Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów stoi na straży przestrzegania zasad uczciwej konkurencji nie tylko w stosunku do kupujących, ale także w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami. Jednym z zadań UOKiK jest rozpatrywanie skarg na nieuczciwe praktyki rynkowe. Czy skarga do UOKiK może zostać złożona przez przedsiębiorcę?
Czyny nieuczciwej konkurencji
Prowadzenie działalności gospodarczej powinno odbywać się z poszanowaniem wszystkich stron gospodarczych, zarówno jeśli chodzi o konsumentów, jak i partnerów handlowych. Przedsiębiorcy zobowiązani są nie tylko do poszanowania aktualnie obowiązujących przepisów prawnych, ale także powszechnie przyjętych reguł uczciwej konkurencji. Sama konkurencja nie jest w Polsce zakazana, jednak współzawodnictwo na rynku pomiędzy podobnymi podmiotami gospodarczymi musi odbywać się według zasad uczciwej rywalizacji.
Zgodnie z treścią art. 3 Ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej, prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym oraz nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi.
„Uznanie konkretnego czynu za czyn nieuczciwej konkurencji wymaga ustalenia, na czym określone działanie polegało oraz zakwalifikowania go jako konkretnego deliktu ujętego w rozdziale 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji albo deliktu nieujętego w tym rozdziale, lecz odpowiadającego hipotezie art. 3 ust. 1 tejże ustawy”.
Skarga do UOKiK
Jeśli ktokolwiek ma podejrzenia, że dany przedsiębiorca dopuścił się czynu nieuczciwej konkurencji, może zgłosić to do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Takie prawo przysługuje każdemu, również podmiotom gospodarczym bez względu na wielkość i rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej.
Naruszenie prawa konkurencji może nastąpić na 4 sposoby:
- poprzez anonimowy sygnał wysłany za pomocą formularza UOKiK dostępnego pod adresem https://uokik.whiblo.pl/ (zgłoszenie nie wymaga podania danych osobowych ani nie jest obarczone żadną opłatą skarbową);
- poprzez wysłanie wiadomości e-mail z opisem sytuacji na adres sygnalista@uokik.gov.pl;
- telefonicznie dzwoniąc pod numer 22 55 60 560;
- poprzez wysłanie pisemnego zawiadomienia na adres – Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Departament Ochrony Konkurencji, plac Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa. Ta forma nie wymaga podawania danych nadawcy, aczkolwiek jest to dopuszczalne.
Jak wynika z powyższego, zgłoszenie skargi do UOKiK może nastąpić anonimowo. Dotyczy to również przedsiębiorców zainteresowanych zgłoszeniem nieprawidłowości dotyczących zachowania zasad uczciwej konkurencji na rynku. Jeśli przedsiębiorca chce jednak podać swoje dane, musi pamiętać o tym, że skarga powinna być podpisana przez uprawnione do tego osoby. W przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych skarżącym będzie oczywiście sam przedsiębiorca. W przypadku osób prawnych będą to odpowiednio umocowane organy, np. w przypadku spółki z o.o. zarząd lub ustanowiony pełnomocnik.
UOKiK ma obowiązek przeanalizować każdą złożoną skargę, nawet jeśli jest ona anonimowa. W takim przypadku nadawca nie otrzyma oczywiście żadnej oficjalnej odpowiedzi, ponieważ urząd nie będzie wiedział, do kogo ma ją wysłać. Jeśli jednak skarżący poda swoje dane, musi otrzymać odpowiedź w ciągu 30 dni. UOKiK informuje wówczas, w jaki sposób zamierza rozwiązać daną sprawę i czy w ogóle się nią zajmie. Nie każda skarga zasługuje na uwzględnienie, stąd też tylko część z nich zainicjuje postępowanie kontrolne względem określonego przedsiębiorcy. Jeśli skarżący pomyli się i nie doszło do naruszenia zasad uczciwej konkurencji, UOKiK nie nałoży na niego żadnej kary. Skarżący przedsiębiorca nie musi obawiać się z tego powodu żadnej dodatkowej kontroli.
Postępowanie wyjaśniające i antymonopolowe
Jeśli UOKiK uzna, że skarga jest uzasadniona, przeprowadzi wstępne postępowanie wyjaśniające wobec oskarżanego podmiotu. Na tym etapie nie są jednak formułowane żadne zarzuty ani przeciwko samemu przedsiębiorstwu, ani też względem osób zarządzających firmą. Przedsiębiorcy nie mają prawa do wglądu w akta sprawy – dotyczy to zarówno zgłaszającego, jak i tego, przeciwko któremu skarga została wystosowana. Prowadząc postępowanie wyjaśniające, UOKiK może wezwać danego przedsiębiorcę do okazania dokumentacji firmowej czy też złożenia wyjaśnień. Dopuszczalne jest także przeszukanie pomieszczeń przedsiębiorstwa, wliczając w to rzeczy samego przedsiębiorcy.
Jeśli postępowanie wyjaśniające okaże się zasadne, tj. gdy UOKiK będzie miał większe podejrzenia co do możliwości naruszenia zasad uczciwej konkurencji, wszczęte zostanie postępowanie antymonopolowe. W przypadku gdy zebrane dowody nie dają przypuszczenia, że doszło do jakiegokolwiek naruszenia, postępowanie ulega zakończeniu. Jeśli skarżący podał swoje dane, otrzyma w takiej sytuacji informację o zakończeniu całej sprawy.
W prowadzonym postępowaniu antymonopolowym przedsiębiorca, któremu stawiane są zarzuty, ma prawo wglądu do akt sprawy i zajmowania oficjalnego stanowiska. Przysługuje mu także prawo do przedstawiania dowodów, które będą działać na jego korzyść. Postępowanie antymonopolowe może zakończyć się w praktyce na 2 sposoby:
- umożliwienie przedsiębiorcy dobrowolnego poddania się karze;
- wydanie przez Prezesa UOKiK decyzji administracyjnej, która wyznacza przedsiębiorcy konieczność podjęcia oznaczonych działań w zakreślonym terminie.
Przedsiębiorca, który ma zostać ukarany za naruszenie zasad uczciwej konkurencji, może oczywiście odwołać się od wydanej decyzji przez Prezesa UOKiK, o czym należy go wyraźnie pouczyć.
Wniosek leniency w postępowaniu przed UOKiK
Czasami zdarza się, że przedsiębiorca uczestniczący w zmowie rynkowej nie chce dłużej naruszać obowiązujących zasad uczciwej konkurencji. Aby złagodzić swoją karę, może on złożyć zawiadomienie do UOKiK w ramach specjalnego trybu, który opiera się o tzw. wniosek leniency. Instytucję tę można porównać do udziału świadka koronnego w postępowaniu karnym. Uczestnik zmowy należący do przedsiębiorców lub osób zarządzających przedsiębiorstwem może złożyć skargę na wszystkie podmioty biorące udział w niedozwolonej zmowie cenowej, w której sam zresztą uczestniczył. W ten sposób zyskuje szansę zmniejszenia kary za naruszenie, a niekiedy nawet jej całkowitego uniknięcia. Abolicja może być tutaj zastosowana zarówno względem całego przedsiębiorstwa, jak i osób wchodzących w skład kadry zarządzającej.
Wniosek leniency nie może być zgłoszony anonimowo, przedsiębiorca uczestniczący w zmowie musi podać wszystkie swoje dane oraz przyznać się, że dopuścił się nieuczciwych praktyk rynkowych. Zgłoszenie można przesłać pisemnie na adres UOKiK, a także mailowo na adres leniency@uokik.gov.pl Tego rodzaju skarga również jest wolna od jakichkolwiek opłat skarbowych, a UOKiK musi udzielić odpowiedzi w ciągu 30 dni.
Co ciekawe, wniosek leniency może być złożony przez osobę zarządzającą przedsiębiorstwem niezależnie od samego przedsiębiorcy. Dotyczy to sytuacji, w której duża firma jest zarządzana przez osoby niebędące jej właścicielami. Taka skarga może zostać złożona, nawet gdy osoba zarządzająca nie pełni już swoich funkcji i została zwolniona z pracy.
Procedura rozpatrzenia wniosku leniency jest podobna jak w przypadku standardowej skargi do UOKiK. Urząd przeprowadza postępowanie wyjaśniające i jeśli uzna, że doszło do powstania zmowy cenowej, wszczęte zostanie postępowanie antymonopolowe.
Podsumowując, przedsiębiorcy mają prawo do składania skarg do UOKiK w zakresie podejrzenia naruszenia zasad uczciwej konkurencji przez inne podmioty. Skargi mogą być wnoszone anonimowo i nie podlegają żadnym opłatom skarbowym. Przedsiębiorcy, którzy uczestniczyli w zmowie cenowej z innymi firmami, mogą złożyć do UOKiK specjalny rodzaj skargi określanej mianem wniosku leniency. Pozwala on zmniejszyć odpowiedzialność zgłaszającego, a niekiedy nawet uniknąć jej w całym zakresie.
