Aktualnie obowiązujące przepisy umożliwiają zastosowanie instytucji zaniechania poboru podatku od przychodu z tytułu umorzenia kredytu we frankach. W naszym artykule zajmiemy się ciekawym przypadkiem, gdy kredyt jest zaciągnięty przez obu małżonków, jednakże zaniechanie poboru podatku od umorzonego kredytu obejmuje tylko jednego z nich.
Umorzenie kredytu we frankach jako przychód podatkowy
Mówiąc o przychodach podatkowych, wskażmy, że nie generuje przychodu przypadek przewalutowania kredytów z franka szwajcarskiego na złote polskie. W ramach operacji przewalutowania nie dochodzi do transferu środków pieniężnych, nie dochodzi do uregulowania w żadnej formie zobowiązania wynikającego z umowy kredytu – zmianie ulega jedynie waluta, w której zobowiązanie ma być uregulowane. Przewalutowanie stanowi wyłącznie techniczną operację zamiany kwoty wyrażonej w określonej walucie na tę samą kwotę wyrażoną w innej walucie. Tym samym, przewalutowanie nie skutkuje powstaniem przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Natomiast inaczej wygląda kwestia umorzenia kredytu, czyli umorzenia przez bank wierzytelności od zaciągniętych kredytów hipotecznych. Na skutek dokonanego umorzenia następuje zwolnienie dłużnika z długu wobec banku.
Zgodnie z art. 508 Kodeksu cywilnego (kc) zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. O ile zatem samo otrzymanie kredytu i jego spłata jest zdarzeniem neutralnym podatkowo, o tyle po stronie kredytobiorców pojawia się przychód, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe.
Wartość umorzonej kwoty wierzytelności kredytowej stanowi przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń klasyfikowany do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, tj. przychody z innych źródeł, które podlegają opodatkowaniu na zasadach skali podatkowej w zeznaniu rocznym.
Zaniechanie poboru podatku od umorzonego kredytu a inwestycja mieszkaniowa
Na podstawie rozporządzenia MF w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe dłużnicy mogą uniknąć konieczności zapłaty podatku. Opisane w rozporządzeniu zaniechanie poboru podatku od umorzonego kredytu ma zastosowanie w przypadku, gdy m.in. osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej inwestycji mieszkaniowej.
Zasadniczo zatem zaniechanie poboru podatku może dotyczyć umorzenia kredytu jednej inwestycji mieszkaniowej. Zgodnie z rozporządzeniem przez jedną inwestycję mieszkaniową rozumie się inwestycję, której celem jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych:
- jednego gospodarstwa domowego albo
- więcej niż jednego gospodarstwa domowego, w przypadku gdy osoby fizyczne mające zajmować wspólnie jeden budynek mieszkalny, nie mniej niż jedna osoba fizyczna z każdego takiego gospodarstwa, są osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu ustawy SD.
Przez jedno gospodarstwo domowe rozumie się gospodarstwo prowadzone przez osobę fizyczną zajmującą jeden lokal mieszkalny albo jeden budynek mieszkalny jednorodzinny, samodzielnie lub wspólnie z innymi osobami stale z nią zamieszkującymi i gospodarującymi.
Zaniechanie poboru podatku tylko odnośnie do jednego małżonka
W świetle powyższego może zatem dojść do sytuacji, gdy osoba fizyczna posiada dwa kredyty hipoteczne we frankach szwajcarskich, z czego jeden będzie zaciągnięty wspólnie z małżonkiem. Przykładowo mąż zaciąga kredyt we frankach jeszcze przed ślubem na zakup nieruchomości na cele mieszkaniowe. Następnie wraz z żoną zaciągają kredyt we frankach na drugą nieruchomość objętą wspólnością małżeńską. Jeżeli mąż zastosuje instytucje zaniechania poboru podatku do pierwszego kredytu, to nie będzie mógł ponownie skorzystać z zaniechania odnośnie do kredytu we frankach zaciągniętego wspólnie z małżonką. W związku z tym pojawia się pytanie, w jaki sposób określić należy przychód z umorzenia kredytu, w którego ramach nie znajduje zastosowania instytucja zaniechania poboru podatku.
Zgodnie z art. 42a ust. 1 ustawy PIT podmioty, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1 (z wyjątkiem dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku), od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru PIT-11 o wysokości przychodów i przesłać ją podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika wykonuje swoje zadania.
Jak wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z 10 października 2019 roku (nr 0112-KDIL3-2.4011.375.2019.1.KF), płatnik powinien dokonać proporcjonalnego ustalenia wartości umorzenia dla poszczególnych zobowiązanych, stanowiącej przychód podlegający opodatkowaniu i wystawienia dla każdego, w stosunku do którego dokonano umorzenia, oddzielnej informacji PIT-11.
W konsekwencji, jeżeli mamy do czynienia z przypadkiem zaniechanie poboru podatku od umorzonego kredytu na mocy ww. rozporządzenia, to w takim przypadku bank nie ma obowiązku wystawiania informacji PIT-11. Natomiast inaczej będzie, gdy umorzenie kredytu będzie opodatkowane.
Przykład
Pan Maciej zaciągnął przed ślubem kredyt hipoteczny we frankach. Na skutek ugody z bankiem doszło do umorzenia zobowiązania i w tym zakresie pan Maciej skorzystał z zaniechania poboru podatku. Równocześnie po ślubie zaciągnął on z małżonką kolejny kredyt hipoteczny we frankach na inną nieruchomość. Również i to zobowiązanie zostało umorzone względem małżonków. Kwota umorzenia wynosi 200 000 zł. W jaki sposób pan Maciej powinien dokonać rozliczenia?
W stosunku do umorzenia drugiego kredytu nie może on skorzystać z zaniechania. W takim przypadku bank powinien ustalić proporcjonalny przychód. Małżonka nie będzie zatem zobowiązana do zapłaty podatku, natomiast po stronie pana Macieja powstanie przychód z nieodpłatnych świadczeń w kwocie 100 000 zł. W tym zakresie powinien on otrzymać PIT-11 i dokonać rozliczenia do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.
W rezultacie, aby kwoty umorzonych osobom fizycznym wierzytelności z tytułu dwóch kredytów hipotecznych zaciągniętych na własne cele mieszkaniowe mogły skorzystać z zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie tego rozporządzenia, oba kredyty hipoteczne powinny zostać zaciągnięte na tę samą inwestycję mieszkaniową – tj. powinny dotyczyć jednej i tej nieruchomości. W innym przypadku w stosunku do kolejnego umorzenia powstaje przychód podatkowy w podatku dochodowym.
