Umorzenie kredytu hipotecznego zaciągniętego we frankach szwajcarskich generuje przychód w rozumieniu podatku PIT. Jednocześnie ustawodawca zdecydował się na zastosowanie w tym przypadku instytucji zaniechanie poboru podatku. W naszym artykule zastanowimy się, czy zaniechanie dotyczy również tej części kredytu, która została zaciągnięta na pokrycie wydatków okołokredytowych.
Umorzenie kredytu a zaniechanie poboru podatku
Tytułem wstępu wskażmy, że w momencie, kiedy podatnik zostaje zwolniony z długu, po jego stronie pojawia się przychód podatkowy w postaci zaoszczędzenia wydatku. Co do zasady taki przychód podlega opodatkowaniu na zasadach skali podatkowej, a podatnik obowiązany jest do rozliczenia podatku w rocznym zeznaniu PIT.
W rezultacie, gdy pomiędzy kredytobiorcą a bankiem dochodzi do umorzenia długu wynikającego z umowy kredytowej, po stronie kredytobiorcy powstaje przychód podatkowy w rozumieniu ustawy PIT.
Jednocześnie, jak wynika z treści art. 22 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej, minister właściwy do spraw finansów publicznych może, w drodze rozporządzenia, w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników zaniechać w całości lub w części poboru podatków, określając rodzaj podatku, okres, w którym następuje zaniechanie, i grupy podatników, których ono dotyczy.
W analizowanym przypadku ustawodawca zdecydował się na zastosowanie ww. rozwiązania, czego efektem było wydanie Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 roku w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.
Warunki, na jakich odbywa się zaniechanie poboru podatku
Zgodnie z par. 1 ust. 1 ww. rozporządzenia zarządza się zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od kwot:
- umorzonych osobie fizycznej wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego, w przypadku gdy:
a) kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej, a w przypadku więcej niż jednego kredytu mieszkaniowego – gdy kredyty mieszkaniowe zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej, oraz
b) osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a inwestycji mieszkaniowej; - otrzymanych przez osobę fizyczną świadczeń z tytułu kredytu mieszkaniowego udzielonego w walucie obcej lub w złotych, lecz nominowanego lub indeksowanego do waluty obcej w związku z powstaniem przychodu z tytułu zastosowania ujemnego oprocentowania.
Przez jedną inwestycję mieszkaniową, o której mowa w ust. 1 pkt 1 lit. a, rozumie się inwestycję, której celem jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych:
- jednego gospodarstwa domowego albo
- więcej niż jednego gospodarstwa domowego, w przypadku gdy osoby fizyczne mające zajmować wspólnie jeden budynek mieszkalny, nie mniej niż jedna osoba fizyczna z każdego takiego gospodarstwa, są osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Zatem zaniechanie poboru podatku od umorzonych osobom fizycznym kwot wierzytelności z tytułu kredytów znajdzie zastosowanie, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki:
- kredyt był zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej;
- kredyt był udzielony przed 15 stycznia 2015 roku przez podmioty uprawnione do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw;
- kredyt był zabezpieczony hipotecznie;
- kredytobiorca nie korzystał wcześniej z umorzenia zobowiązania z tytułu innego kredytu na własne cele mieszkaniowe zabezpieczonego hipotecznie;
- kwota wierzytelności obejmuje kwotę kredytu mieszkaniowego (kapitału), odsetki, w tym odsetki skapitalizowane i prowizje, opłaty, jeżeli ich poniesienie przez kredytobiorcę było niezbędne do zawarcia umowy kredytu mieszkaniowego, z wyjątkiem kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń.
Opłaty okołokredytowe nie korzystają z zaniechania poboru podatku
W par. 1 ust. 2 analizowanego rozporządzenia wskazano, że kwoty wierzytelności, o których mowa w ust. 1 pkt 1, obejmują:
- kwoty kredytu mieszkaniowego (kapitału);
- odsetki, w tym odsetki skapitalizowane, i prowizje;
- opłaty, jeżeli ich poniesienie przez kredytobiorcę było niezbędne do zawarcia umowy kredytu mieszkaniowego, z wyjątkiem kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń.
W świetle powyższej regulacji można zatem jednoznacznie wskazać, że zaniechanie poboru podatku nie dotyczy tej części kredytu, która została przeznaczona na sfinansowanie opłat okołokredytowych (np. ubezpieczenie kredytu czy ubezpieczenie od utraty zarobku).
Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w wydawanych interpretacjach indywidualnych. Przykładowo Dyrektor KIS w piśmie z 21 czerwca 2023 roku (nr 0115-KDIT1.4011.247.2023.1.AS) wskazał, że zaniechanie nie będzie dotyczyło kwoty kredytu odpowiadającej części, w jakiej kredyt mieszkaniowy zaciągnięto na opłaty okołokredytowe. Podobnie też w interpretacji z 15 września 2023 roku (nr 0112-KDIL2-1.4011.633.2023.2.MKA) możemy przeczytać, że zaniechanie poboru podatku nie będzie dotyczyło kwoty umorzonej wierzytelności, która będzie odpowiadała części kredytu mieszkaniowego, w jakiej został on zaciągnięty na opłaty okołokredytowe. Zatem od tej części umorzonej kwoty należy zapłacić podatek dochodowy.
Przykład 1.
Pan Mariusz na skutek zawartej ugody z bankiem uzyskał umorzenie długu wynikającego z umowy kredytowej zawartej we frankach szwajcarskich. Kwota umorzenia wynosiła 300 000 zł, z czego 10 000 zł zostało przeznaczone na opłaty okołokredytowe. W jaki sposób pan Mariusz powinien rozliczyć podatek?
Zaniechanie poboru podatku dotyczy tylko tej części umorzonej wierzytelności, która została przeznaczona na zakup nieruchomości mieszkalnej. W części, w jakiej umorzenie dotyczy kwot przeznaczonych na pokrycie opłat okołokredytowych, powstał przychód w podatku PIT. Jest to przychód z innych źródeł, który pan Mariusz powinien wykazać i opodatkować w deklaracji PIT-36 składanej w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku umorzenia.
W konsekwencji należy wskazać, że w zakresie umorzenia kredytu w tej części, która odpowiada wydatkom na opłaty okołokredytowe, po stronie podatnik powstaje przychód w podatku PIT i nie jest możliwe skorzystanie z przewidzianej w rozporządzeniu MF instytucji zaniechania poboru podatku.
