Dłużnicy niewypłacalni lub tacy, którym grozi niewypłacalność, mogą zawierać układ z wierzycielami. Restrukturyzacja może być prowadzona w kilku postępowaniach restrukturyzacyjnych. W każdym z nich dłużnicy potrzebują jednak nadzorcy lub zarządcy, który pomoże im przeprowadzić ten proces. W artykule zostanie wskazane, jakie są cele postępowania restrukturyzacyjnego, a także co jest niezbędne, by je wszcząć. Zostaną także przedstawione elementy, które powinny znaleźć się w umowie z nadzorcą układu. Sprawdźmy zatem na czym polega układ w upadłości.
W jakiej sytuacji można wszcząć postępowanie układowe?
W przypadku zawierania układów przez dłużników niewypłacalnych oraz takich, którym grozi niewypłacalność, stosuje się do nich ustawę Prawo restrukturyzacyjne. Restrukturyzacja może być prowadzona w następujących postępowaniach:
-
o zatwierdzenie układu;
-
przyspieszonym postępowaniu układowym;
-
układowym;
-
sanacyjnym.
Celem jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika za sprawą umożliwienia mu restrukturyzacji, czyli poprawy sytuacji majątkowej i finansowej, poprzez zawieranie układu z wierzycielami.
Dłużnik niewypłacalny to taki, który utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.
Dłużnik zagrożony niewypłacalnością to taki, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny.
Postępowanie restrukturyzacyjne jest prowadzone z udziałem nadzorcy, którym jest nadzorca układu, nadzorca sądowy albo zarządca. Jest to przepis obligatoryjny, zatem z instytucją nadzorcy będziemy mieć do czynienia w każdym postępowaniu układowym.
Układ w upadłości - kto może być nadzorcą?
Nadzorca układu jest wybierany przez dłużnika. Nie oznacza to jednak, że ma on w tym wyborze zupełną dowolność. Ustawa Prawo przedsiębiorców zawiera w tym zakresie specjalne uregulowanie.
-
osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych i licencję doradcy restrukturyzacyjnego wydawaną na zasadach i w trybie określonych w Ustawie o licencji doradcy restrukturyzacyjnego
albo
-
spółka handlowa, której wspólnicy ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem, albo członkowie zarządu reprezentujący spółkę posiadający licencję doradcy restrukturyzacyjnego.
Jedynie doradca restrukturyzacyjny – jako profesjonalista – będzie mógł skutecznie wspomagać restrukturyzację przedsiębiorstwa, przede wszystkim poprzez przygotowanie planu restrukturyzacyjnego. Wybór takiej osoby, cieszącej się zaufaniem uczestników procesu naprawczego w przedsiębiorstwie – zatem tak dłużnika, jak i wierzycieli – pozwoli niewypłacalnemu lub zagrożonemu niewypłacalnością uwiarygodnić propozycje układowe i przekonać wierzycieli o realności wykonania układu.
Prócz obligatoryjnych wymogów, które powinien spełnić nadzorca układu, są też wskazane przesłanki negatywne – sytuacje, kiedy posiadający pełną zdolność do czynności prawnych licencjonowany doradca restrukturyzacyjny nie może być nadzorcą.
Nadzorcą nie może być osoba fizyczna albo spółka handlowa, która jest:
-
wierzycielem lub dłużnikiem dłużnika;
-
małżonkiem, wstępnym, zstępnym, jednym z rodzeństwa, powinowatym dłużnika lub jego wierzyciela w tej samej linii czy stopniu – przeszkoda trwa także mimo ustania małżeństwa;
-
osobą pozostającą z dłużnikiem w stosunku przysposobienia lub małżonkiem tej osoby albo osobą pozostającą z dłużnikiem w faktycznym związku, prowadzącą z nim wspólnie gospodarstwo domowe – przeszkoda trwa także mimo ustania przysposobienia;
-
osobą, która była zatrudniona przez dłużnika na podstawie stosunku pracy albo wykonywała pracę lub świadczyła usługi na rzecz dłużnika na podstawie innego stosunku prawnego, z wyjątkiem wykonywania na rzecz dłużnika czynności doradztwa restrukturyzacyjnego, o których mowa w ustawie o licencji doradcy restrukturyzacyjnego;
-
osobą, która była członkiem organu, prokurentem lub pełnomocnikiem dłużnika albo jest lub w okresie dwóch lat przed dniem złożenia wniosku restrukturyzacyjnego była wspólnikiem albo akcjonariuszem dłużnika posiadającym udziały albo akcje w wysokości wyższej niż 5% kapitału zakładowego dłużnika lub wierzyciela;
-
lub była spółką powiązaną z dłużnikiem lub jest lub była członkiem organu, prokurentem lub pełnomocnikiem takiej spółki albo jest lub w okresie dwóch lat przed dniem złożenia wniosku restrukturyzacyjnego była wspólnikiem albo akcjonariuszem posiadającym udziały albo akcje w wysokości wyższej niż 5% kapitału zakładowego spółki powiązanej z dłużnikiem.
Nadzorcą nie może też być osoba, która była już nadzorcą tego samego dłużnika w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Jeden doradca restrukturyzacyjny może wziąć udział w postępowaniu dotyczącym konkretnego dłużnika tylko raz, w następnym procesie musi wybrać innego specjalistę.
Stąd też, aby układ mógł dojść do skutku, niezbędny jest nadzorca, który jest bezstronnym fachowcem. W interesie dłużnika będzie zatem zawarcie umowy z wiarygodnym dla wierzycieli podmiotem – osobą fizyczną lub spółką handlową. Tylko zachowanie obiektywizmu pozwoli na skuteczne działanie nadzorcy, to jest na zawarcie i wykonanie układu.
Elementy umowy z nadzorcą układu
Dłużnik musi zawrzeć umowę z nadzorcą sądowym w celu zawarcia układu z wierzycielami. W świetle Kodeksu cywilnego w Polsce obowiązuje zasada swobody umów, co oznacza, że strony mają dowolność co do uregulowania jej treści, byleby nie była sprzeczna z przepisami prawa, zasadami współżycia społecznego i właściwości (naturze) stosunku prawnego. Należy jednak mieć na uwadze, że funkcja nadzorcy układu musi być pełniona niezależnie i samodzielnie.
Umowa z nadzorcą układu ma charakter umowy zlecenia – jest bowiem umową starannego działania, a nie rezultatu: nie można zagwarantować, że układ zostanie zaakceptowany przez wierzycieli, są to kwestie niezależne od nadzorcy i dłużnika. Z istoty tego stosunku prawnego wynika, że nie jest możliwe wyznaczenie kilku nadzorców układu oraz że nadzorca może wykonywać umowę za pośrednictwem osób trzecich.
Do elementów umowy należy określenie:
-
stron umowy – dokładne wskazanie dłużnika, imię, nazwisko, adres, PESEL, NIP, KRS oraz nadzorcy układu – imię, nazwisko, adres, numer licencji;
-
przedmiotu umowy – do których należeć będzie przygotowanie propozycji układowych, przeprowadzenie samodzielnego zbierania głosów oraz występowania w postępowaniu o zatwierdzenie układu, wykonywanie uprawnień nadzorcy sądowego na etapie uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu oraz sprawowanie funkcji nadzorcy wykonania układu na etapie wykonania układu;
-
obowiązków nadzorcy układu, przede wszystkim: kontrolowania czynności dłużnika dotyczących jego majątku i przedsiębiorstwa, sporządzenia planu restrukturyzacyjnego, przygotowania propozycji układowych, sporządzania spisu wierzytelności, w tym tych spornych, współpracy z dłużnikiem w zakresie sprawnego, zgodnego z prawem zbierania głosów, przy zachowaniu praw wierzycieli, a także złożenie wszechstronnego sprawozdania o możliwości wykonania układu, obowiązku posiadania aktualnego ubezpieczenia OC;
-
obowiązków dłużnika w zakresie zapłaty wynagrodzenia nadzorcy układu, udzielania mu pełnych i zgodnych z prawdą informacji w celu wykorzystania ich w postępowaniu restrukturyzacyjnym, udostępniania dokumentów dotyczących majątku i zobowiązań, terminu i sposobu udzielania informacji i udostępniania oraz udostępniania dokumentów;
-
okresu pełnienia funkcji przez nadzorcę, przy czym możliwe jest określenie jedynie czasu rozpoczęcia wykonywania umowy, tj. zazwyczaj od momentu zawarcia umowy; przed jej zawarciem nadzorca nie może pełnić żadnych czynności „na zewnątrz”, może co najwyżej wykonywać czynności przygotowawcze – analizę dokumentów, przygotowywać plan restrukturyzacyjny;
-
wynagrodzenia nadzorcy układu, które powinno obejmować pełnienie funkcji na etapie przedsądowym – w czasie samodzielnego zbierania głosów, sądowym oraz wykonywania układu, chyba że w treści umowy wskazano, że nie będzie pełnił funkcji nadzorcy wykonania układu.
W kwestii wynagrodzenia wskazać należy, że strony mają swobodę w jego określeniu. Mogą to być wyższe sumy niż te, które wynikają z przepisów ustawy Prawo restrukturyzacyjne. Dodatkowo strony mogą się umówić na to, że nadzorcy zostanie przyznana premia za sukces. Wówczas w umowie wskazać należy, co będzie przez to rozumiane. Może to być bowiem przyjęcie układu, zatwierdzenie układu, uprawomocnienie się układu lub wykonanie układu. Każdy z tych etapów może być także sukcesem, za który przysługiwać będzie osobne wynagrodzenie dla nadzorcy.
Wygaśnięcie umowy nastąpi w przypadku, gdy nadzorca układu nie będzie mógł już sprawować tej funkcji wskutek albo utraty uprawnień, albo zaistnienia negatywnych przesłanek do bycia nadzorcą układu. Przyczyną jest też brak ubezpieczenia OC, który zapewnia mu bezpieczeństwo procesu restrukturyzacyjnego.
Bez nadzorcy układu niemożliwe jest przeprowadzenie postępowania, dlatego też dłużnik musi niezwłocznie zawrzeć nową umowę z osobą, która spełnia wymogi.
