Kredyt we frankach dla przedsiębiorcy a klauzule abuzywne

Czy przedsiębiorca, który zaciągnął kredyt frankowy, może powołać się na klauzule abuzywne w sporze sądowym z bankiem?

Klauzule abuzywne zwane także jako niedozwolone postanowienia umowne stosowane w umowach z konsumentami mają ten skutek, że nie wiążą konsumenta. Zasadniczym zatem zadaniem klauzul abuzywnych jest ochrona konsumenta pozostającego w określonej relacji z przedsiębiorcą. Czy istnieje zatem jakakolwiek możliwość, aby uznać abuzywność postanowień w relacji przedsiębiorca z przedsiębiorcą? Odpowiedź na to pytanie zyskuje na znaczeniu, szczególnie kiedy w sądach ruszy lawiny pozwów, w których to „frankowicze” pozywają banki o ustalenie nieważności umowy lub o zapłatę.

Pozycja przedsiębiorcy nie będącego konsumentem

Należy w pierwszej kolejności wskazać, że polskie prawo znacząco różnicuje sytuację prawną konsumentów od sytuacji prawnej podmiotów nie będących konsumentami.

Wprawdzie, w wyniku zmian prawnych, obowiązujących od 1 stycznia 2021 roku, w pewnym aspekcie przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą otrzymał uprawnienia dotychczas przysługujące jedynie konsumentowi, jednak ma to odzwierciedlenie w niewielkim, skonkretyzowanym zakresie.

Zgodnie z nowelizacją ustawy Prawa Konsumenta, przepisy dotyczące konsumenta stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. W praktyce oznacza to obdarzenie przedsiębiorcy ochroną jaka przysługuje konsumentom, gdy zawierane przez nich umowy pozostają poza ich specjalizacją rynkową. Rozszerzenie ochrony prawnej indywidualnego przedsiębiorcy dotyczy następujących zagadnień:

niedozwolone postanowienia umowne (zob. art. 3855 k.c.);
rękojmia za wady rzeczy sprzedanej (zob. art. 5564, art. 5565, art. 5765 k.c.);
prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość (zob. art. 38a u.p.k.).

Zobacz też:

Aby ustalić, czy znajdują zastosowanie przepisy wprowadzające rozszerzoną ochronę prawną indywidualnego przedsiębiorcy, konieczne jest ustalenie czy zawarta umowa wykazuje bezpośredni związek z działalnością gospodarczą osoby fizycznej, jeśli tak jest działa on jako przedsiębiorca. Kolejno należy ustalić czy umowa ma dla tej osoby charakter zawodowy. Jeżeli nie, korzysta ona zgodnie z omawianymi przepisami z rozszerzonej ochrony prawnej na zasadach określonych dla konsumenta. W przypadku gdy umowa ma dla tej osoby charakter zawodowy, ochrona taka jej nie przysługuje.

Przepisy te jednak obowiązują dopiero od 1 stycznia 2021 r., co w sposób zasadniczy wpływa na pozycję przedsiębiorcy w kontekście uprawnień co do zasady. Jednak przyglądając się przypadkowi, związanemu z kredytami frankowymi postanowienia abuzywne nie wchodzą w grę jako, że zostały zastrzeżone wyłącznie dla konsumentów.

Nie oznacza to jednak, że przedsiębiorca w sporze z bankiem stoi na przegranej pozycji.

Kiedy stroną umowy kredytu we frankach jest przedsiębiorca

Wielu przedsiębiorców nie mając zdolności kredytowej w złotówkach, kupując lokal z przeznaczeniem na działalność gospodarczą, korzystało z kredytów frankowych. Kilkanaście lat temu raty kredytów nie były wysokie, do czasu kiedy kurs franka szwajcarskiego wywindował wysoko w górę.

Obecnie coraz liczniejsze orzecznictwo, zresztą korzystne dla frankowiczów, powoduje wzrost zainteresowania tematem, a także wzrost pozwów sądowych. Specjaliści podkreślają, że pozycja przedsiębiorcy nie jest zła, choć w porównaniu z konsumentem frankowiczem, znacznie gorsza. W każdym razie przyświeca idea rozpatrywania indywidulnie każdego przypadku. Bywa, że sądy podejmują próbę dociekliwego badania czy, w jakim zakresie a także w jakich proporcjach cel (przeznaczenie) kredytu powiązany jest z działalnością gospodarczą kredytobiorcy oraz jego potrzebami indywidualnymi jako konsumenta. Oznaczałoby to zapewne możliwość proporcjonalnego rozliczenia.

Szansa dla przedsiębiorców

Praktycy wskazują, że możliwością dla przedsiębiorców jest wykazanie nieważności umowy, przy czym podstawą nieważności może być m.in. niezgodność z art. 69 ustawy – Prawo bankowe oraz przekroczenie granic swobody umów z art. 3531 k.c. argumentem może być także zarzut sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego lub ustawą.

Za sprzeczne z istotą stosunków umownych, a tym samym niepodlegające prawnej ochronie, należy uznać zapisy umowy kredytowej, w której strona ekonomicznie silniejsza, czyli kredytodawca, byłby upoważniony do jednostronnego określenia kursu tej waluty, która została określona jako właściwa dla oznaczenia wysokości rat obciążających kredytodawcę. Zamieszczenie w takiej umowie takiej klauzuli nie może zostać uznane za działanie pozostające w granicach swobody umów z art. 3531 Kodeksu cywilnego, lecz za rażące przekroczenie tej granicy.

Przykładowo, Sąd Okręgowy w Warszawie, XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy, w wyroku z dnia 30.10.2018 r., sygn. akt XXIII Ga 986/18, uznał, że zawarty w umowie mechanizm waloryzacji PLN do CHF(indeksacja) jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 58 §2 k.c. sprzeczność analizowanej umowy z właściwością, naturą tego typu transakcji nie może wynikać z samego wprowadzenia do jej treści klauzul indeksacyjnych, w ramach, których przejawia się asymetria kursowa (kurs kupna dla wypłaty kredytu, kurs sprzedaży dla spłaty rat). Ponieważ mamy w sprawie do czynienia z podmiotami profesjonalnymi, nie mogła też przejawiać się z samego tylko nieproporcjonalnie rozłożonego ryzyka kursowego. (…) Punktem wyjścia rozważań w tym przedmiocie musi być przyjęcie, że zasady współżycia społecznego, do których odsyłają przepisy art. 58§2 k.c. i art.353 1k.c., czyli zasady słuszności, w zastosowaniu do stosunków obligacyjnych muszą oznaczać przede wszystkim zasadę równości stron tych stosunków. Tymczasem ustalenia, iż kurs ten był ustalany w sposób jednostronny i nieprecyzyjny, co prowadziło do drastycznego naruszenia równości stron i lojalności kontraktowe.

Czas na pytanie prawne

Nieuniknione wydaje się, co należy szacować jako kwestię czasu, skierowanie adekwatnych pytań prawnych do Sądu Najwyższego, gdzie zajdzie potrzeba odpowiedzenia między innymi na pytanie , czy wprowadzenie do treści umowy klauzul indeksacyjnych, w ramach których przejawia się asymetria kursowa i ustalanie kursu walut przez bank w sposób jednostronny i nieprecyzyjny, może prowadzić do nadmiernego naruszenia równości stron i lojalności kontraktowej w relacji pomiędzy przedsiębiorcą a przedsiębiorcom, który co do zasady, pomimo posiadanego statusu przedsiębiorcy jest bezwzględnie słabszą stroną kontraktu.

Podstawa prawna