Prawidłowe ustalenie wartości początkowej jest kluczowe, gdy w firmie pojawia się ujemna wartość firmy. Stanowi to istotny aspekt rozliczenia nabycia lub przejęcia innej jednostki bądź jej zorganizowanej części, jak również procesu połączenia spółek metodą nabycia. Kluczową rolę w tym zakresie odgrywają precyzyjne regulacje zawarte w ustawie o rachunkowości, które wskazują zasady postępowania przy rozliczaniu tego typu transakcji.
Kiedy mamy do czynienia z ujemną wartością firmy?
Ujemna wartość firmy jest pojęciem, które wymaga szczególnej uwagi ze względu na konieczność spełnienia określonych warunków wynikających wprost z art. 33 ust. 4, art. 44d oraz art. 44b ust. 6 ustawy o rachunkowości. Każdorazowo przy nabyciu/przejęciu innej jednostki (albo jej zorganizowanej części), a także w procesie połączenia spółek metodą nabycia, konieczne jest ustalenie dwóch zasadniczych czynników:
- ceny nabycia/przejęcia oraz
- Sumy wartości nabytych/przejętych aktywów i zobowiązań – najczęściej określanej jako wartość godziwa aktywów netto nabywanej/przejmowanej jednostki.
Różnica pomiędzy powyższymi wartościami, a więc ceną nabycia/przejęcia oraz wartością godziwą aktywów netto, jest punktem wyjścia do dalszej analizy. W przypadku nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części zastosowanie ma art. 33 ustawy o rachunkowości, zgodnie z którym wartość firmy stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto. Jeżeli cena nabycia jednostki lub zorganizowanej jej części jest niższa od wartości godziwej przejętych aktywów netto, to różnica stanowi ujemną wartość firmy. Zasady rozliczania i odpisywania wartości firmy lub ujemnej wartości firmy określa art. 44b ust. 10–12. Przy czym użyte tutaj określenie „aktywa netto” oznacza różnicę pomiędzy wartością aktywów ogółem a wartością zobowiązań i rezerw na zobowiązania. Należy zwrócić również uwagę, że przejęte składniki aktywów wycenia się według wartości godziwej, czyli w cenie, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.
Zatem nabyta wartość firmy stanowi różnicę pomiędzy ceną nabycia innej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto. Jeżeli natomiast cena nabycia jednostki lub zorganizowanej jej części jest niższa od wartości godziwej przejętych aktywów netto, to różnica stanowi ujemną wartość firmy.
Weryfikacja ujemnej różnicy zgodnie z ustawą o rachunkowości
W sytuacji, gdy cena nabycia/przejęcia jest wyższa od sumy wartości nabytych/przejętych aktywów i zobowiązań, powstanie różnica dodatnia, która jest uznawana za wartość firmy. Jeżeli natomiast mamy do czynienia z odwrotną sytuacją, czyli cena nabycia jednostki lub zorganizowanej jej części jest niższa od sumy wartości nabytych/przejętych aktywów i zobowiązań, to może powstać ujemna wartość firmy, jednak trzeba pamiętać, że różnica ta nie jest jeszcze automatycznie uznawana za ujemną wartość firmy i nie może być bezpośrednio ujmowana w księgach rachunkowych.
W przypadku wystąpienia różnicy ujemnej przepisy ustawy o rachunkowości nakazują przeprowadzenie weryfikacji kwoty ustalonej różnicy w drodze przede wszystkim skorygowania wyceny wartości niematerialnych i prawnych. Jeżeli wartość godziwa tych składników została ustalona przy wykorzystaniu technik eksperckich, a nie na podstawie cen rynkowych, to należy wówczas obligatoryjnie skorygować ich wartość do poziomu niwelującego ustalenie ujemnej różnicy. Zgodnie bowiem z art. 44b ust. 4 pkt 8 ustawy o rachunkowości za wartość godziwą określonych aktywów lub zobowiązań przyjmuje się w szczególności w przypadku wartości niematerialnych i prawnych wartość oszacowaną, wyznaczoną na podstawie cen rynkowych takich samych lub podobnych wartości niematerialnych i prawnych, a w odniesieniu do wartości firmy lub ujemnej wartości firmy zawartej w bilansie spółki przejętej – wartość zerową. W przypadku, gdy wartość oszacowana nie może zostać wyznaczona na podstawie cen rynkowych, to przyjmuje się taką wartość, która nie spowoduje powstania lub zwiększenia ujemnej wartości firmy w wyniku połączenia.
Ujemna wartość firmy a rozliczenie
Ujemna wartość firmy nie jest składnikiem wartości niematerialnych i prawnych, lecz jest rozliczana w szczególny sposób, a mianowicie jako przychody rozliczane w czasie i pozostałe przychody operacyjne.
Do długotrwałych, stopniowo realizowanych przychodów zalicza się więc w szczególności ujemną wartość firmy. Do rozliczeń międzyokresowych przychodów jednostka zalicza ją do wysokości nieprzekraczającej wartości godziwej nabytych aktywów trwałych (z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach) i rozlicza przez okres będący średnią ważoną okresu ekonomicznej użyteczności nabytych i podlegających amortyzacji aktywów. Ujemna wartość firmy w części przekraczającej tak ustaloną wartość godziwą aktywów trwałych zaliczana jest do pozostałych przychodów operacyjnych. Wynika z tego, że ujemną wartość firmy traktuje się i rozlicza jako swoistego rodzaju darowiznę.
Podsumowując, proces ustalania wartości początkowej ujemnej wartości firmy wymaga starannego przestrzegania zasad określonych ustawą o rachunkowości, zwłaszcza w kontekście wyceny wartości niematerialnych i prawnych oraz konieczności stosowania korekt mających na celu prawidłowe rozpoznanie tej wartości. Precyzyjna identyfikacja oraz wycena składników majątkowych jest kluczowa dla prawidłowego określenia zarówno ujemnej, jak i dodatniej wartości firmy. Wpływa na dalsze rozliczenia księgowe jednostki.
Polecamy:
