownicy delegowani do wykonywania swoich obowiązków w UK w dalszym ciągu mogą korzystać z polskich ubezpieczeń społecznych. W przypadku rozliczeń podatkowych sprawa wygląda nieco inaczej – od 2021 roku Wielka Brytania jest bowiem traktowana jako państwo trzecie, do którego znajduje zastosowanie ustawa o unikaniu podwójnego opodatkowania. Obecnie sposób rozliczania podatku dochodowego nie uległ poważniejszym modyfikacjom.
