Prawidłowe wykonanie przez pracownika obowiązków pracowniczych rodzi po stronie pracodawcy zobowiązanie do wypłaty wynagrodzenia w uprzednio ustalonej wysokości i w określonym terminie. Niewypłacenie wynagrodzenia w terminie lub wypłata należności w zaniżonej wysokości oznacza powstanie po stronie pracownika określonego roszczenia o charakterze majątkowym, dla pracodawcy zaś sankcje prawne przewidziane w Ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, zwanej dalej „kp”. W szczególnych przypadkach pracodawca może nawet ponieść konsekwencje karne, o których mowa w Kodeksie karnym. Jakie są jeszcze uchybienia w zakresie wypłaty wynagrodzeń? Co należy zrobić, gdy pracodawca nie płaci na czas? Więcej informacji na ten temat zawarto w artykule.
Obowiązek wypłaty wynagrodzenia oraz odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika określona w kp
Pracodawca jest obowiązany terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie. Jeżeli pracodawca nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika, wysokość tego wynagrodzenia bądź świadczenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezzasadnych potrąceń – podlega karze grzywny.
Zgodnie z art. 282 § 1 pkt 1 kp grzywna, o której mowa w tym przepisie, wynosi od 1000 zł do 30 000 zł.
Inne konsekwencje wynikające z uchybień w przedmiocie wypłaty wynagrodzenia
Odpowiedzialność za wykroczenie z art. 282 § 1 pkt 1 kp nie jest jedynym środkiem o charakterze karnym lub sankcyjnym, z jakim musi liczyć się pracodawca, który nie wykonuje podstawowego obowiązku, czyli nie wypłaca pracownikowi wynagrodzenia za pracę w umówionej wysokości i w ustalonym terminie albo wynagrodzenie to bezpodstawnie zaniża lub dokonuje bezprawnych potrąceń.
Z czym zatem musi liczyć się pracodawca, który nienależycie realizuje swe obowiązki lub je ignoruje? Najbardziej prawdopodobna będzie interwencja Państwowej Inspekcji Pracy (PIP), która może wydać stosowny nakaz. Konieczność wypłaty odsetek za nieterminową albo zaniżoną płatność – to kolejny efekt niewłaściwego postępowania pracodawcy. Konsekwencje mogą być jednak daleko poważniejsze, pracownik bowiem może skorzystać z przysługującego mu prawa i skierować sprawę do sądu pracy. W przypadkach szczególnie rażącego naruszania obowiązku wypłaty wynagrodzenia pracodawca może narazić się nawet na odpowiedzialność karną przewidzianą w Ustawie z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny, zwanej dalej „kk”.
Nakaz wypłaty wynagrodzenia wydany przez inspektora pracy
W przypadku zawiadomienia przez pracownika właściwej miejscowo jednostki organizacyjnej PIP inspektor pracy, po zapoznaniu się ze stanem faktycznym sprawy, może wydać stosowny nakaz. Na jego podstawie pracodawca będzie zobligowany do bezzwłocznego uregulowania zaległości finansowych wobec pracownika.
Właściwy organ PIP wydaje nakaz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi. Nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu.
Wypłata części wynagrodzenia wraz z odsetkami w razie bezpodstawnego zaniżenia należności
Pracodawca ma obowiązek wypłaty należnej pracownikowi części wynagrodzenia wraz z odsetkami, jeżeli bezpodstawnie zaniżył wysokość pensji. Do tego typu sytuacji dochodzi m.in. w przypadkach:
- wadliwego dokonania potrąceń z wynagrodzenia;
- nałożenia kary pieniężnej niezgodnie z przepisami kp;
- bezprawnego potrącenia jednego ze składników płacy.
Wypłata wynagrodzenia z odsetkami w przypadku naruszenia terminu płatności
W konkretnych przypadkach pracodawca będzie także zmuszony do wypłaty wynagrodzenia z odsetkami – jest to przewidziane w razie naruszenia terminu płatności.
Rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy
Kolejną konsekwencją, z jaką musi liczyć się pracodawca, który nie wypłaca pracownikowi należnego wynagrodzenia, jest rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 § 11 kp z powodu dopuszczenia się przez pracodawcę ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.
Skierowanie przez pracownika powództwa do sądu pracy
Pracownik ma prawo skierowania sprawy do sądu pracy. Jeżeli sąd pracy przyjmie powództwo pracownika, zasądza wypłatę należnego wynagrodzenia wraz z odsetkami.
W wyroku z 21 lipca 1994 roku SN wyraził stanowisko, że roszczenie o odsetki z tytułu wypłacenia z opóźnieniem wynagrodzenia za pracę jest ściśle związane ze stosunkiem pracy, gdyż dotyczy odpowiedzialności pracodawcy za niewykonanie wynikającego z art. 86 kp obowiązku wypłacenia wynagrodzenia w miejscu oraz terminie określonym w regulaminie pracy i powinno być uwzględnione przez sąd pracy, nawet gdyby pracownik tego roszczenia nie zgłosił (I PRN 42/94, OSNAP 1994/12/192).
Odpowiedzialność pracodawcy przewidziana w Kodeksie karnym
Najpoważniejsze sankcje grożą pracodawcy, a także osobie upoważnionej do wykonywania czynności z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli zostaną im postawione zarzuty na podstawie przepisów Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny (szczególnie rażące naruszenie praw pracowniczych).
Należy dodać, że jeśli osoba zobowiązana orzeczeniem sądu do wypłaty wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia ze stosunku pracy obowiązku tego nie wykonuje – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3 (art. 218 § 3 kk).
Termin przedawnienia roszczeń płacowych
Do roszczeń pracowniczych w zakresie prawa do wynagrodzenia stosuje się zapis art. 291 § 1 kp odnoszący się ogólnie do roszczeń ze stosunku pracy, który przewiduje trzyletni okres przedawnienia.
Podsumowanie - uchybienia w zakresie wypłaty wynagrodzeń
Wypłata wynagrodzenia za pracę należnego pracownikowi, ustalonego w uzgodnionej wysokości i realizowana w określonym terminie, należy do podstawowych obowiązków pracodawcy. Uchybienia w zakresie płatności mogą powodować różnorodne skutki prawne – od interwencji inspektora pracy poczynając, na skierowaniu powództwa do sądu pracy kończąc. W skrajnych przypadkach, nacechowanych szczególną złośliwością lub uporczywością w odniesieniu do obowiązku wypłacania wynagrodzenia za pracę, pracodawca może nawet ponieść odpowiedzialność na podstawie przepisów Kodeksu karnego.
