Ubezpieczenie w KRUS-ie stanowi formę ubezpieczenia społecznego. Z takiego rozwiązania mogą korzystać rolnicy i ich domownicy - nawet, gdy rozpoczną prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczną współpracę przy prowadzeniu tej działalności, oczywiście przy zachowaniu ustawowych wymogów. Aby dokonać zgłoszenie do KRUS-u, należy spełnić kilka ważnych warunków i przejść przez właściwą procedurę administracyjną.
Kto podlega ubezpieczeniu w KRUS-ie?
Zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników z mocy ustawy ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu w KRUS-ie podlega z mocy ustawy:
- rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny;
- domownik takiego rolnika;
- osoba pobierająca rentę strukturalną współfinansowaną ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej lub ze środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich;
- małżonek osoby, o której mowa powyżej, jeżeli renta strukturalna współfinansowana ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej lub ze środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich wypłacana jest ze zwiększeniem na tego małżonka.
Podstawowym czynnikiem decydującym o tym, czy dana osoba podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu w KRUS-ie, jest własność gruntów rolnych o powierzchni wynoszącej co najmniej 1 ha przeliczeniowy. Nie ma natomiast znaczenia to, czy dana osoba jest wyłącznym właścicielem takiego gruntu, współwłaścicielem, dzierżawcą lub współdzierżawcą. W przypadku gdy obszar nieruchomości rolnej jest mniejszy niż 1 ha przeliczeniowy, ubezpieczenie w KRUS-ie może nastąpić na wniosek zainteresowanej osoby – jest wówczas dobrowolne. Klasa posiadanego gruntu nie ma w tym zakresie znaczenia, choć oczywiście może być sprawdzona na etapie weryfikacji zgłoszenia do ubezpieczenia.
Przykład 1.
Czy współwłaściciel gruntu rolnego o powierzchni 1,2 ha przeliczeniowego, któremu przysługuje udział w wysokości 1/20 prawa własności w nieruchomości, może być ubezpieczony w
KRUS-ie? Tak, w takim przypadku ubezpieczenie społeczne jest obowiązkowe, ponieważ wielkość posiadanych gruntów przekracza 1 ha.
Przykład 2.
Czy dzierżawca gruntu rolnego o powierzchni 0,99 ha podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu w KRUS-ie? Nie, ponieważ wielkość gruntu rolnego, z którego korzysta, jest mniejsza niż 1 ha. W takim przypadku istnieje możliwość objęcia ubezpieczeniem dobrowolnym w KRUS-ie.
Zgłoszenie do KRUS-u
Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z obowiązkowym, czy też dobrowolnym ubezpieczeniem w KRUS-ie, konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku o objęcie danej osoby ubezpieczeniem – dobrowolnym lub obowiązkowym. W tym celu właściciel lub dzierżawca gruntu rolnego składa do wybranej przez siebie jednostki KRUS-u następujące dokumenty:
- druk zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego rolników (formularz jest dostępny na stronie internetowej KRUS-u);
- druk zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego rolników (formularz jest dostępny na stronie internetowej KRUS-u);
- dokument stanowiący podstawę nabycia gruntów rolnych – np. umowa dzierżawy, umowa sprzedaży, umowa darowizny, akt poświadczenia dziedziczenia, sądowe postanowienie w sprawie stwierdzenia nabycia spadku;
- zaświadczenie z urzędu gminy (właściwej ze względu na miejsce położenia gruntu rolnego) o powierzchni gospodarstwa rolnego wyrażonego w hektarach fizycznych i przeliczeniowych;
- zaświadczenie z ZUS-u o okresach podlegania ubezpieczeniom społecznym, a w przypadku zatrudnienia na umowę zlecenia – zaświadczenie wraz z wykazaną miesięczną podstawą wymiaru składek;
- akt małżeństwa oraz zaświadczenie z ZUS-u o okresach ubezpieczenia małżonka – tylko, gdy rolnik zgłaszający się do KRUS-u ma małżonka.
Komplet dokumentów można złożyć w dowolnej placówce terenowej KRUS-u – niekoniecznie musi to być ta, która jest położona najbliżej miejsca zamieszkania rolnika. Można to zrobić osobiście, listem poleconym lub internetowo poprzez portal e-PUAP (wymagane jest wówczas posiadanie aktywnego profilu zaufanego albo certyfikowanego podpisu elektronicznego).
Zgłoszenie do KRUS-u w przypadku obowiązkowego objęcia danej osoby ubezpieczeniem społecznym rolników musi nastąpić w ciągu 14 dni od chwili nabycia gruntów rolnych. Przykładowo, jeśli więc dana osoba otrzymała w drodze darowizny udział we współwłasności nieruchomości rolnej, której powierzchnia przekracza 1 ha w dniu 22 lutego 2023 roku, to ostatnim dniem na dokonanie zgłoszenia w KRUS-ie będzie 8 marca 2023 roku.
W chwili dokonywania zgłoszenia do KRUS-u dana osoba nie może podlegać ubezpieczeniom w ZUS-ie (np. wynikającym z zawartej umowy o pracę lub oskładkowanej umowy zlecenia). W praktyce oznacza to konieczność wypowiedzenia tego rodzaju umów. KRUS stoi na stanowisku, że brak ubezpieczenia jest konieczny zarówno w dniu nabycia gruntu rolnego (np. będzie to dzień zawarcia umowy sprzedaży lub umowy darowizny), jak i w dniu złożenia wniosku o objęcie ubezpieczeniem. Jeśli ten warunek nie zostanie spełniony, objęcie danej osoby ubezpieczeniem w KRUS-ie może okazać się niemożliwe. Z ostrożności brak ubezpieczenia jest wymagany aż do dnia uzyskania decyzji z KRUS-u w zakresie uznania danej osoby za ubezpieczonego rolnika.
Procedura rejestracji w KRUS-ie
Po otrzymaniu wniosku rejestracyjnego pracownik KRUS-u przystępuje do jego analizy. Jeśli niczego nie brakuje, termin na rozpatrzenie danej sprawy wynosi 30 dni, licząc od dnia otrzymania kompletu dokumentów. W przypadku, gdyby wniosek był niepełny lub nie załączono wszystkich wymaganych dokumentów, rolnik zostanie wezwany do uzupełnienia braków. KRUS informuje o tym fakcie na różne sposoby, nie tylko w formie pisemnej, ale także telefonicznej lub elektronicznej, jeśli tylko wnioskodawca podał swój numer telefonu lub adres poczty elektronicznej. W przypadku gdy braki nie zostaną uzupełnione w terminie 7 dni, KRUS uzna wniosek za niekompletny i nie przyjmie go do rozpoznania.
Po upływie ustawowych 30 dni KRUS wydaje decyzję administracyjną, w której określa, czy wnioskodawca został uznany za rolnika i został objęty ubezpieczeniem społecznym. W niektórych przypadkach czas oczekiwania na wydanie takiej decyzji jest krótszy. Decyzja przychodzi do zainteresowanego pisemnie przy pomocy listu poleconego. Jeśli KRUS odmówi udzielenia ubezpieczenia społecznego, to również poinformuje o tym fakcie wnioskodawcę. W tym przypadku ma on prawo do złożenia odwołania, o czym będzie dokładnie poinformowany w wydanej decyzji. KRUS ma obowiązek wskazać, w jakim terminie i w jaki sposób należy złożyć stosowne odwołanie (oczywiście jest to uprawnienie, a nie obowiązek danej osoby).
W przypadku gdy decyzja będzie pozytywna, rolnik zostanie poinformowany o wysokości i częstotliwości opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w KRUS-ie. Płatność jest zawsze dokonywana kwartalnie, a jej wysokość uzależniona jest od wielkości posiadanego gruntu rolnego. Rolnik nie ma możliwości opłacania wyższych składek do KRUS-u, tak jak ma to miejsce w przypadku składek płaconych do ZUS-u. Tutaj decydujące znaczenie ma bowiem powierzchnia nieruchomości rolnych.
W chwili otrzymania decyzji z KRUS-u dana osoba może podjąć zatrudnienie na podstawie umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Pamiętajmy jednak, że aby można było odkładać składki do KRUS-u przychód rolnika (domownika) - zleceniobiorcy z wykonywanej umowy w rozliczeniu miesięcznym nie może przekroczyć kwoty równej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę. Jeśli tak się stanie to ubezpieczenie społeczne w KRUS-ie ustanie automatycznie. Fakt podpisania umowy o pracę lub umowy zlecenia musi być zgłoszony do KRUS-u jak najszybciej – osobiście, listownie albo przy pomocy platformy e-PUAP. Dotyczy to także informacji o rozwiązaniu tego rodzaju umów.
Zgłoszenie do KRUS-u - podsumowanie
Nabycie gruntów rolnych wiąże się z koniecznością dokonania zgłoszenia tego faktu do KRUS-u, jeśli ich powierzchnia przekracza 1 ha przeliczeniowy. W przypadku nieruchomości o mniejszych powierzchniach właściciel lub dzierżawca może wnioskować o objęcie go dobrowolnym ubezpieczeniem w KRUS-ie. Aby uzyskać takie ubezpieczenie, niezbędne jest przesłanie wniosku do KRUS-u wraz z kompletem wymaganych załączników. Po przeprowadzeniu odpowiedniej procedury administracyjnej KRUS wydaje decyzję, na mocy której obejmuje daną osobę ubezpieczeniem społecznym rolników albo odmawia objęcia takim ubezpieczeniem.
