Na gruncie podatku VAT otrzymanie zaliczki czy też przedpłaty generuje obowiązek podatkowy w zakresie otrzymanej kwoty. Mogą jednak pojawić się sytuacje, w których ma miejsce przedpłata na poczet nieskonkretyzowanego świadczenia, co jest na gruncie podatku VAT zdarzeniem neutralnym podatkowo. Szczegóły w tym zakresie prezentujemy w poniższym artykule.
Przedpłata a obowiązek w podatku VAT
Stosownie do treści art. 19a ust. 8 ustawy o VAT, jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, wkład budowlany lub mieszkaniowy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty.
W ustawie VAT nie odnajdziemy definicji zaliczki czy też przedpłaty, dlatego też konieczne jest sięgnięcie do znaczenia językowego.
Zaliczka to część należności wpłacana lub wypłacana z góry. Zatem zaliczkę wpłaca się na poczet przyszłej dostawy towarów lub przyszłego wykonania usługi przed faktyczną dostawą lub faktycznym wykonaniem usługi.
Natomiast przez przedpłatę należy rozumieć określoną sumę pieniędzy stanowiącą część ceny towaru lub usługi wpłacaną z góry w celu uzyskania gwarancji zakupu lub wykonania usługi w określonym terminie. Stosownie do powyższego zaliczka i przedpłata jako zapłata na poczet przyszłej należności musi być powiązana z konkretną transakcją.
W wyroku z 21 lutego 2006 roku w sprawie C-419/02 TSUE wskazał, że w stosunku do przedpłaty na przyszłe dostawy towarów obowiązek podatkowy w podatku VAT powstaje tylko, jeśli w momencie dokonania tej przedpłaty wszelkie okoliczności mające znaczenie dla przyszłej dostawy są znane, a towary zostały szczegółowo określone.
Przedpłata na poczet nieskonkretyzowanego świadczenia na gruncie VAT
W świetle powyższego, aby uznać wpłacaną kwotę za zaliczkę/przedpłatę na poczet przyszłych dostaw towarów lub świadczenia usług, istotne jest, aby przyszłe świadczenie było jasno określone w sposób umożliwiający jego identyfikację, a strony świadczenia w momencie wpłaty zaliczki/przedpłaty nie miały woli dokonywania jego zmian w przyszłości.
Jak wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z 20 maja 2022 roku (nr 0113-KDIPT1-3.4012.133.2022.1.ALN), aby przedpłatę na poczet przyszłych należności uznać za okoliczność generującą obowiązek podatkowy na mocy art. 19a ust. 8 ustawy VAT, muszą zostać spełnione następujące przesłanki:
- zapłata musi zostać dokonana na poczet konkretnej transakcji, tj. przyszłe świadczenie powinno być określone co do rodzaju w sposób jednoznaczny (określone powinny być cechy identyfikujące rodzaj towaru bądź usługi);
- konkretyzacja przyszłego świadczenia powinna być wystarczająco dokładna dla określenia zasad opodatkowania świadczenia, tj. w szczególności należy móc określić miejsce świadczenia i stawkę opodatkowania;
- w momencie wpłaty zaliczki strony nie mają intencji zmiany świadczenia w przyszłości.
Natomiast w sytuacji, gdy w momencie otrzymania środków pieniężnych nie będą one związane z żadną konkretną dostawą towarów czy usługą i w dacie otrzymania środków pieniężnych nie będzie znany ani rodzaj, ani ich ilość, to takie środki nie będą stanowić przedpłaty, zaliczki, zadatku czy raty i nie będą rodziły powstania obowiązku podatkowego, o którym mowa w art. 19a ust. 8 ustawy.
Także sądy administracyjne prezentują stanowisko zgodne z powyższym. Tytułem przykładu możemy wskazać na treść wyroku NSA z 5 marca 2015 roku (I FSK 231/14).
W uzasadnieniu wyroku NSA wskazał, że obowiązek podatkowy na podstawie art. 19a ust. 8 ustawy VAT powstaje jedynie wówczas, gdy zapłata dokonana przed wykonaniem dostawy lub świadczeniem usług następuje w sytuacji, gdy wszelkie okoliczności mające znaczenie dla zaistnienia zdarzenia podatkowego, tzn. przyszłej dostawy lub świadczenia usług, są jednoznacznie i niezmiennie określone pod względem podmiotowym i przedmiotowym, a nie ma jedynie charakteru zabezpieczającego wykonanie nie do końca jeszcze sprecyzowanej czynności opodatkowanej.
Podatkowe rozliczenie płatności otrzymanej na poczet nieskonkretyzowanego świadczenia
Jak już ustaliliśmy, w przypadku przedpłaty na poczet przyszłej, aczkolwiek nieskonkretyzowanej dostawy lub usługi, mamy do czynienia ze zdarzeniem neutralnym podatkowo.
Otrzymanie takiej kwoty nie generuje obowiązku podatkowego, co z kolei oznacza, że obowiązek taki powstaje na zasadach ogólnych zgodnie z art. 19a ust. 1 ustawy VAT, tj. w dacie dokonania dostawy towarów lub w dacie wykonania usługi.
Przykład 1.
Czy od otrzymanej przedpłaty na poczet przyszłej konkretnej dostawy należy opłacić podatek VAT?
Przedsiębiorca prowadzący sklep ogrodniczy otrzymał przedpłatę w kwocie 5000 zł na poczet przyszłej dostawy 2000 sadzonek truskawek. W takim wypadku mamy do czynienia z przedpłatą powiązaną z konkretną dostawą określoną co do ilości i rodzaju. W konsekwencji otrzymana przedpłata rodzi konieczność odprowadzenia podatku VAT i wystawienia faktury zaliczkowej.
Przykład 2.
Czy od otrzymanej przedpłaty na poczet przyszłej nieskonkretyzowanej dostawy należy opłacić podatek VAT?
Przedsiębiorca prowadzący sklep ogrodniczy otrzymał przedpłatę w kwocie 5000 zł na poczet przyszłej dostawy roślin. Nie zdecydował, jakie konkretnie i ile roślin chce zakupić. Otrzymanie takiej płatności nie rodzi obowiązku podatkowego. Konieczność zapłaty podatku wobec całej otrzymanej kwoty powstanie w dacie dokonania dostawy towarów.
W drugim przypadku podatnik nie ma obowiązku wystawienia faktury dokumentującej otrzymanie takiej przedpłaty.
W myśl art. 106b ust. 1 pkt 4 ustawy VAT podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem dostawy lub wykonaniem usługi.
Ponadto w myśl art. 106i ust. 2 ustawy, jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, o której mowa w art. 106b ust. 1 pkt 4, fakturę wystawia się nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymano całość lub część zapłaty od nabywcy.
Jeżeli jednak otrzymanie przedpłaty nie generuje obowiązku podatkowego, to podatnik nie jest zobligowany do wystawienia faktury zaliczkowej. Otrzymanie przedpłaty na poczet przyszłego nieskonkretyzowanego świadczenia może być ewentualnie udokumentowane dowodem wewnętrznym.
Jak wskazaliśmy na wstępie, przedpłata na poczet przyszłego i jednocześnie nieokreślonego co do rodzaju i ilości świadczenia jest neutralna podatkowo na gruncie podatku VAT. W takich okolicznościach obowiązek podatkowy w VAT powstaje w dacie wykonania dostawy lub usługi.
