W trakcie trwania jakiegokolwiek urlopu pracodawca co do zasady nie może zwolnić pracownika. Sytuacja zmienia się, gdy zatrudniony wraca po urlopie do wykonywania swoich normalnych obowiązków. Czy wypowiedzenie umowy bezpośrednio po urlopie rodzicielskim jest możliwe? Wyjaśniamy.
Urlop rodzicielski
Zgodnie z treścią art. 1821a Kodeksu pracy po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:
- 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
- 43 tygodni – w przypadku urodzenia co najmniej dwojga dzieci przy jednym porodzie.
Urlop rodzicielski w powyższym w wymiarze przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka. Z urlopu rodzicielskiego mogą jednocześnie korzystać oboje rodzice dziecka. W takim przypadku łączny zakres urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać wymiaru, o którym mowa powyżej. W okresie pobierania przez jednego z rodziców dziecka zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego drugi rodzic może korzystać z urlopu rodzicielskiego. W takim przypadku łączny wymiar urlopu rodzicielskiego i okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać tego, o którym mowa powyżej.
Zasadniczym celem każdego urlopu rodzicielskiego jest umożliwienie matce lub ojcu dziecka przebywania z nowo narodzonym synem lub córką. Pracownik będący w trakcie takiego urlopu nie może zostać zwolniony, o ile oczywiście nie zachodzi potrzeba likwidacji całego zakładu pracy lub nie pojawiła się przyczyna uzasadniająca zwolnienie w trybie dyscyplinarnym.
Wypowiedzenie umowy bezpośrednio po urlopie rodzicielskim
Do urlopu rodzicielskiego stosujemy odpowiednio przepisy odnoszące się do urlopu wychowawczego. Jak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 grudnia 1985 r. (sygn. akt III PZP 50/850), pracodawca nie może odmówić zatrudnienia pracownicy po urlopie wychowawczym (a więc także i rodzicielskim) nawet wtedy, gdy nie dysponuje stanowiskiem dotychczasowym lub równorzędnym. Dopuszczenie do pracy jest bezwzględnym obowiązkiem pracodawcy. Jeżeli pracodawca nie chce wykonać takiego obowiązku, zatrudniony może dochodzić swoich praw na drodze sądowej i żądać dopuszczenia go do pracy.
Zgodnie z treścią art. 1868 kp stosowanego odpowiednio do urlopu rodzicielskiego pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wniosku o:
- udzielenie urlopu rodzicielskiego – do dnia zakończenia tego urlopu;
- obniżenie wymiaru czasu pracy – do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.
W przypadkach, o których mowa powyżej, rozwiązanie przez pracodawcę umowy jest dopuszczalne w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
W sytuacji złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego lub obniżenie wymiaru czasu pracy po powrocie, wcześniej niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo obniżonego wymiaru czasu pracy, zakaz zwolnienia pracownika zaczyna obowiązywać na 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo obniżonego wymiaru czasu pracy.
Pamiętajmy, że po powrocie z urlopu rodzicielskiego pracownik powinien odebrać należny mu zaległy urlop wypoczynkowy. To z kolei również zabezpiecza go przed zwolnieniem, ponieważ w trakcie jego trwania pracodawca również nie może zwolnić zatrudnionego. Wyjątkiem od tej zasady jest zwolnienie w trybie dyscyplinarnym albo z powodu likwidacji zakładu pracy.
Przykład 1.
Czy pracownica, która powróciła z urlopu rodzicielskiego i złożyła wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy, a następnie 3 dni później rozpoczęła korzystanie z zaległego urlopu wypoczynkowego, może otrzymać wypowiedzenie umowy o pracę w dniu poprzedzającym przejście na urlop wypoczynkowy?
Nie, ponieważ chroni ją regulacja zawarta w art. 1868 kp. Wypowiedzenie umowy o pracę wręczone przed rozpoczęciem urlopu wypoczynkowego nie ma więc znaczenia, ponieważ jest bezskuteczne. Przez 12 miesięcy od dnia powrotu do pracy kobieta jest chroniona przed zwolnieniem.
Przykład 2.
Czy pracownik, który powrócił z urlopu rodzicielskiego, może zostać zwolniony w trybie dyscyplinarnym?
Tak i to bez względu na termin takiego zwolnienia. Pracownika można zwolnić bez wypowiedzenia nawet pierwszego dnia po tym, jak wrócił on z urlopu rodzicielskiego. Konieczne jest jednak wówczas spełnienie przesłanek ustawowych, które pozwolą zastosować zwolnienie dyscyplinarne.
Kiedy można wypowiedzieć umowę po powrocie z urlopu rodzicielskiego?
Wiemy już, że pracodawca może zwolnić pracownika bez wypowiedzenia bez względu na to, z jakiego urlopu wraca on do pracy. Podobna sytuacja ma miejsce, gdy pracownik powraca z urlopu rodzicielskiego i konieczne jest zlikwidowanie jego stanowiska pracy. W tym przypadku zatrudniający ma dwie możliwości rozwiązania istniejącej umowy o pracę:
- za wypowiedzeniem;
- na mocy porozumienia stron bez stosowania okresu wypowiedzenia.
W praktyce decyzja o formie zakończenia stosunku pracy przy likwidacji zakładu pracy musi zapaść za zgodą obu stron. Pracownik powinien przemyśleć, która z powyższych opcji będzie dla niego korzystniejsza.
Likwidacja części zakładu pracy, choćby bardzo dużej, nie daje pracodawcy prawa do zwolnienia pracownika powracającego z urlopu rodzicielskiego przed upływem 12 miesięcy, o ile został złożony wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy. Podobnie będzie w przypadku likwidacji stanowiska pracy, które zajmuje lub do tej pory zajmował taki pracownik. Zatrudniający ma wówczas obowiązek przenieść daną osobę na inne stanowisko lub do innego działu z tym zastrzeżeniem, że pracownikowi nie wolno wypłacać niższego wynagrodzenia niż te, które osiągał do tej pory.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 listopada 1994 r. (sygn. akt I PRN 77/94) stwierdził, że brak możliwości dopuszczenia do pracy pracownika po urlopie związanym z rodzicielstwem na stanowisko dotychczasowe lub równorzędne z zajmowanym przed urlopem uzasadnia wypowiedzenie umowy. Jeżeli jednak pracownik udowodniłby, że pracodawca dysponował odpowiednim dla niego miejscem pracy to wówczas takie zwolnienie nie byłoby dopuszczalne.
Przykład 3.
Czy pracownica, która powróciła z urlopu rodzicielskiego może zostać zwolniona za wypowiedzeniem z powodu likwidacji jej stanowiska pracy? Jeśli likwidacja stanowiska wiąże się z likwidacją całego zakładu pracy to pracodawca ma możliwość rozwiązania umowy z taką osobą.
Co robić w przypadku bezpodstawnego zwolnienia z pracy?
Jeśli pracownik powracający z urlopu rodzicielskiego został niesłusznie zwolniony za wypowiedzeniem to przysługuje mu prawo do odwołania się do sądu pracy. Zatrudniony ma prawo żądać kontynuowania stosunku pracy i uznania, że działania pracodawcy były bezpodstawne. Pozew powinien zostać skierowany do sądu rejonowego, wydziału pracy właściwego miejscowo ze względu na siedzibę pracodawcy. Co ważne pozew ten nie podlega żadnej opłacie sądowej, ponieważ pracownik korzysta w tym zakresie ze zwolnienia ustawowego (nie musi składać w tym celu żadnych dodatkowych wniosków).
Zgodnie z treścią art. 45 § 1 i 2 kp w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy – stosownie do żądania pracownika – orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. Sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe – w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu.
Zakaz prowadzenia przygotowań do zwolnienia rodzica
W tym miejscu warto wspomnieć o nowelizacji kodeksu pracy, zgodnie z którą pracodawca nie będzie mógł:
- wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownicą lub z pracownikiem w okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego, a także od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części – do dnia zakończenia tego urlopu,
- prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z ww. pracownicą lub pracownikiem.
Wyjątkiem od powyższego zakazu będzie pojawienie się przyczyn uzasadniających rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy danego pracownika i gdy reprezentująca pracownicę lub pracownika zakładowa organizacja związkowa wyrazi zgodę na rozwiązanie umowy w trybie natychmiastowym.
Podsumowanie
Pracodawca nie ma możliwości wypowiedzenia umowy o pracę bezpośrednio po powrocie pracownika z urlopu rodzicielskiego, pod warunkiem, że zatrudniony złoży wniosek o obniżenie czasu pracy. Zwolnienie pracownika jest także możliwe, gdy mamy do czynienia z likwidacją całego zakładu pracy, dotychczas zajmowanego stanowiska pracy lub konieczne staje się zastosowanie zwolnienia dyscyplinarnego. W przypadku częściowej likwidacji firmy lub zajmowanego przez pracownika stanowiska pracodawca ma jednak obowiązek zaproponować mu inny rodzaj pracy z wynagrodzeniem, które nie może być niższe niż to otrzymywane przed przejściem na urlop rodzicielski. Dopiero, gdy nie będzie to możliwe pracodawca może zwolnić taką osobę.
