Powstanie niewypłacalności firmy rodzi po stronie przedsiębiorcy obowiązek przeprowadzenia postępowania restrukturyzacyjnego lub ogłoszenia upadłości i likwidacji przedsiębiorstwa. Upadłość jest instytucją posuniętą dalej niż restrukturyzacja. Nie ma ona na celu uzdrowienia sytuacji firmy, a spieniężenie majątku przedsiębiorcy i zaspokojenie wierzycieli. Czasami jednak już po ogłoszeniu upadłości okazuje się, że firma nie jest w aż tak złej kondycji i z punktu widzenia zaspokojenia wierzycieli korzystniejszym rozwiązaniem może okazać się układ w upadłości, niż likwidacja masy upadłości. Takie rozwiązanie jest o tyle korzystne, że przedsiębiorca nie traci swojego biznesu, a wierzyciele otrzymują możliwość całościowej spłaty ich należności w ciągu kilku najbliższych lat.
Czym jest układ w upadłości?
Układ w upadłości jest instytucją działającą wewnątrz procedury upadłościowej. Nie ma konieczności umorzenia postępowania upadłościowego i rozpoczynania procesu układowego. W sytuacji, gdy dłużnik uzna, że sytuacja finansowa jego przedsiębiorstwa uległa poprawie, wystarczy, że złoży wniosek zawierający propozycje układowe. Może on zostać złożony również przez wierzyciela lub syndyka. Co istotne, pismo to może zawierać wniosek o częściowe lub całkowite wstrzymanie likwidacji masy upadłościowej do czasu zatwierdzenia układu.
Układ w upadłości - kto może złożyć wniosek?
Oprócz zgłoszenia układu w upadłości możliwe jest również umorzenie postępowania upadłościowego i następcze złożenie wniosku restrukturyzacyjnego.
Układ w upadłości – propozycje układowe
Wniosek o zawarcie układu powinien zawierać propozycje układowe kierowane wobec wierzycieli. Przepis art. 156 Prawa restrukturyzacyjnego wśród najistotniejszych propozycji wymienia:
- odroczenie terminu wykonania;
- rozłożenie spłaty na raty;
- zmniejszenie wysokości wierzytelności;
- konwersję wierzytelności na udziały lub akcje w spółce;
- zmianę, zamianę lub uchylenie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność.
Propozycje układowe mogą wskazywać jeden lub więcej sposobów restrukturyzacji zobowiązań dłużnika. Należy jednak pamiętać, że wyżej wskazany przepis stanowi katalog otwarty, a co za tym idzie, nic nie stoi na przeszkodzie, aby upadły sformułował inne wnioski układowe.
Jednocześnie trzeba pamiętać, że propozycje sformułowane na etapie wniosku układowego nie są ostateczne. Zarówno dłużnik, wierzyciele, jak i syndyk masy upadłości może w trakcie postępowania je skorygować lub zaproponować inne. Co więcej, ustawodawca postanowił, że wnioski składane przez strony postępowania nie wiążą sędziego-komisarza prowadzącego postępowanie.
Nawet już po przyjęciu układu jego postanowienia mogą zostać zmienione. Jeśli sytuacja finansowa przedsiębiorcy ulegnie zmianie (polepszy się lub pogorszy), każda ze stron może wystąpić to, by układ w upadłości został zmieniony. Sąd może go również uchylić wtedy, gdy dłużnik unika wykonywania postanowień układu i staje się oczywistym, że układ ten nie zostanie wykonany.
Głosowanie nad układem
Ustawa w art. 266c przewiduje dwa tryby głosowania – fakultatywny i obligatoryjny. Fakultatywny, tj. zależny od decyzji sędziego-komisarza, ma miejsce wtedy, gdy wniosek układowy popierają wierzyciele dysponujący mniej niż 50% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem, a wnioskodawcy uprawdopodobnili, że układ zostanie przyjęty przez wierzycieli i następnie wykonany. Uprawdopodobnienie takie może przyjąć postać deklaracji wierzycieli poparcia dla układu lub wykazania przez dłużnika, że propozycje układowe są na tyle korzystne dla wierzycieli, że racjonalnie działający wierzyciel nie zagłosuje przeciwko układowi.
Obligatoryjnie zwołane zgromadzenie wierzycieli występuje wówczas, gdy wniosek został poparty przez wierzyciela lub wierzycieli posiadających łącznie co najmniej 50% sumy wierzytelności przysługujących wierzycielom uprawnionym do głosowania nad układem. W takim wypadku sędzia-komisarz nie może odmówić zwołania zgromadzenia, nawet gdyby nie zostało uprawdopodobnione, że układ zostanie wykonany.
Wniosek o wstrzymanie likwidacji
Wraz z propozycjami układowymi upadły ma możliwość złożenia wniosku o całkowite lub częściowe wstrzymanie likwidacji masy upadłości do czasu zatwierdzenia układu. Wynika to z faktu, że sprzedaż majątku upadłego mogłaby uniemożliwić wykonanie układu, a tym samym pokrzywdzić wierzycieli. Likwidacja może zostać wstrzymana wyłącznie w zakresie niezbędnym do wykonania układu. Może dojść więc m.in. do zbycia składników masy obciążonych w sposób rzeczowy. Niedopuszczalne jest jednak wstrzymanie likwidacji masy upadłości, jeżeli propozycje układowe nie przewidują zaspokojenia wierzytelności nieobjętych układem niezwłocznie po zatwierdzeniu układu i prawomocnym zakończeniu postępowania na tej podstawie. Oznacza to, że propozycje układowe w upadłości powinny odnosić się także do wierzytelności pozaukładowych. Dodatkowo niedopuszczalne jest wstrzymanie likwidacji w zakresie elementów majątku obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, jeżeli sprzeciwi się temu wierzyciel, którego wierzytelność jest w ten sposób zabezpieczona.
Sędzia-komisarz ma obowiązek wstrzymać likwidację masy upadłości, jeśli spełnione zostały przesłanki zwołania zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem, tj. jeżeli wniosek jest popierany przez wierzyciela lub wierzycieli posiadających łącznie co najmniej 50% sumy wierzytelności przysługujących wierzycielom uprawnionym do głosowania nad układem. Z kolei fakultatywnie może wstrzymać likwidację w przypadku, gdy spełnione zostały przesłanki zwołania zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem, tj. jeśli zostało uprawdopodobnione, że układ zostanie przyjęty przez wierzycieli i wykonany.
Zawarcie układu – jakie niesie konsekwencje?
Jedną z najistotniejszych konsekwencji przyjęcia układu w upadłości jest powrót upadłego do zarządzania własnym majątkiem. Zgodnie z art. 364 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe z dniem uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu uprawomocnia się postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego, a upadły odzyskuje prawo zarządzania swoim majątkiem i rozporządzania jego składnikami. W postępowaniu upadłościowym cały majątek był pod zarządem syndyka. Po zatwierdzeniu układu dłużnika ogranicza jedynie treść propozycji układowych. Powyższe niesie za sobą naturalny skutek, czyli obowiązek syndyka do niezwłocznego wydania upadłemu jego majątku, ksiąg rachunkowych, korespondencji i dokumentów.
Kolejną konsekwencją jest to, że na podstawie prawomocnego postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego wykreśleniu podlegają wpisy dotyczące upadłości w księdze wieczystej i w rejestrach. Należy jednak pamiętać, że wykreślenie nie następuje z urzędu – upadły musi złożyć wnioski o wykreślenie wpisów dotyczących upadłości.
Ostatnim istotnym następstwem uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu jest umorzenie postępowania o uznanie czynności za bezskuteczne względem masy upadłości. Do pozostałych procesów prowadzonych wobec masy upadłości upadły wstępuje w miejsce syndyka.
Układ w upadłości – podsumowanie
Rozpoczęcie procedury upadłościowej oznacza, że sytuacja finansowa dłużnika nie należy do najlepszych. Niewypłacalność nie jest jednak zawsze zjawiskiem permanentnym, niekiedy przedsiębiorcom udaje się znaleźć sposób, aby odbić się od dna i stanąć na nogi. W takiej sytuacji możliwym staje się złożenie wierzycielom propozycji układowych. Jeżeli zostaną one uznane za pozytywne, a dłużnik uprawdopodobni, że będzie w stanie wykonać układ w całości, sąd ma możliwość umorzenia postępowania upadłościowego i wszczęcia procedury układowej. Układ w upadłości daje wierzycielom możliwość odzyskania całości wierzytelności, a dłużnikowi pozwala na zachowanie majątku – w upadłości jego majątek zostałby zlikwidowany.
