Zawody prawnicze a zakaz reklamy - dowiedz się więcej!

Mimo że wolne zawody prawnicze, takie jak adwokat, radca prawny czy notariusz funkcjonują na rynku w podobny sposób jak inni usługodawcy, to jednak profesje te ustawowo ograniczone są w wielu aspektach. Jednym z przykładów takich restrykcji jest zakaz reklamy. Wszystkie z wymienionych zawodów posiadają własny zbiór etycznego postępowania, dlatego też dla każdej profesji zakaz promocji wygląda nieco inaczej.
Wszystkie zawody prawnicze objęte są szeroko pojętym zakazem reklamy. Oczywiście oprócz adwokatów, radców prawnych i notariuszy zakaz dotyczy także sędziów, prokuratorów i komorników ze względu na publiczny charakter ich profesji. Jak zostało wspomniane na początku, ramy zakazów są zróżnicowane dla każdego z zawodów. Wynika to z faktu, że każda profesja posiada własny kodeks etyki. Co do zasady granice ograniczeń są ustanowione w taki sposób, aby forma pozyskiwania klientów była zgodna z godnością wykonywania danego zawodu. Zawody prawnicze a zakaz reklamy - więcej na ten temat w poniższym artykule.

Zawód adwokata a reklama

Ograniczenia w sferze reklamy w działalności adwokatów wynikają z obwieszczenia Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 27 lutego 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej). 

Powyższy kodeks poświęcił omawianemu problemowi paragrafy 23–23c. Przepisy te przewidują bezwzględny zakaz reklamy. W szczególności niedozwolone jest:

• umieszczanie reklam w prasie i innych środkach masowego przekazu;

• reklamowanie swojej osoby, kancelarii czy działalności podczas wystąpień w mediach masowych;

• redagowanie relacji prasowej, radiowej, telewizyjnej ze sprawy, w której adwokat udzielał pomocy prawnej;

• odpłatne inspirowanie artykułów prasowych lub audycji, które pod pretekstem obiektywnej informacji mają służyć promocji adwokata lub jego kancelarii; 

• komentowanie w mediach prowadzonej przez siebie sprawy.

Ponadto Kodeks Etyki Adwokackiej zabrania pozyskiwania klientów w sposób sprzeczny z godnością zawodu, korzystania z usług podmiotów pozyskujących klientów (pośredników), natarczywego narzucania swoich usług, jak również wszelkich innych prób pozyskiwania klientów z naruszeniem prawa lub zasad współżycia społecznego. 

Jak widać, wszelkie próby prowadzenia marketingu kancelarii czy reklamowanie osoby adwokata jest bezwzględnie zakazane. Jednakże przepisy Kodeksu Etyki nie wszystkie zachowania związane z promocją uznają za reklamę. Paragraf 23a Kodeksu Etyki Adwokackiej dopuszcza możliwość zamieszczenia informacji o adwokacie w środkach masowego przekazu. Jednakże i w tej materii wprowadza ograniczenia – informacja o działalności adwokackiej musi być dokładna, nie może wprowadzać w błąd, natomiast jej forma powinna być zgodna z wytycznymi par. 23a Kodeksu Etyki Adwokackiej. 

Zgodnie z powyższym adwokat jest uprawniony do informowania o świadczonej pomocy prawnej m.in. poprzez umieszczanie informacji na dokumentach firmowych, zamieszczanie informacji w prasie, w książkach adresowych i telefonicznych oraz umieszczanie informacji na stronach internetowych.

Co więcej, adwokat ma prawo do informowania o swoich preferencjach zawodowych oraz umiejętności posługiwania się językami obcymi.

Oprócz tego zasady etyki zawodowej pozwalają adwokatom na umieszczanie oznaczeń o prowadzonej działalności na budynkach siedzib kancelarii oraz posługiwanie się przez adwokatów tytułami naukowymi. 

Kodeks Etyki Zawodowej umożliwia więc przekazywanie przez adwokatów potencjalnym klientom „suchych” faktów o swojej działalności. I na tym kończy się prawo adwokata do reklamy. Wszelkie próby ubarwienia danych o swojej działalności oraz podawanie informacji o wynikach swojej pracy (wygranych sprawach) jest bezwzględnie zakazane. Adwokatowi nie wolno również publikować cenników swoich usług, gdyż jest to traktowane jako reklama.

Co grozi adwokatowi za reklamowanie swojej działalności?

Jak wynika z powyższego akapitu, informacja jest dozwolona, reklama jest już zakazana. Adwokat za próbę pozyskiwania klientów w sposób sprzeczny z godnością zawodu podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej. Środowisko prawnicze zgodnie przyjmuje, że prowadzenie kancelarii adwokackiej nie może być stawiane na równi z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a usługi adwokackie nie powinny wchodzić w sferę marketingu. Uznaje się, że adwokat nie świadczy usług, a udziela pomocy prawnej. 

Należy w tym miejscu zaznaczyć, że aktualnie powyższy trend ulega zmianom i zostaje nieco złagodzony. Ostatnie orzeczenia sądów dyscyplinarnych wskazują, że nie wszystkie sposoby reklamy grożą odpowiedzialnością dyscyplinarną, a jedynie te, które są sprzeczne z prawem publicznym (również unijnym), z obowiązkami zawodowymi oraz z zasadami etyki zawodowej.

Zawód radcy prawnego a reklama

Kwestię reklamy w zawodzie radcy prawnego reguluje uchwała nr 3/2014 Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Radców Prawnych w sprawie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego z 22 listopada 2014 r. (dalej jako Kodeks Etyki Radcy Prawnego).

W przypadku wykonywania zawodu radcy prawnego regulacje zakazujące reklamy są o wiele łagodniejsze niż te obowiązujące adwokatów. Kodeks Etyki Radcy Prawnego w art. 31 wskazuje wprost, że informowanie o wykonywaniu zawodu oraz działalności z nim związanej jest prawem radcy prawnego. Kodeks wyjaśnia również, czym jest rzeczone „informowanie o wykonywaniu zawodu” – „informowanie jest inicjowanym przez radcę prawnego działaniem niestanowiącym bezpośredniej propozycji zawarcia umowy z konkretnym klientem, bez względu na jego formę, treść i środki techniczne”.

Mimo że omawiany przepis unika pojęcia „reklama”, to zdefiniowane pojęcie „informacji” pozwala wnioskować, że są to pojęcia równoznaczne. Przyjmuje się, że takie zredagowanie przepisu nie ma na celu zakazania reklamy, a wręcz odwrotnie – dopuszczenie możliwości prowadzenia marketingu przez radców prawnych. Tak więc należy uznać, że w przypadku radców prawnych każde działanie promocyjne będzie dozwolone, o ile prawo wyraźnie nie zakazuje danych zabiegów. 

W tym miejscu trzeba wskazać, że „informowanie” o działalności radcowskiej niewątpliwie ograniczone zostało przez zasady etyki zawodowej. Radca prawny, prowadząc akcje marketingowe, musi uważać na takie aspekty, jak tajemnica zawodowa, niezależność, konflikt interesów z innymi radcami, musi także starać się unikać działań mogących uchodzić za niemoralne czy nieetyczne. Promocja radcy prawnego nie powinna być także agresywna, krzykliwa czy nachalna. Ważne jest również to, że reklama w swej treści powinna być rzetelna – musi zawierać istotne i precyzyjne informacje oraz nie może wprowadzać w błąd.   

Istotnym ograniczeniem w kwestii reklamy jest obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej. Radcy prawnemu nie wolno publikować informacji o prowadzonych sprawach (w tym tych wygranych), obsługiwanych klientach czy stawkach za poszczególne czynności prawne. Dodatkowo radcowie prawni nie powinni używać zwrotów wartościujących czy porównawczych, np. „najskuteczniejszy radca prawny w mieście” czy „w sprawach cywilnych lepiej skorzystać z pomocy radcy prawnego niż adwokata”. 

Mimo znacznej swobody, jaką daje Kodeks Etyki Radcy Prawnego, trzeba pamiętać, że profesja ta wciąż jest zaliczana do zawodów zaufania publicznego. Oprócz zakazów prawnych radcy powinni więc mieć również na uwadze zasady współżycia społecznego oraz godność wykonywanego zawodu. 

Zawód notariusza a reklama

Najbardziej rygorystycznie do kwestii marketingowych podchodzą notariusze. Zgodnie z art. 28 uchwały nr 19 Krajowej Rady Notarialnej – Kodeks Etyki Zawodowej Notariusza (dalej jako Kodeks Etyki Zawodowej Notariusza) uprawianie reklamy osobistej stanowi czyn nieuczciwej konkurencji. Informacji o notariuszach środkom przekazu udzielać mogą wyłącznie organy samorządu notarialnego.

Notariusz ma prawo jedynie do upublicznienia informacji o swojej działalności w formie regulaminu wewnętrznego, który reguluje funkcjonowanie kancelarii. Dodatkowo informacje o kancelarii mogą zostać umieszczone na specjalnej tablicy, która ma ściśle określony zakres informacji i musi znajdować się wewnątrz budynku przy wejściu do pomieszczeń kancelarii. 

Na zewnątrz budynku natomiast dozwolone jest przywieszenie tablicy z nazwą kancelarii. Tablica ta powinna posiadać ściśle określony kształt i wymiary. Również strona internetowa kancelarii notarialnej może posiadać odgórnie określone elementy i zakres informacji o notariuszu.

Zawody prawnicze a zakaz reklamy – podsumowanie

Jak wiadomo, „reklama jest dźwignią handlu” i stanowi nieodłączny element branży usługowej. Jednakże zawody prawnicze, mimo że z pozoru są przedsiębiorstwami usługowymi, zaliczone zostały do zawodów zaufania publicznego, przez co poszukiwanie nowych klientów nie może być sprzeczne z godnością zawodu.

Co do zasady we wszystkich zawodach prawniczych obowiązuje bezwzględny zakaz reklamy. Przy czym największą swobodą charakteryzuje się zawód radcy prawnego, natomiast najbardziej restrykcyjny w tej kwestii jest zawód notariusza – informacji o profesji notariusza udzielać mogą wyłącznie organy samorządu notarialnego.