Osoby fizyczne, które zawarły umowę kredytową we frankach szwajcarskich, mogą liczyć na umorzenie długu w formie ugody zawartej z bankiem. W związku z podpisaniem takiej ugody warto pochylić się nad skutkami podatkowymi pojawiającymi się po stronie kredytobiorcy. Sprawdź, czy wypłata ugody kredytu frankowego podlega opodatkowaniu!
Zwolnienie z długu a przychód podatkowy
Podstawą naszej analizy są przepisy ustawy o PIT, dlatego też w pierwszej kolejności należy odnieść się do koncepcji przychodu podatkowego.
Przede wszystkim wskażmy, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych zawartym w powyższej ustawie, bądź od których zaniechano poboru podatku.
W myśl art. 11 ust. 1 ww. ustawy o PIT przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Za przychody trzeba zatem uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną, jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika. Dla celów podatkowych przyjmuje się, że nieodpłatne świadczenie obejmuje każde działanie lub zaniechanie na rzecz innej osoby oraz wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności podmiotów, których skutkiem jest przysporzenie majątku innej osoby, mające konkretny wymiar finansowy.
Celem poprawnego rozliczenia podatku należy alokować przysporzenie majątkowe do konkretnego źródła przychodu.
Przepis art. 10 ustawy o PIT zawiera katalog źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy źródłem przychodów są inne źródła. Wskażmy, że wszelkie świadczenie mające realną korzyść finansową, o ile nie stanowi konkretnej kategorii przychodu zaliczanego do jednego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b ww. ustawy, jest dla świadczeniobiorcy przychodem z innych źródeł.
Należy podkreślić, że przychodem podatnika jest nie tylko sytuacja, w której dochodzi do zwiększenia jego aktywów, ale także, gdy mamy do czynienia ze zmniejszeniem pasywów. To zatem oznacza, że w momencie zwolnienia podatnika z długu powstaje przychód podatkowy w wysokości umorzonego zobowiązania.
Takie wnioski obejmują również umorzenia przez bank wierzytelności od zaciągniętych kredytów hipotecznych.
Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Podkreślamy, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe, czyli omawiany przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Wypłata ugody kredytu frankowego a zaniechanie poboru podatku
Pomimo, że w opisanej sprawie przychód podatkowy powstaje, to jednak do faktycznego pobrania podatku nie dojdzie z uwagi na treść Rozporządzenia z dnia 11 marca 2022 roku w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.
W myśl par. 1 tego rozporządzenia zarządza się zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od kwot:
- umorzonych osobie fizycznej wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego, w przypadku gdy:
- kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej, a w przypadku więcej niż jednego kredytu mieszkaniowego – gdy kredyty mieszkaniowe zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej, oraz
- osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a inwestycji mieszkaniowej;
- otrzymanych przez osobę fizyczną świadczeń z tytułu kredytu mieszkaniowego udzielonego w walucie obcej lub w złotych, lecz nominowanego lub indeksowanego do waluty obcej, w związku z powstaniem przychodu z tytułu zastosowania ujemnego oprocentowania.
Zaniechanie poboru podatku obejmuje przychody w wysokości:
- kwoty kredytu mieszkaniowego (kapitału);
- odsetek, w tym odsetki skapitalizowane i prowizje;
- opłat, jeżeli ich poniesienie przez kredytobiorcę było niezbędne do zawarcia umowy kredytu mieszkaniowego, z wyjątkiem kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń.
Przez jedną inwestycję mieszkaniową rozumie się inwestycję, której celem jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych:
- jednego gospodarstwa domowego, albo
- więcej niż jednego gospodarstwa domowego, w przypadku gdy osoby fizyczne mające zajmować wspólnie jeden budynek mieszkalny, nie mniej niż jedna osoba fizyczna z każdego takiego gospodarstwa, są osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Natomiast przez jedno gospodarstwo domowe rozumie się gospodarstwo prowadzone przez osobę fizyczną zajmującą jeden lokal mieszkalny albo jeden budynek mieszkalny jednorodzinny, samodzielnie lub wspólnie z innymi osobami stale z nią zamieszkującymi i gospodarującymi.
W ocenie fiskusa zaniechanie poboru podatku dotyczy również przypadków, gdy umorzenie kredytu frankowego odbywa się na podstawie ugody zawartej z bankiem.
Uznał tak Dyrektor KIS w interpretacji z 25 maja 2022 roku (nr 0112-KDIL2-1.4011.377.2022.2.MB), gdzie wskazano, że w stosunku do uzyskanego przychodu związanego z umorzeniem w drodze ugody z bankiem wierzytelności z tytułu pierwszego kredytu hipotecznego znajdzie zastosowanie zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych. W konsekwencji nie ma obowiązku wykazywania w zeznaniu rocznym, jako przychodu, kwot związanych z ww. umorzeniem.
Co jednak istotne, powyższe zaniechanie poboru podatku dotyczy tylko jednej inwestycji mieszkaniowej.
Skorzystanie przez kredytobiorcę z umorzenia wierzytelności w stosunku do pierwszego kredytu hipotecznego zaciągniętego na własne cele mieszkaniowe wyklucza możliwość skorzystania po raz drugi z zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych. Zaniechanie poboru podatku obejmuje dochód (przychód) uzyskany wyłącznie z tytułu jednego umorzenia.
To oznacza, że na kredytobiorcy ciąży obowiązek zapłaty podatku w stosunku do umorzenia wierzytelności drugiego kredytu hipotecznego. Tak powstały przychód należy opodatkować skalą podatkową w zeznaniu rocznym PIT-36 składanym w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
Przykład 1.
Kredytobiorca posiadający 2 kredyty we frankach szwajcarskich zawarł z bankiem ugodę, na mocy której doszło do umorzenia obu długów. Z zaniechania poboru podatku korzysta wyłącznie 1 przychód odnoszący się do kredytu zaciągniętego na własne cele mieszkaniowego. Wartość umorzonego drugiego kredytu stanowi dla kredytobiorcy przychód podlegający opodatkowaniu skalą podatkową w zeznaniu PIT-36.
Kredytobiorcy, którzy zdecydowali się na zawarcie z bankiem ugody w zakresie zwolnienia ich z długu kredytowego zawartego we frankach szwajcarskich w zakresie inwestycji mieszkaniowej, mogą liczyć na niezapłacenie z tego tytułu podatku PIT z uwagi na obowiązujące rozporządzenie w sprawie zaniechania poboru.
