Umowy leasingu stają się w Polsce coraz bardziej popularna. Ich głównym przedmiotem są pojazdy wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej. Umowy leasingowe są zazwyczaj bardzo rozbudowane, czy jednak w ich treści powinny znaleźć się zapisy o ubezpieczeniu i opodatkowaniu przedmiotu takiego kontraktu?
Umowa leasingu
Leasing należy do kategorii nazwanych umów prawa cywilnego, co w praktyce oznacza, że jego pełną regulację odnajdziemy we właściwych przepisach Kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią art. 7091 kc przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.
Umowa leasingu może być porównana do pewnej formy najmu lub użytkowania, które co do zasady pozwala w przyszłości starać się o wykup przedmiotu takiego kontraktu. Innymi słowy, w trakcie trwania leasingu możemy co prawda korzystać z przedmiotu umowy, jednak nie jesteśmy jej właścicielem – przynajmniej do czasu pełnego wykupu. Choć leasing jest udzielany najczęściej na firmę, to dopuszcza się zawieranie tego rodzaju umów również na osoby fizyczne. W takim przypadku mamy do czynienia z tzw. leasingiem konsumenckim albo osobistym.
Ubezpieczenie umowy leasingu
Umowy zaciągane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej są dosyć często ubezpieczane. Chodzi oczywiście o możliwie jak najskuteczniejsze zabezpieczenie obu stron transakcji, ponieważ kontrakty gospodarcze są z reguły ryzykowne. Dotyczy to również umów leasingu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami nie ma jednak obowiązku stosowania żadnego ubezpieczenia przedmiotu takiego kontraktu czy też wykonania samego zobowiązania. Potwierdza to np. Sąd Apelacyjny w Lublinie, który w wyroku z 4 listopada 2014 roku (sygn. akt I ACa 463/14) stwierdził, że przepisy kc nie regulują obowiązku ubezpieczenia przedmiotu leasingu, w szczególności nie wskazują one na istnienie obowiązku ubezpieczenia ani ryzyka, którego miałoby ono dotyczyć. Nie określają też, kto powinien taką rzecz ubezpieczyć ani kto ponosi koszty ubezpieczenia. Jeżeli w świetle umowy ubezpieczenia ubezpieczającym i ubezpieczonym był leasingodawca, a nie leasingobiorca, nie daje to podstaw dla uznania legitymacji czynnej leasingobiorcy w dochodzeniu odszkodowania.
Pomimo braku obowiązku ubezpieczenia leasingu, firmy leasingowe w zasadzie wymagają od leasingobiorców, aby przedmiot umowy został objęty odpowiednią polisą. Z reguły stanowi ona integralną część leasingu, tj. ubezpieczenie jest narzucane przez leasingodawcę. Czy leasingobiorca musi wyrazić zgodę na takie praktyki? Nie, ale co do zasady będzie to niestety wiązało się z odmową przyznania leasingu. Leasingodawca może wyjątkowo zgodzić się na wybór ubezpieczyciela przez leasingobiorcę, ale raczej nie odstąpi od konieczności zawarcia stosownej polisy. Jeśli zainteresowany leasingiem koniecznie chce uniknąć omawianego ubezpieczenia, może poszukać innej firmy albo wybrać tzw. leasing online. Zgodnie z nazwą tej formy leasingu umowa jest zawierana wyłącznie w formie elektronicznej, a ubezpieczenie jej przedmiotu może wejść w zakres ubezpieczenia majątku firmy leasingobiorcy.
Przykład 1.
Pan Karol prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i jest zainteresowany podpisaniem umowy leasingu samochodu osobowego, który będzie wykorzystywał w swojej firmie. Przedsiębiorca chciałby jednak uniknąć podpisywania odrębnego ubezpieczenia przedmiotu leasingu, ale nigdzie nie może znaleźć firmy leasingowej, która oferowałaby taką opcję. Pan Karol zgadza się co najwyżej na to, aby auto zostało objęte ubezpieczeniem, które chroni majątek jego firmy. Czy leasingowany samochód można podpiąć pod ubezpieczenie działalności przedsiębiorcy?
Tak, ale pod warunkiem, że dojdzie do zawarcia umowy leasingu online i że na takie rozwiązanie pozwoli leasingodawca.
Ubezpieczenie przedmiotu umowy leasingu będzie zawsze obciążało leasingobiorcę. Będzie on zobowiązany do regularnego, zazwyczaj corocznego, opłacania składek ubezpieczeniowych. Przyjmuje się, że średni koszt takiego ubezpieczenia wynosi ok. 200-300 zł rocznie. Część firm leasingowych pozwala na zaliczenie takich składek na poczet rat leasingowych lub ceny stanowiącej wartość wykupu przedmiotu leasingu. Nie jest to jednak reguła, więc przed podpisaniem umowy warto zapytać o taką możliwość. Zakres ubezpieczenia przedmiotu leasingu może być bardzo zróżnicowany, co wpływa na wysokość wykupowanej polisy, a finalnie także na wartość opłacanej składki. Pamiętajmy, że przedmiot leasingu nie stanowi własności leasingobiorcy, lecz należy do firmy leasingowej. Ubezpieczenie jest więc dobrym rozwiązaniem, ponieważ może uchronić leasingobiorcę przed stratami, jeżeli przedmiot leasingu zostanie uszkodzony lub skradziony.
Ubezpieczenie leasingu może dotyczyć nie tylko przedmiotu takiego kontraktu, ale także samej umowy. Strony mogą ustalić, że w przypadku gdy zobowiązanie nie będzie prawidłowo wykonywane i dojdzie do powstania szkody, odszkodowanie może być pokryte z zawartej polisy. Takie rozwiązania są prawnie dopuszczalne, choć nie pojawiają się zbyt często.
Opodatkowanie umowy leasingu
O ile ubezpieczenie leasingu nie jest obowiązkowe, o tyle opodatkowanie takiej umowy już tak. Mowa tutaj przede wszystkim o podatku od towarów i usług (VAT). W zależności od rodzaju leasingu obowiązują odmienne zasady rozliczania takiego podatku.
W przypadku leasingu operacyjnego VAT musi być rozliczany w miesięcznych ratach opłacanych przez leasingobiorcę. W praktyce taki podatek jest więc rozliczany okresowo, a nie jednorazowo. W przypadku gdy leasingobiorca jest czynnym podatnikiem VAT, zyskuje on prawo do odliczenia VAT. Wysokość takiego odliczenia zależy tak naprawdę od sposobu korzystania z przedmiotu leasingu. Prawo do odliczenia 100% podatku VAT przysługuje, gdy:
- leasingowany samochód jest wykorzystywany wyłącznie dla potrzeb firmowych,
- leasingobiorca prowadzi kilometrówkę dla celów VAT,
- dokonano zgłoszenia pojazdu do urzędu skarbowego na formularzu VAT-26,
- leasingobiorca ma wewnętrzny regulamin użytkowania samochodu w swojej firmie.
W sytuacji, gdy leasingowany samochód jest wykorzystywany przez leasingobiorcę zarówno do celów prywatnych, jak i służbowych, ma on prawo do odliczenia tylko 50% podatku VAT.
Przykład 2.
Pani Monika jest przedsiębiorcą i posiada leasingowane auto. Samochód jest wykorzystywany najczęściej dla potrzeb firmowych, choć zdarza się, że na weekendy kobieta używa go dla celów prywatnych (głównie na zakupy do domu i dla firmy). Czy w tym przypadku leasingobiorca ma prawo odliczyć podatek VAT?
Tak, choć może to zrobić tylko w wysokości 50% podatku VAT, ponieważ pojazd jest wykorzystywany zarówno dla celów prywatnych, jak i firmowych.
Przykład 3.
Pan Konrad prowadzi własną firmę i korzysta z leasingowanego samochodu. Pojazd jest w całości wykorzystywany dla potrzeb prowadzonej działalności, ale 2 razy zdarzyło się, że mężczyzna musiał z niego skorzystać dla potrzeb prywatnych. Czy w tym przypadku istnieje możliwość odliczenia podatku VAT?
Tak, i można to zrobić w 100%, ponieważ prywatne wykorzystanie pojazdu było incydentalne.
Przy leasingu finansowym podatek VAT jest opłacany jednorazowo w chwili zakupu. Prawo do odliczenia zapłaconego podatku obowiązuje tutaj na takich samych zasadach jak przy leasingu operacyjnym.
Jeśli chodzi o podatek dochodowy, to przy leasingu operacyjnym nie dokonuje się odpisów amortyzacyjnych, a raty leasingowe stanowią koszty uzyskania przychodów w całości lub w części. Przy leasingu finansowym odpisy amortyzacyjne mogą być dokonywane, choć raty leasingowe stanowią koszty uzyskania przychodów tylko w części odsetkowej raty, a część kapitałowa nie jest ujmowana w kosztach.
Podsumowanie
Obecne przepisy nie przewidują obowiązku ubezpieczenia umowy leasingu, choć w praktyce taki warunek jest stawiany przez większość leasingodawców w Polsce. Ubezpieczenie jest z reguły narzucane przez firmę leasingową, choć istnieje możliwość porozumienia się co do tego, aby to leasingobiorca sam znalazł odpowiadającego mu ubezpieczyciela. Odnośnie do kwestii podatkowych leasingobiorcy muszą być świadomi konieczności rozliczania się w ramach podatku VAT oraz podatku dochodowego. Zasady regulujące tę kwestię różnią się od sposobu wykorzystywania przedmiotu leasingu oraz od rodzaju zawartego kontraktu.
