W polskim prawie pracy zostały przewidziane sytuacje, w których pracodawca ma obowiązek zwolnienia pracownika od pracy z części lub całego dnia, z przyczyn, które uniemożliwiają mu stawienie się do pracy i jej świadczenie. Regulacje na ten temat zostały zawarte w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 roku w sprawie usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od prasy. W niektórych przypadkach pracownik, mimo nieobecności, zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Kiedy obowiązek zwolnienia pracownika od pracy?
Zgodnie z ww. rozporządzeniem pracodawca ma obowiązek zwolnienia pracownika od pracy, jeżeli obowiązek taki wynika z przepisów wykonawczych do Kodeksu pracy albo innych źródeł przepisów oraz w sytuacji, gdy:
-
pracownik został wezwany do osobistego stawienia się przed organem właściwym w zakresie powszechnego obowiązku obrony na czas niezbędny do załatwienia sprawy,
-
pracownik został wezwany do osobistego stawienia się przed organem administracji rządowej, samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury, Policji, albo organem prowadzącym postępowanie w sprawach o wykroczenia.
W tych dwóch sytuacjach pracownik ma prawo do rekompensaty od organu wzywającego w wysokości utraconych dochodów.
Podobnie, w przypadku, gdy pracownik:
-
został wezwany w celu wykonywania czynności biegłego w postępowaniu administracyjnym, karnym przygotowawczym, sądowym lub przed kolegium do spraw wykroczeń (przy czym łączny wymiar zwolnień z tego tytułu nie może przekraczać 6 dni w ciągu roku kalendarzowego,
-
jest zobowiązany do wzięcia udziału w posiedzeniu komisji pojednawczej w charakterze członka tej komisji (dotyczy to także pracownika będącego stroną lub świadkiem w postępowaniu pojednawczym),
-
musi wykonać obowiązkowe badania lekarskie i szczepienia ochronne przewidzianych przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, o zwalczaniu gruźlicy oraz o zwalczaniu chorób wenerycznych,
-
jest wezwany w charakterze świadka w postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez Najwyższą Izbę Kontroli i pracownika powołanego do udziału w tym postępowaniu w charakterze specjalisty,
-
jest członkiem ochotniczej straży pożarnej - na czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu, a także w wymiarze nie przekraczającym łącznie 6 dni w ciągu roku kalendarzowego na szkolenie pożarnicze,
-
jest ratownikiem Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego - na czas niezbędny do uczestniczenia w akcji ratowniczej i do wypoczynku koniecznego po jej zakończeniu,
-
jest członkiem doraźnym Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych, ujętym na liście ministra właściwego do spraw transportu, na czas wyznaczenia przez przewodniczącego Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych do udziału w postępowaniu,
- jest krwiodawcą i udaje się do stacji krwiodawstwa w celu oddania krwi lub na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy,
-
zobowiązany jest do przeprowadzenia zajęć dydaktycznych w szkole zawodowej, w szkole wyższej, w placówce naukowej albo w jednostce badawczo-rozwojowej (przy czym łączny wymiar zwolnień z tego tytułu nie może przekroczyć 6 godzin w tygodniu lub 24 godzin w miesiącu).
Zwolnienia z powodów rodzinnych
W przepisach zostały również przewidziane sytuacje, kiedy pracodawca ma obowiązek zwolnienia pracownika od pracy z przyczyn rodzinnych. Wówczas zwolnienie takie powinno obejmować okres:
-
2 dni - w przypadku ślubu pracownika, urodzenia się jego dziecka lub zgonu i pogrzebu małżonka pracownika, jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy,
-
1 dnia - w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.
Zachowane prawo do wynagrodzenia
Co ważne, w określonych sytuacjach pracownik, mimo nieobecności, zachowuje prawo do wynagrodzenia. Pracodawca nie tylko ma obowiązek zwolnienia pracownika od pracy ale także wypłacenia mu wynagrodzenia kiedy nieobecność jest:
-
zwolnieniem na poszukiwanie pracy (w razie wypowiedzenia umowy przez pracodawcę),
-
zwolnieniem na czas wykonania zleconych badań lekarskich przez pracownicę w ciąży,
-
zwolnieniem na opiekę nad dzieckiem poniżej 14 lat.
