„Jako czynny podatnik VAT zakupiłem maszynę z płatnością rozłożoną na raty. Termin płatności ostatniej raty upływa w grudniu 2026 roku. Fakturę VAT otrzymałem w miesiącu zakupu, czyli październiku 2024 roku. W którym okresie rozliczeniowym mogę odliczyć podatek naliczony za zakup środka trwałego na raty?"
Mariusz, Bydgoszcz
Czynny podatnik VAT ma prawo odliczyć podatek naliczony w okresie rozliczeniowym, w którym otrzymał fakturę dokumentującą zakup. W konsekwencji może odliczyć podatek VAT w deklaracji za październik 2024 roku.
Zakup na raty w świetle przepisów prawa
Regulacje prawa cywilnego dopuszczają formę sprzedaży na raty. Zgodnie z art. 583 § 1 Kodeksu cywilnego (kc) sprzedażą na raty jest dokonana w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedaż rzeczy ruchomej osobie fizycznej za cenę płatną w określonych ratach, jeżeli według umowy rzecz ma być kupującemu wydana przed całkowitym zapłaceniem ceny.
Jeżeli sprzedawca zastrzegł sobie własność sprzedanej rzeczy ruchomej aż do uiszczenia ceny, poczytuje się w razie wątpliwości, że przeniesienie własności rzeczy nastąpiło pod warunkiem zawieszającym (art. 589 kc). W konsekwencji własność rzeczy nie przechodzi na nabywcę, jeśli nie zostanie uiszczona ostatnia rata ceny.
W kontekście podatku VAT należy jednak wskazać na autonomiczność regulacji podatkowych względem prawa cywilnego. Otóż zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy VAT przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.
W określeniu „jak właściciel” zawiera się możliwość uznania za dostawę faktycznego przeniesienia władztwa nad rzeczą. Przepis art. 7 ust. 1 ustawy definiujący pojęcie „dostawa towarów” nie odwołuje się do cywilistycznych pojęć sprzedaży czy też przeniesienia prawa własności, stąd też nie można utożsamiać dostawy towarów w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług z przeniesieniem prawa własności na gruncie prawa cywilnego.
Pozwala to na uznanie danej czynności za dostawę towarów nawet w przypadkach nałożenia na nabywcę pewnych ograniczeń we władaniu towarem. Co więcej, czynności przejścia własności ekonomicznej nie musi towarzyszyć przejście własności w sensie prawnym, ponieważ „dostawa towarów” nie ogranicza się wyłącznie do zbycia prawa własności rzeczy.
Na powyższą okoliczność wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z 25 września 2024 roku (nr 0114-KDIP1-2.4012.339.2024.2.RST). W piśmie tym czytamy, że w ramach dostawy towaru w rozumieniu ustawy VAT chodzi przede wszystkim o możliwość dysponowania towarem w postaci np. jego sprzedaży, a nie rozporządzania nim w sensie prawnym. Co ważne, istotą dostawy towarów nie jest przeniesienie prawa własności.
Podstawowe zasady odliczania podatku naliczonego
Podstawowe uprawnienie podatnika dotyczące obniżenia podatku należnego o podatek naliczony zawarte zostało w art. 86 ust. 1 ustawy VAT, gdzie możemy przeczytać, że w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Co równie ważne, przepisy ustawy VAT opierają się na prawie do natychmiastowego odliczenia podatku naliczonego. Jak wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z 6 maja 2020 roku (nr 0114-KDIP4-1.4012.152.2020.1.DP), wystarczające jest, że z okoliczności towarzyszących nabyciu towarów lub usług przy uwzględnieniu rodzaju prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej wynika, że zakupy te dokonane są w celu ich wykorzystania w ramach jego działalności opodatkowanej. Zatem decydujące znaczenie dla oceny istnienia prawa do odliczenia będzie miał zamierzony (deklarowany) związek podatku naliczonego z czynnościami opodatkowanymi. Ponadto związek ten może mieć charakter bezpośredni lub pośredni.
Jak możemy przeczytać w piśmie Dyrektora KIS z 20 września 2024 roku (nr 0114-KDIP1-1.4012.447.2024.2.AWY), istotna jest intencja nabycia – jeśli dany towar (usługa) ma służyć wykonywaniu czynności opodatkowanych, wówczas – po spełnieniu wymienionych w art. 86 ust. 1 ustawy wymogów formalnych – odliczenie jest prawnie dozwolone, oczywiście jeżeli nie wyłączają go inne przepisy ustawy lub aktów wykonawczych.
Wystarczające zatem jest, że z okoliczności towarzyszących nabyciu towaru lub usługi, przy uwzględnieniu rodzaju prowadzonej oraz planowanej przez podatnika działalności gospodarczej wynika, że zakup ten dokonany został w celu jego wykorzystania w ramach działalności opodatkowanej.
Zakup środka trwałego na raty - moment odliczenia podatku VAT
Na podstawie art. 86 ust. 10 i ust. 10b pkt 1 ustawy VAT można wyprowadzić dwa dodatkowe warunki odliczenia podatku naliczonego. Otóż prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje:
- w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy oraz
- nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny.
Jak wskazaliśmy powyżej, dostawa towaru polega na przeniesieniu prawa do rozporządzania towarem jak właściciel. Jednocześnie na mocy art. 19a ust. 1 ustawy VAT obowiązek podatkowy powstaje w dacie dostawy towarów.
Powyższe oznacza, że jeżeli podatnik zakupił towar w październiku 2024 roku i w tym samym miesiącu otrzymał od sprzedawcy fakturę VAT, to prawo do odliczenia podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu właśnie za ten okres. W opisanym przypadku nie ma znaczenia to, że płatność za maszynę została rozłożona na raty. Art. 86 ust. 1 ustawy VAT nie uzależnia bowiem możliwości odliczenia podatku naliczonego od faktu zapłaty za towar.
W przypadku braku płatności rat w terminie może znaleźć zastosowanie art. 89b ustawy VAT, który to stanowi, że w przypadku nieuregulowania należności wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług na terytorium kraju w terminie 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze, dłużnik jest obowiązany do korekty odliczonej kwoty podatku wynikającej z tej faktury, w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 90. dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze.
Natomiast w sytuacji częściowego uregulowania należności w terminie 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze, korekta dotyczy podatku naliczonego przypadającego na nieuregulowaną część należności.
Zakup środka trwałego na raty a VAT - podsumowanie
Odpowiadając zatem na pytanie podatnika, należy wskazać, że nie musi on czekać z odliczeniem podatku naliczonego do czasu zapłaty ostatniej raty. W tym przypadku zakup środka trwałego na raty pozwala na odliczenie w deklaracji składanej za październik 2024 roku.
