Ulga na złe długi w zeznaniu rocznym - jak wykazać?

Ulga na złe długi dotyczy należności nieściągalnych; jest mechanizmem pozwalającym podatnikom skorygować podatek dochodowy w przypadku należności, które nie zostały uregulowane przez kontrahenta. W Polsce jest stosowana zarówno w podatku VAT, jak i podatkach dochodowych – podatku dochodowym od osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (PIT) i w podatku dochodowym od osób prawnych (CIT). W artykule omawiamy, jak powinna zostać wykazana ulga na złe długi w zeznaniu rocznym.

Ulga na złe długi – na czym polega?

Korekta podstawy opodatkowania z tytułu ulgi na złe długi jest uzależniona od tego, czy podatnik jest wierzycielem, czy dłużnikiem, i przebiega na dwa sposoby:

• zmniejszenie kosztów (dla dłużnika) – jeśli dłużnik nie uregulował należności, musi odpowiednio zmniejszyć koszty uzyskania przychodów; korekta podstawy opodatkowania z tytułu ulgi na złe długi w przypadku dłużnika jest obligatoryjną czynnością; 
• zmniejszenie przychodów (dla wierzyciela) – jeśli należność nie została uregulowana, wierzyciel ma prawo zmniejszyć przychody o jej wartość; korekta podstawy opodatkowania z tytułu ulgi na złe długi w przypadku wierzyciela jest uprawnieniem, wierzyciel może, ale nie musi dokonywać korekty związanej z ulgą na złe długi.

Zmniejszania lub zwiększania podstawy opodatkowania z tytułu ulgi na złe długi można dokonać w trakcie roku podatkowego, a więc na etapie ustalania wysokości zaliczek na podatek dochodowy lub w zeznaniu rocznym.

Ulga na złe długi w zeznaniu rocznym

Korekty z tytułu ulgi na złe długi podatnik może dokonać w podatkowym w zeznaniu rocznym. Korekta podstawy opodatkowania w związku z zastosowaniem ulgi na złe długi przez osoby prawne dokonywana jest w zeznaniu rocznym CIT-8, a przez osoby fizyczne – w zeznaniu rocznym PIT-36/PIT-36L. Zasady rozliczenia ulgi na złe długi w zeznaniu rocznym zostały określone w art. 26i ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych / art. 18f ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Podstawa obliczenia podatku ustalona zgodnie z przepisami ustaw o podatku dochodowym:

1. może być zmniejszona o zaliczaną do przychodów należnych wartość wierzytelności o zapłatę świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom, która nie została uregulowana lub zbyta, przy czym zmniejszenia dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie;
2. podlega zwiększeniu o zaliczaną do kosztów uzyskania przychodów wartość zobowiązania do zapłaty świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom, które nie zostało uregulowane, przy czym zwiększenia dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie.

W konsekwencji oznacza to, że niezapłacona faktura kosztowa, gdy od terminu jej płatności upłynęło 90 dni, nie może stanowić kosztu uzyskania przychodów nabywcy (dłużnika); kwota niezapłaconej faktury kosztowej zwiększy wówczas podstawę opodatkowania u nabywcy. W razie upływu 90 dni od terminu płatności faktury, sprzedawca ma natomiast możliwość zmniejszenia podstawy opodatkowania o kwotę niezapłaconej faktury sprzedaży, dzięki czemu „odzyska” zapłacony podatek dochodowy. Przy czym odpowiedniego zmniejszenia lub zwiększenia podstawy opodatkowania w zależności od tego, czy podatnik jest wierzycielem, czy dłużnikiem, dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie.

Jeżeli podatnik poniósł stratę ze źródła, z którym związana jest transakcja handlowa w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom, kwota straty:

1. może być zwiększona o zaliczaną do przychodów należnych wartość wierzytelności o zapłatę świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom, która nie została uregulowana lub zbyta, przy czym zwiększenia dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie;
2. podlega zmniejszeniu o zaliczaną do kosztów uzyskania przychodów wartość zobowiązania do zapłaty świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom, które nie zostało uregulowane, przy czym zmniejszenia dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie.

Oznacza to, że jeżeli podatnik, który zamierza (dobrowolnie lub obligatoryjnie) dokonać korekty z tytułu ulgi na złe długi, poniósł stratę za dany rok podatkowy, to korekcie w związku z ulgą na złe długi polega wówczas poniesiona strata. Jej kwota podlega odpowiednio zwiększeniu po stronie wierzyciela lub zmniejszeniu po stronie dłużnika.

W ramach Polskiego Ładu 3.0 uchylono art. 26i ust. 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych / art. 18f ust. 19 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, likwidując w ten sposób załączniki PIT/WZ i PIT/WZR dołączane do deklaracji PIT-36/PIT36L i PIT-28 / CIT-WZ dołączany do deklaracji CIT-8.

Ulga na złe długi w zeznaniu rocznym w deklaracji PIT-36/PIT-36L

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą korekty z tytułu ulgi na złe długi dokonują w zeznaniu rocznym PIT-36 lub PIT-36L, w zależności od stosowanej formy opodatkowania. W przypadku zasad ogólnych składa się deklarację PIT-36, natomiast podatnicy, którzy wybrali jako formę opodatkowania podatek liniowy, składają deklarację PIT-36L.

Podczas dokonywania korekty z tytułu ulgi na złe długi w deklaracji rocznej PIT-36/PIT-36L za 2023 rok i lata następne (po likwidacji załącznika PIT-WZ), odpowiednie informacje związane z tą ulgą należy wykazać w deklaracji głównej PIT-36/PIT-36L. Trzeba także pamiętać, że podatnicy mają obowiązek udowodnić wysokość wierzytelności i długów wpływających na podstawę opodatkowania, konieczne jest zatem przechowywanie dokumentów stanowiących podstawę dokonania korekty z tytułu ulgi na złe długi.

Jakie pozycje należy wypełnić w zeznaniu PIT-36, dokonując korekty z tytułu ulgi na złe długi?

W przypadku poniesienia straty przez podatnika, korektę z tytułu ulgi na złe długi w zeznaniu rocznym PIT-36, czyli zwiększenia i zmniejszenia straty z poszczególnych źródeł przychodów o wartość wierzytelności i zobowiązań wynikających z transakcji handlowych zawartych w ramach działalności gospodarczej, działów specjalnych produkcji rolnej oraz działalności polegającej na sprzedaży przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych, wykazuje się w sekcji H.2., H.3. oraz H.4.

Osoby prowadzące działalność gospodarczą, które poniosły stratę z pozarolniczej działalności gospodarczej (wykazaną uprzednio w pozycji 90), w celu dokonania korekty z tytułu ulgi na złe długi wykorzystują sekcję H2 „Zwiększenia/zmniejszenia straty o wartość wierzytelności i zobowiązań wynikających z transakcji handlowych zawartych w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej”. W związku z korektą z tytułu ulgi na złe długi należy wówczas wypełnić pozycje 240–249 zawarte w sekcji H2. Po wypełnieniu tych pozycji w sekcji H2 podatnicy, którzy wykazali wartość wierzytelności i zobowiązań wynikających z transakcji handlowych zwiększającą/zmniejszającą stratę z pozarolniczej działalności gospodarczej, wyliczą w ten sposób stratę po tych zwiększeniach/zmniejszeniach lub kwotę podlegającą doliczeniu do podstawy obliczenia podatku, jeżeli wartość zmniejszenia straty jest większa od tej straty.

W przypadku wykazania przez podatnika dochodu korektę z tytułu ulgi na złe długi w zeznaniu rocznym PIT-36, czyli zwiększenia i zmniejszenia podstawy obliczenia podatku o wartość wierzytelności i zobowiązań wynikających z transakcji handlowych zawartych w ramach działalności gospodarczej, działów specjalnych produkcji rolnej oraz działalności polegającej na sprzedaży przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych, wykazuje się w sekcji H.6.

Przykład 1.

Pan Maciej jest przedsiębiorcą stosującym jako formę opodatkowania zasady ogólne. Za 2023 rok składa zeznanie PIT-36, w którym wykazał dochód w kwocie 60 000 zł (dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej wykazany w pozycji 89 zeznania PIT-36). Przedsiębiorca nie otrzymał płatności za fakturę sprzedaży i jest uprawniony do dokonania korekty z tytułu ulgi na złe długi w zeznaniu rocznym składanym za 2023 rok. Kwota netto z niezapłaconej faktury sprzedaży wynosi 10 000 zł. Czy pan Maciej składa załącznik PIT-WZ? W jaki sposób dokonać korekty z tytułu ulgi na złe długi w zeznaniu rocznym?

Nie należy składać załącznika PIT-WZ do zeznania rocznego za 2023 rok. Korekty z tytułu ulgi na złe długi dokonuje się w deklaracji PIT-36. W celu zmniejszenia podstawy obliczenia podatku o wartość wierzytelności wynikającą z transakcji handlowej pan Maciej wypełnia sekcję H.6. Zmniejszenia podstawy obliczenia podatku wykazuje się w pozycji 274 w części H.6.2. W pozycji 274 należy zatem wpisać kwotę 10 000 zł. Podstawa obliczenia podatku po uwzględnieniu zmniejszenia podstawy opodatkowania w wyniku zastosowania korekty z tytułu ulgi na złe długi wykazywana jest w pozycji 276 w części H.6.3. Będzie to kwota 50 000 zł (60 000 zł dochodu minus 10 000 zł zmniejszenia podstawy obliczenia podatku w związku korektą z tytułu ulgi na złe długi).