Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą są zobligowani do prowadzenia ksiąg podatkowych, wśród których możemy wyróżnić zarówno księgi rachunkowe, jak i podatkową księgę przychodów i rozchodów (KPiR). W przypadku podatników podatku PIT może zdarzyć się sytuacja, gdy pomimo pierwotnie istniejącego obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych dochodzi do zmiany powodującej możliwość przejścia na ewidencjonowanie w ramach KPiR. W poniższym artykule zastanowimy się, czy rezygnacja z prowadzenia ksiąg rachunkowych wymaga zgłoszenia w urzędzie skarbowym.
Obowiązek prowadzenia ksiąg podatkowych przez podatników
Zgodnie z art. 24a ust. 1 ustawy PIT osoby fizyczne, przedsiębiorstwa w spadku, spółki cywilne osób fizycznych, spółki cywilne osób fizycznych i przedsiębiorstwa w spadku, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, wykonujące działalność gospodarczą, są obowiązane prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów albo księgi rachunkowe, zgodnie z odrębnymi przepisami, w sposób zapewniający ustalenie dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy, w tym za okres sprawozdawczy, a także uwzględniać w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych informacje niezbędne do obliczenia wysokości odpisów amortyzacyjnych.
W art. 24a ust. 4 ww. ustawy czytamy natomiast, że obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych dotyczy osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych oraz spółek partnerskich, jeżeli ich przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej za poprzedni rok podatkowy wyniosły w walucie polskiej co najmniej równowartość kwoty określonej w euro w przepisach o rachunkowości.
W świetle powyższego konieczne staje się sięgnięcie do odpowiednich przepisów ustawy o rachunkowości. W art. 2 ust. 1 pkt 1 i pkt 2 tejże ustawy czytamy, że przepisy ustawy o rachunkowości – w tym również konieczność prowadzenia ksiąg rachunkowych – stosuje się do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
- spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym również w organizacji) oraz spółek cywilnych, z zastrzeżeniem pkt 2, a także innych osób prawnych, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego;
- osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych i przedsiębiorstwa w spadku, spółek jawnych osób fizycznych, spółek partnerskich oraz przedsiębiorstw w spadku, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 2 000 000 euro.
W rezultacie, o ile podatnicy podatku CIT (np. spółka z o.o. czy spółka akcyjna) są zobligowane do prowadzenia ksiąg rachunkowych, o tyle w przypadku podatników podatku PIT kwestia ta jest determinowana wysokością przychodów netto. Obowiązek prowadzenia księgi rachunkowej przez podatników podatku PIT powstaje tylko wtedy, gdy zostanie przekroczony limit wynoszący 2 mln euro.
Wyrażone w euro wielkości przychodów przelicza się na walutę polską po średnim kursie ogłoszonym przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok obrotowy.
Możliwość wyboru ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych przy pomocy ksiąg rachunkowych
Jednocześnie warto też wskazać na opcję wyboru ksiąg rachunkowych w sytuacji, gdy ww. limit nie zostanie przekroczony. Otóż, jak podaje art. 2 ust. 2 ustawy o rachunkowości, osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki cywilne osób fizycznych i przedsiębiorstwa w spadku, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie oraz przedsiębiorstwa w spadku mogą stosować zasady rachunkowości określone ustawą również od początku następnego roku obrotowego, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 2 000 000 euro.
W tym przypadku osoby te lub wspólnicy przed rozpoczęciem roku obrotowego są obowiązani, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej, do zawiadomienia o tym urzędu skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym. Osoby fizyczne lub wspólnicy spółek cywilnych osób fizycznych mogą złożyć zawiadomienie poprzez CEIDG.
Jednocześnie zgodnie z art. 24a ust. 5 ustawy PIT osoba fizyczna, spółka cywilna osób fizycznych, spółka jawna osób fizycznych lub spółka partnerska może prowadzić księgi rachunkowe również od początku następnego roku podatkowego, jeżeli przychody, w rozumieniu art. 14 ustawy PIT, za poprzedni rok podatkowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej kwoty określonej w euro w przepisach o rachunkowości.
W tym przypadku podatnik informuje o prowadzeniu ksiąg rachunkowych w zeznaniu rocznym PIT (PIT-36 lub PIT-36L) składanym za rok podatkowy, w którym były prowadzone. Jeżeli księgi prowadziła spółka cywilna osób fizycznych, spółka jawna osób fizycznych lub spółka partnerska, informację składają wszyscy wspólnicy.
Rezygnacja z prowadzenia ksiąg rachunkowych a obowiązek poinformowania w urzędzie skarbowym
W świetle powyższego możemy zatem wskazać, że o prowadzeniu ksiąg rachunkowych trzeba zawiadomić urząd skarbowy tylko wtedy, gdy w poprzednim roku firma prowadziła podatkową KPiR, a o przejściu od nowego roku na pełną księgowość zdecydowała dobrowolnie. Firmy zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych z uwagi na przekroczenie limitu nie muszą informować o ich wprowadzeniu.
Ponadto wskażmy, że do końca 2017 roku obowiązywał w ustawie PIT art. 24a ust. 3a wskazujący, iż podatnicy, którzy rozpoczynają prowadzenie działalności gospodarczej albo w poprzednim roku podatkowym byli opodatkowani na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym lub prowadzili księgi rachunkowe, są obowiązani zawiadomić w formie pisemnej naczelnika urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania podatnika o prowadzeniu KPiR w terminie 20 dni od dnia jej założenia.
Wskazany przepis został uchylony 1 stycznia 2018 roku, co oznacza, że od tej daty nie ma już obowiązku informowania naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Przykład 1.
Pan Artur prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, w której przychody w każdym kolejnym roku przekroczyły 2 000 000 euro. Obligowało go to do prowadzenia ksiąg rachunkowych. W roku 2023 jego przychody wyniosły 1 000 000 euro, przez co od 1 stycznia 2024 roku zdecydował się na przejście z ksiąg rachunkowych na podatkową księgę przychodów i rozchodów. Czy o takiej zmianie musi powiadomić naczelnika urzędu skarbowego?
Z uwagi na uchylenie art. 24a ust. 3a ustawy PIT podatnik nie musi dokonywać w tym zakresie żadnych zawiadomień do właściwego organu podatkowego.
Biorąc pod uwagę obecnie obowiązujące przepisy ustawy PIT oraz ustawy o rachunkowości, należy stwierdzić, że jedyny obowiązek w zakresie zawiadomienia organu podatkowego obejmuje dobrowolny wybór ksiąg rachunkowych. Natomiast okoliczność rezygnacji z prowadzenia ksiąg rachunkowych nie wymaga dokonania zgłoszenia.
