W 2023 roku wprowadzono do Kodeksu pracy rozwiązanie, jakim jest urlop z powodu działania siły wyższej. Zdarza się, że w miesiącu, kiedy pracownik z niego korzysta, korzysta też ze zwolnienia chorobowego. Jak wyliczyć wysokość wynagrodzenia pracownika w tej sytuacji, wyjaśniamy w treści tego artykułu.
Urlop z powodu działania siły wyższej
Siła wyższa definiowana jest jako zdarzenie o nadzwyczajnym charakterze, którego nie można było przewidzieć ani mu zapobiec. W przypadku urlopu siła wyższa to sytuacje m.in. powodzi, huraganu, wichury, trzęsienia ziemi, nagłej choroby czy innego nadzwyczajnego wydarzenia.
Urlop z powodu siły wyższej przysługuje pracownikowi w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.
Wymiar urlopu z powodu siły wyższej wynosi w roku kalendarzowym:
- 2 dni albo
- 16 godzin.
Pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy mogą również korzystać ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej. W ich przypadku urlop ten udzielany jest w wymiarze godzinowym proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, przy czym niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej będzie odpowiednio stosowane w zakresie zwolnienia od pracy udzielanego w wymiarze godzinowym do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy wynikająca z odrębnych przepisów jest niższa niż 8 godzin.
Wskazać należy, że w przeciwieństwie do urlopu wypoczynkowego urlop z powodu działania siły wyższej nie jest uzależniony od stażu pracy. Oznacza to, że przysługuje on już przy podjęciu pierwszej pracy w pełnym wymiarze. Pracownik, który nie wykorzystuje zwolnienia z powodu siły wyższej, nie ma prawa do ekwiwalentu, jak to ma miejsce w sytuacji niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego.
- małżonka,
- krewnego,
- powinowatego,
- rodzica dziecka,
- ojczyma,
- macochy,
- dzieci przysposobionych i przyjętych na wychowanie i utrzymanie,
- partnera.
Nie wymaga się prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego uprawnionego pracownika i członka rodziny, aby skorzystać z tego zwolnienia od pracy.
Korzystanie z urlopu z powodu siły wyższej
O tym, w jaki sposób pracownik wykorzysta w danym roku kalendarzowym zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej, decyduje on w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym. W sytuacji zgłoszenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu z powodu działania siły wyższej pracodawca jest obowiązany udzielić tego zwolnienia od pracy. Pracodawca może żądać od pracownika podania przyczyny mającej uzasadniać konieczność zwolnienia.
Wniosek o udzielenie urlopu z powodu działania siły wyższej może zostać zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.
Możliwe są sytuacje, kiedy pracodawca podejrzewa, że pracownik chce skorzystać z urlopu z powodu działania siły wyższej w sposób niezgody z jego celem. Wówczas może w dniu złożenia wniosku o udzielenie tego urlopu dokonać weryfikacji, czy obecność pracownika jest niezbędna oraz czy zdarzenie jest związane z siłą wyższą. Pracodawca nie może żądać przedłożenia dodatkowych dokumentów przez pracownika w postaci dokumentów czy zaświadczeń.
Urlop z powodu działania siły wyższej przysługuje wyłącznie pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Nie może być udzielony osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych.
Nie ma obowiązku, aby pracownik korzystał z urlopu z powodu działania siły wyższej, gdy ma jeszcze inne możliwości. O wykorzystaniu tego urlopu decyduje pracownik. Gdy pracuje on w co najmniej dwóch firmach, może korzystać z tego urlopu u każdego z pracodawców. Może to uczynić w różnych terminach oraz równocześnie u każdego z pracodawcy.
Pracownik, który korzystał ze zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej, jest dopuszczony do pracy przez pracodawcę na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe – na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu.
Prawo do wynagrodzenia za czas urlopu z powodu działania siły wyższej
W czasie urlopu z powodu siły wyższej pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia. Do ustalenia wynagrodzenia za czas tego zwolnienia stosuje się Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 roku w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy.
Przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.
W przypadku ustalania wynagrodzenia w związku z wykorzystanym przez pracownika urlopem z powodu działania siły wyższej konieczne jest dokonanie odpowiednich przeliczeń, jeśli pracownik wynagradzany jest stałą stawką.
Konieczne jest podzielenie miesięcznej stawki wynagrodzenia przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu i dokonanie odpowiednich obliczeń, co wyjaśniamy na poniższych przykładach.
Przykład 1.
Tymon Kowalski będący sprzedawcą w sklepie odzieżowym jest zatrudniony w podstawowej organizacji czasu pracy od poniedziałku do piątku po 8 godzin. Jest wynagradzany stałą stawką miesięczną w kwocie 5000 zł. 24 lutego 2025 roku pracownik wykorzystał 8 godzin zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej. Nie miał innych nieobecności w tym miesiącu. Jakie wynagrodzenie powinien otrzymać za luty 2025 roku?
W lutym 2025 roku w standardowym wymiarze czasu pracy do przepracowania było 160 godzin.
5000 zł / 160 = 31,25 zł – stawka godzinowa w lutym 2025 roku;
31,25 zł × 8 = 250 zł – dniówka w lutym 2025 roku;
250 zł / 2 = 125 zł – wynagrodzenie za czas urlopu z powodu działania siły wyższej.
Wynagrodzenie pana Tymona za luty to 250 zł × 19 +125 zł = 4875 zł.
Przykład 2.
Tymon Kowalski będący sprzedawcą w sklepie odzieżowym jest zatrudniony w podstawowej organizacji czasu pracy od poniedziałku do piątku po 8 godzin. Jest wynagradzany stałą stawką miesięczną w kwocie 6000 zł. W lutym pracownik wykorzystał 16 godzin zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej. Pracownik nie miał innych nieobecności w tym miesiącu. Za luty otrzymał premię w wysokości 600 zł. Jakie wynagrodzenie powinien otrzymać za luty 2025 roku?
W lutym 2025 roku w standardowym wymiarze czasu pracy do przepracowania było 160 godzin.
6000 zł / 160 = 37,50 zł – stawka godzinowa w lutym 2025 roku;
37,50 zł × 8 = 300 zł – dniówka w lutym 2025 roku;
300 zł / 2 = 150 zł – wynagrodzenie za czas urlopu z powodu działania siły wyższej.
Wynagrodzenie stałe Pana Tymona za luty 2025 roku wyniesie 300 zł × 18 + 2 × 150 zł = 5700 zł.
160 - 18 = 142 – liczba godzin przepracowanych w miesiącu;
600 zł / 142 = 4,22 zł – kwota premii przypadająca na każdą przepracowaną godzinę;
4,22 zł × 18 = 75,96 zł – premia, która przysługiwałaby pracownikowi za dni, kiedy korzystał on z urlopu z powodu działania siły wyższej;
75,96 zł / 2 = 37,98 zł – kwota premii do wypłaty za dni, kiedy korzystał on z urlopu z powodu działania siły wyższej.
Łączna kwota wynagrodzenia to 5400 zł + 300 zł + 600 zł + 37,98 zł = 6337,98 zł.
Przykład 3.
Jakie wynagrodzenie otrzyma pan Damian, który w lutym korzystał z jednego dnia urlopu z powodu działania siły wyższej, a przez 5 innych dni był na zwolnieniu chorobowym?
Pan Damian otrzyma wynagrodzenie za pracę pomniejszone o kwotę potrącenia wynikającą z przebywania na zwolnieniu lekarskim oraz połowę wynagrodzenia za dzień urlopu udzielonego z powodu działania siły wyższej.
Wyliczenie zmniejszenia wynagrodzenia tytułem działania siły wyższej:
5000 zł / 160 = 31,25 zł – stawka godzinowa w lutym 2025 roku;
31,25 zł × 8 = 250 zł – dniówka w lutym 2025 roku;
250 zł / 2 = 125 zł – wynagrodzenie za czas urlopu z powodu działania siły wyższej;
250 zł - 125 zł = 125 zł – kwota pomniejszenia wynagrodzenia z powodu działania siły wyższej.
Wyliczenie zmniejszenia wynagrodzenia tytułem zwolnienia chorobowego:
5000 zł / 30 = 166,66 zł;
166,66 zł × 5 = 833,30 zł.
Wynagrodzenie pana Damiana za luty to 5000 zł - 125 zł - 833,30 zł = 4041,70 zł.
Urlop z powodu działania siły wyższej a zwolnienie chorobowe lub opieka
Pamiętać należy, że czasowa niezdolność do pracy wskutek choroby pracownika bądź niemożność wykonywania pracy spowodowana koniecznością sprawowania osobistej opieki nad chorym członkiem rodziny, nie przerywa zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej, z której pracownik korzysta przez cały dzień. W przypadku wykorzystania kilku godzin zwolnienia od pracy z tytułu działania siły wyższej, a następnie złożenia wniosku o zasiłek chorobowy czy opiekuńczy, pracownik zachowuje prawo zarówno do wynagrodzenia z tytułu działania siły wyższej, jak i do zasiłku chorobowego czy opiekuńczego.
Przykład 4.
Jakie świadczenia otrzyma pan Szymon, który 20 lutego 2025 roku wykorzystał 3 godziny urlopu z powodu działania siły wyższej, a następnie otrzymał zwolnienie chorobowe na ten dzień?
W myśl aktualnego stanowiska ZUS otrzyma wynagrodzenie należne za urlop z powodu działania siły wyższej i zasiłek.
Przykład 5.
Jakie świadczenia otrzyma pani Weronika, która 13 i 14 lutego 2025 roku korzystała z urlopu z powodu działania siły wyższej, a potem uzyskała zwolnienie chorobowe od 13 do 24 lutego 2024 roku?
Za dni, kiedy pracownica korzystała z urlopu z powodu działania siły wyższej, otrzyma wynagrodzenie należne z tego tytułu, a za pozostałe – zasiłek.
Podsumowanie
Podsumowując, wynagrodzenie w okresie korzystania z urlopu z powodu siły wyższej ulega zmniejszeniu o połowę. Gdy pracownik korzysta z tego urlopu i zwolnienia lekarskiego, pracodawca przy wyliczeniu wynagrodzenia dokona stosownych potrąceń.
